ŞORA BÄTİR

Aktajıdıñ Ali-biy
At beline mingen biy,
At beline mingeş te,
Ilaw ala şıkkan biy,
Ilıw ala şıkkaş ta,
Eldiñ şeti Narik dep,
Kart Narikke kelgen biy.
Aktajıdıñ Ali-biyi keldi dep,
Awlağına kart Narik,
Süyrep otaw kondırdı,
Emegine kart Narik,
Semiz koylar soydırdı.
Suwsınına kart Narik,
Arakı-ballar kuydırdı.
Otawına tupedi,
Koyınıñ etin yemedi
Arakı-balın işpedi,
At üstinnen akırıp,
Ilaw sorap turdı biy.
Arğımaktai altaw berdi – almadı,
Ebeden yetew berdi – almadı,
El yetpesti yete berdi – almadı,
Kus yetpesti kosa berdi – almadı,
Dört tuyağı tağalı,
Kuyrığı yalı kınalı,
Bozdı berdi – almadı.

Suyumbike Destanı

Dr. AZİZ  SÜTBAŞ

Bir Nogay Kani bolgan Yusup Mırza Han Turk binen Tatar birligi sebepli 15 insi yuzyillikta kızı Süyümbikedı, 18 yasinda eken Kirim Kani vasitsiminan Kazan Kani'man uylendirgen. Onung Oyu uykenlegen Oris balesi bolgan Meskuv Kan'ina karsi birlik yasamak edi. Ama tavarih Yusup Kan'din oylaganinday bolmas. Nav biyit ale de soylenipturgan Tatar ma? Turk be? Nogay ma? soravina en aruv yavaptir.

Kazanga üş kayta han bolgan Safagerey ölgen vakıtında, ulı Ötemıs Gereydıng yaslıgı sebeplı, ökımet ıslerı dörtınşı hatını Süyımbikege tapşırgan. Hurşid Ana(Handın üken hatını bolsa yaray) kunlesıp, özı han hatını bolmaga ınyetlenıp, Astrahannan kazanga Yadıger Handı keltırgen. Meskuv hanı man bolgan solıklardı neşe kayta bızsalar da, ol ıslerdıng künasın "Süyımbikedıng ısı, Nogaylardın, Kırımlılardıng ısı" dep (Süyımbike üstınnen) Hurşid Ana Meskuvge hat yazgan.

Sol sebeplı, Meskuv Hanı bır kelısken vakıtta tul kalgan Nogay Yusup Mırza kızı Süyümbikedı, dört yaslık uvılı Ötemis-Gerey men ekısın, Meskuvge yesır etıp uzatuvga şart kılgan. Kazan törelerı Meskuvge doslıkları bolmasa da, özlerın ayıpsız etıp körsetuv uşun, Süyımbikedı takatınnan, vaktısınnan ayırıp, yılatıp, Meskuvge uzatkannar. Sol kün, kaladan şığarıp, Kazankı suvına yetkenşe, Kazan muzıkantlarıng oynap bargan munglı küyıne yazılgan yır Süyımbike dıng öz avzınnan söylep aytılagan deydiler.