+0 BƏYƏN
KIRIM TATAR ÇOCUK EDEBİYATI
KIRIM MÜHENDİSLİK VE PEDAGOJİ
ARAŞTIRMA GÖREVLİSİ
KIRIM TATAR BÖLÜM ÖĞRETMENİ
SABİNA HALİLOVA
Kırımtatar, çocuk edebiyatının çok önemli unsurlarından biri, çocuklarımızın dillerini öğrenmeleri ve sahip çıkmaları . Bunu yetişkinler devamlı evlerde ana dillerini konuşarak sağlamaları çok önemlidir.
Dil, bir toplumun düşünce yapısının, kültürünün, tarihinin, eğilimlerinin ,zevk ve ıstırap ve hüzünlerinin aynısıdır. Kültür ise hayatın kalıbıdır. .Dil sosyal mirastır. Nesilden nesile aktarılır. Sosyal guruplar ilişkilerini dil ile kurarlar. Tüm toplumlar “Biz” veya kendilerine güven şuuruna kendi anadilleri ile ulaşırlar. Bu yüzden ana dilin devam etmesi için eğitim esastır. Kırımtatar edebiyatını incelerken, öğretirken çocuklarımıza çok iyi öğretmemiz gerekmektedir.
Dil, Bir milletin varlığı, şuuru demektir. Dil kültür, inanç , tarih,anlayış, kavrayış ,oluş demektir. Dilcan demektir. .Devletin varlığı demektir. Kırgız yazar “ Cengiz Aytmatov” un mankurtlaşma hikayesini hatırlamakta fayda vardır: “ Cengiz Aytmatov” ( Gün olur, asra bedel ) romanında tam da bizim konumuzu anlatmaktadır. Hikayenin kahramanı kolaman ( Colaman ) ,beynindeki dil alanının boşalmasıyla, hafızası yok edilen biridir. Hafızası yok edilen adam, efendisine tam bir itaat eden köle ( Mankurt ) olur. Kendisini merak ederek,arayan öz annesini öldürür. Bu hikaye dil’in çok önemli olduğunun açıklamasıdır . İnsanlarımızı yabancı dil kullanma ihtirası ve cazibesi sarmıştır.
“ Fransa’nın sınırları , Fransız’canın ’ konuşulduğu yerdir diyen “Napoléo Bonaparte” bu cümlesi ile dil ve millet ilişkisini çok daha somut hale getirmiştir.” Yahya Kemal Beyatlı” dili vatan olma koşulu sayar. Çünkü vatanın (gövde ve ruhu dildir) Çok değerli düşünürümüz “ İsmail Gaspıralı” ( Dilde, fikirde işte birlik ) sözü ile dilin çok önemini açıklamıştır . Kırımtatar edebiyatının gelişmesi için yapılan çalışmalarda, masal, hikaye, folklar ve şiirlerde çok önem vermek gerekmektedir.
Qırımtatar tili), Türk dillerine ait olan Kıpçak-Oğuz karışık bir dildir. Geçmişte Osmanlı Devleti’yle yakın ilişkiler İstanbul ve Anadolu Türkçeleri sözcüklerinin Kırım Tatarca’ya alınmasını sağlamıştır. Rus yönetimi altında ise kimi Rusça sözcükler de dahil oldu..
Kırımtatarcası üç ana ağızlardan ibaret:
Güneyveya Yalıboyu ağzı (Oğuz grubundadır, Anadolu Türkçesine çok benzer)
Ortaveya Orta yolak ağzı (Kıpçak-Kuman grubundadır, ancak Oğuz Türkçesi’nin etkisi de büyüktür)
Kuzeyveya Çöl ağzı (Kıpçak-Nogay grubundadır, tamamen Kıpçak özellikleri içerir)
Eğitim alanındaki yenilikleri hayata geçirmek için ise iyi bir dil/ ana dil eğitimine ihtiyaç duyulmaktadır. Düşünen, sorgulayan, çözüm bulan, ilişkilendiren, anlamlandıran, sorunların kaynağına inen, temel dil becerilerini en etkili biçimde kullanan ve başka dilleri kolayca öğrenebilen insanı yetiştirebilmek için dil eğitimi önemlidir. Ülkemizde dil eğitimi ve öğretimi konusunda pek çok yönden araştırma yapılmaktadır . Temel dil becerileri (dinleme, okuma, konuşma ve yazma eğitimi), dil bilgisi, çocuk edebiyatı, yabancılara Türkçe öğretimi, yöntem ve teknikler, materyal tasarımı, ders programı, ölçme ve değerlendirme, öğretmen eğitimi, ders kitabı incelemesi gibi konularda Türkçe eğitimi araş- tırmalarına yer verilmiştir. Araştırma konularının çeşitliliği, bu araştırmalarda kullanılan yöntemlerle ilgili toplu bir değerlendirmeyi gerekli kılmaktadır.
Kırım’da Kırımtatar’casının öğretiminde yaş düzeylerine göre,çocukların söz dağarcıkları ile ilgili incelemeler ve araştırmalar imkanların yetersizliğinden ciddi bir bilimsel temele dayanmamaktadır. Bu yüzden yapılan araştırmalar ve incelemelerde devamlı değişik ve birbirinden tamamen ilgisiz sonuçlar çıkmaktadır. Çocuk edebiyatında dil konusu,çocukların anlama ve dinleme kavranlarına göre ele alınması için programlar gereklidir.Kırım çapında çocukların dinleme,konuşma,okuma ve yazma düzeyinde söz darağarcına yönelik araştırmalar yapılmadan çocuk edebiyatı ile ilgili bilimsel çalışma yapılması çok zordur.Bunun ilgili öğretim kurumları tarafından bu işin uzman öğretmenler ile bir plan çercevesinde yapılması gerekmektedir.
Çocuk edebiyatında sık sık tekrarladığımız gibi Kırım’ın eğitim, öğretim düzeyi ile doğrudan bağlantılı olduğu düşünülürse buna uygun metinlerle çocuğa iletişim kurulmalıdır. Yapılan araştırmalara göre,çocukların anlamını bildikleri kelimelerin sayısı ile devamlı kullandıkları kelimelerin sayısı arasında farklar göze çarpmaktadır.Çocukların okuma becerilerinin gelişmesi , anlamını bilmediği kelimelerin kullanımın yolunu açmaktadır. Çocukların kelime darağaçlarının zenginleşmesi belirlemesi yapıldığında, çocuk kendi bedeninden dışa doğru aile ve okul çevresinde başta olmak üzere kişiliğin ve bağımsızlığını kazandıkça yüksek bir güvene sahip olacaktır. Bir kelimenin sözlük karşılığı, o kelimenin kavram olarak taşıdığı değerlerle, başka kelime ve kavramlarla ilişki kurabilme düzeyidir. Her çocuğun konuşma dilindeki ,dinleme dilindeki,okuma ve yazma dilindeki, söz dağarcıkları tamamen farklılıklar göstermektedir.Çünkü her çocuk farklı,bilgi,beceri davranış şekillerine göredir.
Dil ve sınır dışı Kırım Tatar halkının kendi ana topraklarında geri dönüş ve yeniden yerleşim sürecinde eğitimi tarihinin soylu motifleri etkileyerek ve dünya toplumu için örnektir. Objektiflik bile Kırım Tatar halkının hem ekonomik hem de sosyal ve hukuki sorunlarının içersinde kararında mevcut zor koşullar yanı sıra Kırım Tatar dili canlanmasında başarı olduğunu kabul edilmelidir. Biz öğretim ve eğitim Kırımtatar dili ile okul öncesi kurumlarında okul, sınıflar ve gruplar faaliyete halinde Taurian Milli Üniversitesi ve Kırım Devlet Mühendislik ve Pedagoji Üniversitesi ile yürütülen Kırımtatar edebiyatı, öğretmenleri Kırımtatar dilinde eğitim için eğitim, metodik laboratuarlarda yapmaktadır. Milli Eğitim Bakanlığı, Kırımtatar dilinde eğitim Kırım departmanı oluşturdu. İşleri eğitim ve pedagojik literatür yayıncılık uzmanlığıydı . Ancak, Kırımtatar dilinde sorunlar hâlâ çözülememiştir. 1944 tehciri Kırımtatar’larının milli eğitimle ilgili kurumları tek tek kullanılmaz hale getirildiler. Bu sebeblerden sonra Kırımtatar çocukları hiçbiri öğretimini kendi ana dilinde yapamadı. Sürgünde (Rusça, Özbekçe, Tacikçe olarak öğrenimlerine devam etmek mecburiyetinde kaldılar. Kırımtatar dilinde eğitimde canlandırmayı amaçlayan herhangi bir çalışma izin verilmiyordu.
1990′ lara gelindiğinde, Taşkent Devlet Pedagoji Enstitüsü Kırımtatarcası Rusça dillerinde 500 öğretmen yetiştirildi. Kırım halkının kitlesel dönüş başından itibaren kendi dillerinde milli eğitim az da olsa müsade edildi.
Kaynak: