​

Wäzir men şal

Seypin degen xan bolıptı. Xannıŋ Mübärak deytin wäziri bolıptı. Xannıŋ wäziri xanğa aytıptı:

— Xanda 40 kisiniŋ aqılı bar deydi, egerde sizde 40 kisiniŋ aqılı bola turıp, daw bolsa, jaŋjal bolsa bizge nege joldaysız, öz betiŋizben nege bitirip jibermeysiz? Bizben nege aqıldasasız? – depti. Sonda xan aytıptı:

— Xanda 40 kisiniŋ aqılı bar ekendigi ras. Biraq bir jerde Samır degen şal bar, sol şalda 40 xannıŋ aqılı bar. Sol şaldı munda qonaqqa şaqırıp kel, – depti xan wäzirge. Mübärak Samır şaldı qonaqqa şaqırıp äkelipti.

Xan şaldıŋ tamağın berip sıylap otıradı. Wäzir otırıp: «Bul jaman şaldıŋ qanday qasïeti bar, mınaw jeti rwdı bïlegen xan, al anaw şal – kedey»,- dep işinen oylap otırıptı. Xan şalğa aytadı: «Men sizge taŋerteŋ bir qus jiberemin, sol qusımnıŋ eki jaq qanatın julıp, tazalap jibergeysiz»,- depti. Wäzir ne degen söz ekendigine tüsinbey qalıptı. Şal xanğa aytıptı: «Xan, men beske birdi qosıp altaw qılıp taŋerteŋnen keşke şeyin altın soqqanda otız ekige jetkize almay jürmin-aw!» - depti. Wäzir tağı ne degen söz ekendigine tüsinbey qaladı. Şal ketedi. Üş künnen soŋ xan wäzirine: «Şalğa qonaqqa barıp kel», – depti. Wäzir kelse jaman üyi bar, üsti-bası küye-küye şal barın beredi, keŋesip otıradı. Samır şalğa wäzir aytadı: «Sizge meniŋ bir surawım bar», – deydi. Şal «suraŋız» deydi.

— Keşe sizge xan: «Taŋerteŋ bir qus jiberem, sol qusımnıŋ eki jaq qanatın julıp tazalap jiber», – dep edi, sol ne söz?» – deydi. Şaldıŋ sözi: «Balam, men kedey adammın ğoy, sonımen kün körip otırayın, bir qalta altın berseŋ, şeşip beremin ğoy!» – depti. Wäzir bir qalta altın beripti. Wäzir «Tağı bir surawım bar» depti. Şal: «Sura, balam», depti. «Siz keşe xanğa beske birdi qosıp altaw qılıp taŋerteŋnen keşke şeyin altın soqqanda otız ekige jetkize almay jürmin-aw»

degen söziŋizge tüsinbey qaldım-aw», – depti. Şal: «Balam, men kedey adammın ğoy, aqılımmen kün körip otırğan, bir qalta altın berseŋ, şeşip beremin ğoy!», – depti. Tağı bir qalta altın beripti. Sonda 40 xannıŋ aqılı bar degen şaldıŋ şeşkeni: «Balam, osı sawsağım neşew?» depti. Besew ğoy! Soğan birdi qosşı, neşew boladı?»

— Altı boladı.

— Endeşe, taŋerteŋnen keşke şeyin jumıs istegende tapqan-tayanğanım işip-jewime jetpeydi degen sözim edi. Al xannıŋ «Taŋerteŋ bir qus jiberemin, sol qusımnıŋ eki jaq qanatın julıp tazalap jiber» degeni ol mınaw: — qus sen, eki qaltaŋdı tazalap sıpırdım ba? Endi jüre ber, – depti şal xannıŋ wäzirine. Sonda barıp wäzir şalda 40 xannıŋ aqılı bar ekendigine sengen eken.

Уәзір мен шал

Сейпін деген хан болыпты. Ханның Мүбәрак дейтін уәзірі болыпты. Ханның уәзірі ханға айтыпты:

— Ханда 40 кісінің ақылы бар дейді, егерде сізде 40 кісінің ақылы бола тұрып, дау болса, жаңжал болса бізге неге жолдайсыз, өз бетіңізбен неге бітіріп жібермейсіз? Бізбен неге ақылдасасыз? – депті. Сонда хан айтыпты:

— Ханда 40 кісінің ақылы бар екендігі рас. Бірақ бір жерде Самыр деген шал бар, сол шалда 40 ханның ақылы бар. Сол шалды мұнда қонаққа шақырып кел, – депті хан уәзірге. Мүбәрак Самыр шалды қонаққа шақырып әкеліпті.

Хан шалдың тамағын беріп сыйлап отырады. Уәзір отырып: «Бұл жаман шалдың қандай қасиеті бар, мынау жеті руды билеген хан, ал анау шал – кедей»,- деп ішінен ойлап отырыпты. Хан шалға айтады: «Мен сізге таңертең бір құс жіберемін, сол құсымның екі жақ қанатын жұлып, тазалап жібергейсіз»,- депті. Уәзір не деген сөз екендігіне түсінбей қалыпты. Шал ханға айтыпты: «Хан, мен беске бірді қосып алтау қылып таңертеңнен кешке шейін алтын соққанда отыз екіге жеткізе алмай жүрмін-ау!» - депті. Уәзір тағы не деген сөз екендігіне түсінбей қалады. Шал кетеді. Үш күннен соң хан уәзіріне: «Шалға қонаққа барып кел», – депті. Уәзір келсе жаман үйі бар, үсті-басы күйе-күйе шал барын береді, кеңесіп отырады. Самыр шалға уәзір айтады: «Сізге менің бір сұрауым бар», – дейді. Шал «сұраңыз» дейді.

— Кеше сізге хан: «Таңертең бір құс жіберем, сол құсымның екі жақ қанатын жұлып тазалап жібер», – деп еді, сол не сөз?» – дейді. Шалдың сөзі: «Балам, мен кедей адаммын ғой, сонымен күн көріп отырайын, бір қалта алтын берсең, шешіп беремін ғой!» – депті. Уәзір бір қалта алтын беріпті. Уәзір «Тағы бір сұрауым бар» депті. Шал: «Сұра, балам», депті. «Сіз кеше ханға беске бірді қосып алтау қылып таңертеңнен кешке шейін алтын соққанда отыз екіге жеткізе алмай жүрмін-ау»

деген сөзіңізге түсінбей қалдым-ау», – депті. Шал: «Балам, мен кедей адаммын ғой, ақылыммен күн көріп отырған, бір қалта алтын берсең, шешіп беремін ғой!», – депті. Тағы бір қалта алтын беріпті. Сонда 40 ханның ақылы бар деген шалдың шешкені: «Балам, осы саусағым нешеу?» депті. Бесеу ғой! Соған бірді қосшы, нешеу болады?»

— Алты болады.

— Ендеше, таңертеңнен кешке шейін жұмыс істегенде тапқан-таянғаным ішіп-жеуіме жетпейді деген сөзім еді. Ал ханның «Таңертең бір құс жіберемін, сол құсымның екі жақ қанатын жұлып тазалап жібер» дегені ол мынау: — құс сен, екі қалтаңды тазалап сыпырдым ба? Енді жүре бер, – депті шал ханның уәзіріне. Сонда барып уәзір шалда 40 ханның ақылы бар екендігіне сенген екен.