+0 BƏYƏN
یالانچی پهلوانین ناغیلی
گولزار ایبراهیمووا
بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، شامیل آدلی گومبول بیر اوغلان وار ایدی. شامیلین آتا-آناسی بوتون گونو ساحه‌ده ایشله‌یر، او ایسه ننه‌سی ایله قالاردی. ننه‌سی ده اونو چوخ ایسته‌دیگیندن بوتون گونو یئدیردردی. اوشاغین آغزی بئکار دایانماز، بوتون گونو ایشله‌یردی. اون دؤرد یاشی اولماغینا باخمایاراق، شامیل ائله کؤکلمیشدی کی، قاپیدان یانا چئوریلیب کئچیردی.
آتا-آنا اوغلانی چوخ یئمگه قویموردولار. آرتیق ننه ده شامیله دئییردی کی، آز یئ، گؤر نه بویدا اولموسان؟! گؤرنده کی، نوه‌سی اونو ائشیتمک ایسته‌میر، گؤتوروب یئمگی گیزله‌دیردی. شامیل بونو حیس ائتدیکجه داها دا آج‌گؤزلشیردی. گیزلینجه الینه نه دوشوردوسه، یئییردی. وای او گوندن کی، تندیره چؤرک سالینایدی. شامیل تئز اؤزونو وئره‌جکدی تندیره، بیشن چؤرکلری بیر-بیر اؤتوره‌جکدی قارنینا. بیری ده دئینده کی، چؤرکلری یئدین، قورتاردین، آند آمان ائلیه‌جکدی کی، جمعی بیرجه دنه چؤرک یئییب. تا کی، آناسی اونو تندیرین اوستوندن قووانا قدر ایستی چؤرکدن یئیه‌جکدی. هله هئچ کس بیلمیردی کی، شامیل نه قدر چؤرک یئسیدی، دویاردی. گونلر بئله‌جه کئچیر، شامیل ایسه گونو-گوندن شیشیر و آغیرلاشیردی. 
بیر گون شاهین آداملاری جار چکدیلر کی، حؤکمدارین امری ایله یاریشما کئچیریله‌جک. گون اورتادان سونرا اون یاشیندان یوخاری بوتون اوغلانلار مئیداندا اولمالیدیرلار.
بوتون جاوانلار مئیدانا چیخدی. قایدا ایله هامی بیر-بیری ایله گولشدی، نیزه آتان کیم، اوخ اوینادان کیم، هره بیر جور یاریشیردی.
شامیل بیلیردی کی، او، کندین بوتون اوشاقلاریندان، حتّی جاوانلاریندان دا کؤک اولدوغوندان، اودوزماقدان باشقا الیندن بیر شئی گلمه‌یه‌جک. هامی دا «گومبول، گومبول» دئییب اونو اله سالاجاق. بونا گؤره ده قرارا گلدی کی، گیزلنسین. او، ائوده گیزلنسیدی، تاپاجاقدیلار و «قورخاق» دئیه اونو بی‌آبیر ائده‌جکدیلر.
اونا گؤره ده او، ننه‌سی‌نین مصلحتی ایله گئتدی کؤرپونون آلتیندا کوللوقدا گیزلندی. یاریشین باشلانماسینا گؤره زورنا-بالابان سسینی ائشیدن کیمی بیر آز ساکیتلشدی کی، یاخشی اولدو منی تاپمادیلار، جانیم قورتاردی. ائله آزجا اوتورموشدو کی، گؤردو آجیندان اؤلور. اؤزو ایله گتیردیگی یئمک بوغچاسینی آچدی و ننه‌سی قویان پئندیر چؤرگی سوغانلا ائله ایشتها ایله یئدی کی، ائله بیل دونیادا ان لذیذ یئمگی یئییردی. دویماسا دا، یئمگی قورتاردی. ننه‌سی‌نین قاراسینجا دئیینه-دئیینه بوغچاسینی باغلادی. یئمگین اوستوندن ننه‌سی‌نین سیخیب قابا تؤکدوگو نار سویونو ایچمک ایسته‌دی. قابی الینه آلان کیمی، گؤردو آیاغی‌نین آلتیندا بیر یوغون ایلان فیسیلدایا-فیسیلدایا گلیر اونون اوستونه. نار سویونو یئره قویماغا حئیفی گلدی، قورخدو کی، ایلان اونو ایچر. قوینونا قویدو و اؤزونو آتدی، کؤرپونون آلتیندان ساللانان ایپدن یاپیشدی. گومبول آدام اولا، نازیک ایپدن آسیلا. آزجا کئچمیشدی کی، ایپ قیریلدی، شامیل گوروپپولتو ایله دوشدو گور آخان چایین ایچریسینه. گوجلو آخان چای شامیلی اوزو آشاغی آپارماغا باشلادی. اوغلان چایین ایچریسینده اؤزونو گوجله داشلاردان قورویاراق، آخیر کی، چایین دایاز بیر یئرینده، سودان چیخدی.
شامیل تزه‌جه سودان چیخیب، چای یوخاری گلیردی کی، شاهین آداملاری اونو «احسن» دئیه آلقیشلایاراق، قوللاری اوستونه آلدیلار. چایین آشاغیسیندان مئیدانا قدر قوللاری اوستونده آپاریب، شاهین حوضوروندا یئره قویدولار و دئدیلر:
- شاه ساغ اولسون، بو اوغلان گومبول اولماغینا باخمایاراق، چای ائنیشه قاچیب و هامیدان قاباق دگیرمانا چاتیب.
شاه دا اونا «آفرین» دئیه‌رک، امر ائتدی کی، پهلوانلار سونراکی یاریشمایا باشلاسینلار.
شامیل چوخ چتینلیکله باشا دوشدو کی، یاریشمالاردان قالیب چیخان پهلوانلار دگیرمانا قدر قاچیب اؤتوشمه‌لی ایمیشلر. شاه آداملاری، اؤزونو چایدان گوجله چیخاردان شامیلی ده، ائله بیلیرلر کی، هامیدان تئز قاچیب دگیرمانا بیرینجی چاتان اودور. اونو قوللاری اوستونه آلیب گتیریرلر شاهین حوضورونا.
آخیرینجی یاریشمایا گؤره، دگیرمانا ان تئز چاتان ایکی پهلوان دا آخیردا بیر-بیریلری ایله گولشمه‌لی ایمیش. یاریش بونونلا بیتمیردی. لاپ سوندا بوتون سیناقلاردان قالیب چیخمیش پهلوان، شاهین ان قیزغین اؤکوزو ایله دؤیوشمه‌لی ایمیش. اوردان دا قالیب چیخارسا، «شاهلیغین پهلوانی» ائلان اولوناجاقمیش و شاه خوصوصن همین پهلوانا تیکدیردیگی عیمارتی بخشیش وئره‌جگمیش.
بوتون بونلاری ائشیدن شامیل چکیلدی بیر قیراغا، «هارداسان آی ننه، گل کؤمگیمه» دئییب، هؤنکور-هؤنکور آغلاماغا باشلادی. بو واخت یاریشمانین ان گوجلو پهلوانی ‒ هوندور بویلو، ائنلی کورکلی بیر پهلوان شامیله یاخینلاشیب دئدی:
- بیزی گولشمگه چاغیریرلار، سن ده بوردا هؤنکور-هؤنکور آغلاییرسان. آغلاماغی‌نین سببینی بلکه منه دئیه‌سن؟
شامیل پهلوانی گؤرن کیمی اؤزونو ایتیردی. قورخوسوندان آغزینا گلن یالانلاری دانیشماغا باشلادی:
- منیم موعلّیمیم دونیادا بوتون پهلوانلارین آرخاسینی یئره ووران خره‌ز پهلوان اولوب. ایندی ایسه او، دونیاسینی دییشیب. او، همیشه منه دئیردی کی، کیمینله دؤیوشورسن، دؤیوش، آما همین آدامی موطلق اؤلدورمه‌لیسن، یوخسا او دونیادا منیم یانیما اوزو قارا گله‌جکسن! سن ده چوخ جاوانسان، اونا گؤره سنه یازیغیم گلیر، سنین کیمی یاراشیقلی جاوانی تورپاغا باسدیرماغا الیم گلمیر. اونا گؤره ده آغلاییرام.
بو سؤزلری ائشیدنده، پهلوان دا کؤورلدی، فیکیرلشدی کی، دوزدو، او هله نه یاشاییب کی، ایندیدن قارا تورپاغا کؤچسون؟! تئز ال-آیاغا دوشوب شامیلدن سوروشدو:
- دوز دئییرسن قارداش، من هئچ اؤزوم ده اؤلمک ایسته‌میرم. بس اوندا نئیله‌ییم؟
شامیل جاوابیندا دئدی:
- منیم گؤزوم قیزاندا هئچ کس منی ساکیتلشدیره بیلمیر. اونا گؤره ده من سنین اوستونه گلن کیمی، سن اؤزونو ائله گؤستر کی، گویا ووروشورسان، آما اصلینده منه هئچ بیر شئی ائله‌مه. بیردن بیلمزسن منه توخونارسان، گؤزلریمی قان توتار، هئچ نه گؤرمه‌رم. سونرا دئمه کی، من سنی خبردار ائله‌مه‌میشدیم. من ایسه سنی یالاندان ووروب آتدان سالاجاغام یئره. بوندان سونرا سن ساغ قالاجاقسان.
پهلوانلار دانیشدیقلاری کیمی ائله‌دیلر. شامیل ائله بیرینجی ضربه‌دن پهلوانی آتدان ییخیب یئره سردی. اونو هامی آلقیشلادی. ننه ده جاماعاتین آراسیندا ایدی. او، نوه‌سی‌نین مئیداندا اولدوغونو ائشیدن کیمی، دوروب ساچلارینی یولا-یولا مئیدانا گلمیشدی. ایندی ده ائشیدنده کی، نوه‌سی وحشی اؤکوزله دؤیوشمک اوچون مئیدانا چیخاجاق، یازیق آرواد ائله اورداجا هوشونو ایتیردی.
واخت یئتیشدی، شئیپور چالیندی. لاپ آخیرینجی یاریشمانین وعده‌سی گلیب یئتیشدی. وحشی اؤکوزه ایستی کؤز باسیب بیر آز دا وحشی‌لشدیردیلر و بوراخدیلار دؤرد بیر طرفی باغلی مئیدانا. نه قدر ائله‌دیلر شامیل مئیدانا چیخمادی. شامیل آدامی دیلله آلدادیب بیرتهر باشا سالدی.
ایندی آللاهین بو دیل بیلمه‌ین اؤکوزونه نئجه باشا سالسین کی، یازیق شامیلین هئچ بالاجا پیشیگه ده گوجو چاتماز، قالدی کی، بو بویدا وحشی اؤکوزه. بونلاری فیکیرلشیب، ایسته‌دی آرادان چیخسین.
شاهین آداملاری گؤردولر کی، شامیل مئیدانا چیخمیر، شاهین غضب‌لنمگیندن قورخوب، اونو زورلا ایته‌له‌ییب مئیدانا سالدیلار. شامیل تیتره‌یه-تیتره‌یه مئیدانا چیخدی. قورخودان چاتان کیمی توتدو اؤکوزون بوینوزلاریندان، بوراخمادی. اؤکوز باشینی ائله سیلکله‌دی کی، بوینوزو دیدی شامیلین قوینوندا گیزلتدیگی نار سویو اولان شوشه‌یه. شوشه سیندی و نار سویو داغیلدی اؤکوزون باشینا. هامی ائله بیلدی کی، اؤکوزو قان گؤتوردو.
اؤکوزون سن دئمه، سوغان ایییندن زهله‌سی گئدیرمیش. شامیل ده او قدر سوغان یئمیشدی کی، عالمی سوغان اییی بوروموشدو. اؤکوز بو اییدن جانینی قورتارماغا چالیشاراق، شامیلدن قاچیردی. آما هئچ کس، حتّی شامیلین اؤزو ده اؤکوزون نییه اوندان قاچدیغی‌نین سببینی باشا دوشمه‌دی. اؤکوزون قاچیب بیر طرفده دایاندیغینی گؤرن شامیل اللرینی قالیب کیمی گؤیه قالدیردی. هامی اونو آلقیشلادی. بئله‌لیکله ده یاریشما سونا چاتدی.
شاه شامیلدن سوروشدو:
- ائی پهلوان، گل سن بو سیرّدن بیزی آگاه ائله. نئجه ائتدین کی، سن اؤکوزه یاخینلاشان کیمی اؤکوزو آل-قانینا بویادین؟ او، سندن نییه بئله تئز قورخوب قاچدی؟ بئله وحشی اؤکوز نییه سنه هئچ نه ائله‌یه بیلمه‌دی؟ دوزونو دئ.
شامیل اؤزونو بیر آز دا اؤیوب دئدی:
- شاه ساغ اولسون، من بیر نئچه دفعه بو اؤکوزله دؤیوشموشم و اونون بوینوزلاریندان توتوب یئره چیرپمیشام. ایندی ده من اونون بوینوزوندان توتان کیمی، اؤکوزون یادینا دوشدو کی، همین پهلوانام. بونا گؤره ده او، قورخودان چکیلدی قیراغا. یوخسا بوردا ائله بیر سیرّ یوخدور.
شاه شامیله «آفرین» دئدی و اونا چوخلو بخشیشلر وئره‌رک، اؤلکه‌سی‌نین «باش پهلوانی» ائلان ائله‌دی. سارایین یانیندا تیکدیردیگی بؤیوک بیر عیمارتی ده اونا هدیه وئردی.
ننه بیر ده آییلیب گؤردو کی، جاماعات اونون گومبول نوه‌سینی چیگینلرینده گزدیریر. بو مسله‌دن هئچ نه باشا دوشمه‌دی. آما یئمک بوغچاسینی آچیب، توتدوغو تیکه‌نی جاماعاتا وئردی کی، اؤتورسونلر نوه‌سینه. شامیل الینده یئکه بیر سوغانلا پئندیر تیکه‌سی یئیه-یئیه، جاماعاتین چیگنینده بوتون شهری فیرلاندی.
سونرا دا شاه بؤیوک بیر نیشان مراسیمی کئچیریب، اؤز یئگانه، دونیالار گؤزه‌لی قیزینی بو پهلوانا نیشانلادی. منی ده نیشانا چاغیرمیشدیلار. شامیلین یانیندا اوتورموشدوم.
منه یئمگه نه وئردیلر، مندن قاباق گؤتوردو، یئدی. آغزیمین سویو آخا-آخا قالدی. ایشدی سیزلردن بیرینیزی تویا-زادا چاغیرسالار، نباده بَیین یانیندا اوتوراسینیز.
سیزین پایینیزی سیزدن قاباق یئیه‌جک. سیز ده آج قالاجاقسینیز. ناغیلیمیز دا بوردا قورتاردی. بو واخت اوزومو توتدوم گؤیدن بیزه آلما آتانا و دئدیم ائی سِحرلی مخلوق، گؤیدن او قدر آلما تؤک کی، گومبول شامیل دویونجا یئسین، بلکه اوندا گؤزو دویا.
کؤچورن: عباس ائلچین
قایناق: سحرلی دونیا ژورنالی
