+0 BƏYƏN
وور توخماق
اؤزبک خالق ناغیلی
بیری وار ایمیش، بیری یوخ ایمیش. بیر قاری ایله بیر قوجا وار ایمیش. اونلار اووچولوق ایله گون کئچیرر ایمیشلر. بیر گون قوجا توزاق قوروب اوتورموش ایدی. توزاغا یئکه بیر لئی‌لک دوشدو. یوگوروب لئی‌لگی توزاقدان چیخارمیشدی، لئی‌لک آدام کیمی دانیشماغا باشلادی:
قوجا، من لئی‌لکلرین باشچی‌یام، منی بوراخ، نمنه دیله‌سن اونو وئره‌رم. منیم مکانیم او قارشیداکی داغین آرخاسیندا. "لئی‌لک‌بای‌ین ائوی هارادا؟" دئسه‌ن، هامی گؤستَرر،-دئدی.
قوجا لئی‌لگی بوراخدی. ائرته‌سی گون تئزدن دوروب، لئ‌لک‌بای‌ین سووغاتینی آلماق اوچون یولا دوشدو. گئدیب، گئدیب بیر یئره یئتیشدی. قویون اوتاران چوباندان:
- بو قویونلار کیمین قویونو؟- دئیه سوروشدو.
- بو قویونلار لئی‌لک‌بای‌ین قویونو- دئیه چوبان، قوجانی یولا سالدی. بیر یئره واریب ایلخی یایان ایلخیچی‌یا:
- بو ایلخیلار کیمینکی؟ دئیه سوروشدو قوجا.
ایلخیچی:
-لئی‌لک‌بای‌ینکی،- دئدی.
- لئی‌لک‌بای منه سووغات وعده وئریبدی، نمنه ایسته‌ییم؟- دئمیشدی. ایلخیچی بئله دئدی:
- لئی‌لک‌بای‌ین بیر خومچاسی وار، «قاینا خومچا» دئسه،قیزیل قایناییب چیخار، او خومچانی ایسته،- دئدی.
قوجا آز گئتدی، چوخ گئتدی، دره تپه دوز گئتدی،یئددی گئجه یئددی گوندوز گئتدی، لئی‌لک‌بای‌ین ائوینه یئتیشدی. قاپیدان گیریب:
- السلام و علیکم،- دئدی.
لئی‌لک‌بای:
-حاق سالامین اولماسایدی، جزانی وئره‌ردیم. سن سووغات اوچون گلمیش اولمالی‌سان، هایدی نمنه ایسته‌ییرسن؟- دئدی.
- من سیزدن، “قاینا خومچا»نی ایسته‌ییرم،- دئدی قوجا.
لئی‌لک‌بای دوشونجه دالیب:
-قوجا، سنه بیر تاباق قیزیل وئریم،- دئسه ده قوجا راضی اولمادی. سونوندا، “قاینا خومچا»نی وئرمگه راضی اولدو. قوجا “قاینا خومچا»نی آلیب یولا دوشدو. یول گئدیب، چؤل گئدیب، بیر یئره یئتیشدی. دینجه‌لیش اوچون اوتوردو.
کندین گنجلرینه باخیب، " اوغوللاریم، ایشده بو خومچانی گؤزتله‌یین، من بیر از مورگولهییم، تکجه "»قاینا خومچا» دئمه‌یین"دئیه تاپشیریب، یوخویا گئتدی.
گنجلر قوجا یوخلایینجا، «قاینا خومچا» دئیه باغیریشیبدی. خومدان قیزیل قایناییب چیخدی، چاش-باش گنجلر قیزیللاری ییغیب، خومو ائولرینه گؤتوروب گیزلتدیلر. «قاینا خومچا»نین یئرینه باشقا بیر خومچانی گتیریب قویدولار. قوجا یوخودان اویانیب خومچه گؤتوروب یولا دوشدو. یئددی گئجه، یئددی گوندوز یول گئتدی، ائوینه یئتیشدی.
- هایدی، قاری دسترخوانی آچ، ایندی قیزیلا زنگین اولاجاغیق،- دئدی. قاری دسترخوانی آچدی. دسترخوانین اورتاسینا خومچانی قویوب، قوجا وار گوجو ایله «قاینا خومچا» دئیه باغیردی. خومچادان قیزیل قایناییب چیخمادی؛ قوجا یئنه باغیردی، قیزیل قاینامادی. قوجانین آجیقلاندی: " واه، دده‌نه لعنت لئی‌لک‌بای، منی آلدادیب باشقا خومچا وئریبدی؛ من صاباح گئدیب باشقا سووغات ایسته‌رم" دئدی. ائرته‌سی گون سحردن قوجا یئنه یولا چیخدی. ایلخیچی‌نین قارشینا واریب:
- لئی‌لک‌بای منی آلداتدی، ایندی نمنه سووغات ایسته‌ییم،-دئدی. ایلخیچی دوشونوب:"«آچیل دسترخوان»ی ایسته، دسترخوانی آچیب، «آچیل دسترخوان» دئسه‌نیز، هر چئشید یئمک حاضر اولار،-دئدی.
قوجا لئی‌لک‌بای‌ین قاپیسیندان گیریب:
- السلام و علیکم،-دئدی.
لئی‌لک‌بای:
- حاق سالامین اولماسایدی جزانی وئرردیم. کئچن دؤنه «قاینا خومچا»نی وئردیم کؤنولون دویمادیمی؟- دئدی. قوجا بوتون واقعه‌نی سؤیله‌ییب:
- منی آلداتدین، «قاینا خومچا»نین یئرینه باشقا خومچا وئریبسن، ایندی سندن «آچیل دسترخوان»ی ایسته‌مگه گلدیم،-دئدی.
لئی‌لک‌بای دوشونوب قالدی. سونوندا «آچیل دسترخوان»ی قوجایا سووغات وئردی.
قوجا یولا دوشدو. آز گئتدی، چوخ گئتدی، کئچن دؤنه دینج آلان کندده یئتیشدی. اؤزو ایله تانیش اولان گنجلری گؤردو.
- اوغوللاریم، ایشده بو دسترخوانی ساخلاییب اوتورون، من بیر آز مورگولهییم، تکجه «آچیل دسترخوان» دئمه‌یین،- دئیه اونلارا تاپشیردی. او یوخویا گئتدیکدن سونرا گنجلر «آچیل دسترخوان» دئییب باغیرمیشلار. یئددی چئیشد یئمک حاضر اولدو. گنجلر یئمکلری ییغیب، دسترخوانی ائولرینه آپاریب، یئرینه باشقا دسترخوان گتیریب قویدولار.
قوجا یوخودان اویانیب دسترخوانی آلدی، یولا دوشدو. ائوینه گلیب:
- قاری نمنه یئمک دئسن، حاضیر اولاجاق- دئیه دسترخوانی آچدی. «آچیل دسترخوان» دئییب هئچ تور یئمک چیخمادی. قوجانین آجیغی گلیب- لئی‌لک‌بای منی ایکینجی کره آلداتدی، صاباح واریب باشقا سووغات ایسته‌رم،- دئدی.
ائرته‌سی گونو سحردن قوجا یولا چیخدی. ایلخیچی‌نین قارشینا واریب:
- ایندی لئی‌لک‌بایدان نمنه ایسته‌ییم؟- دئدی.
-ایندی لئی‌لک‌بایدان «وور توخماق»-ی ایسته، دوشمنیز چوخا اوخشاییر، اگر « وور توخماق» دئسه‌نیز، قاباغینیزدا کیم اولسا، ووروب آتار،- دئدی ایلخیچی.
قوجا یولا دوشدو. قاپیدان:
- السلام و علیکم،- دئیه گیردی.
لئی‌لک‌بای:
- حاق سالامین اولماسایدی، جزانی وئرردیم. یئنه نمنه اوچون گلدین؟ «قاینا خومچانی»نی آلدین، «آچیل دسترخوان»نی آلدین، یئنه نمنه گره‌ک؟- دئدی.
- منی بو کزده آلداتدین، لئی‌لک‌بای! «آچیل دسترخوان» یئرینه باشقا بیر دسترخوان وئریبسن. ایندی سندن بیر شئی ایسته‌ییرم. منه «وور توخماق»ی وئر،-دئدی. لئی‌لک‌بای قوجایا «وور توخماق»ی هدیه ائتدی.
قوجا «وور توخماق»ی آلیب یولا دوشدو. آز گئدیب، چوخ گئدیب اؤنجه‌کی اؤزو بیلن کندده واریب گلدی. تانیش گنجلری چاغیردی.
- اوغوللاریم، ایشده بو توخماغی ساخلاییب اوتورون، من بیر آز مورگولهییم. تکجه «وور توخماق» دئمه‌یین،- دئدی. او یوخویا گئتدیکدن سونرا گنجلر ماراقلانیب «وور توخماق" دئیه باغیریشبدی. توخماق هامیسینی وورماغا باشلاییبدی. گنجلرین باغیریشیندان قوجا اویانیب دورموشدو.
گنجلر ایسه آغلاشیب:- قوجا آتا، توخماغی دایاندیرین، بیز سیزین خومچانیزی، دسترخوانی‌نیزی گؤتوروب یئرینه باشقا خومچا، باشقا دسترخوان قویموشدوق، تؤوبه قیلدیق، آتا توخماغینیز دایاندیرین،- دئییشیب‌دیلر. قوجا: "دور توخماق" دئیه باغیرمیشدی. توخماق وورماقدان دایاندی. گنجلر یوگوروب ائولریندن «قاینا خومچا» ایله «آچیل دسترخوانی»نی چیخاریب وئردیلر. قوجا یولا دوشدو. آز گئدیب، چوخ گئدیب، چوخ گئتسه‌ده بول گئدیب، گؤل دئمه‌ییب، چؤل دئمه‌ییب یئددی گئجه یئددی کوندوزده ائوینه واریب یئتیشدی. «قاینا خومچا» دئدی، خومچادان قیزیل قایناییب چیخدی؛ «آچیل دسترخوان» دئدی، هر چئشید یئمک مهیا اولدو. عؤمورلرینده گؤرمه‌ین یئمکلری یئییب، قوجا ایله قاری خورسند اولدولار. قیزللارلا قوجا یاخشی ائو سالدیردی و خانی ائولرینه قوناقلیغا چاغیرمیشدی. خان: "من کیمی خان، او یوخسول، فقیر قوجانین ائوینه قوناقلیغا گئدرمی؟" دئیه گئتمه‌دی. قوجانین آجیغی گلیب، خانی ساواشا چاغیردی. ائرته‌سی گون خان یئددی مین عسکرینی ییغیب، قوجانین ائوی‌نین قاباغینا دوزولوب:
-هایدی قوجا کیشی‌سن ساواشا چیخ!- دئدی. قوجا قاپیدان چیخیب توخماغا باخیب:
- وور توخماق!- دئیه باغیرمیش. توخماق هامی عسکرلری بیرباشدان ووروب یاتیردی. سونوندا توخماق خانی وورماغا باشلادی.
خان:
- قوجا توخماغینی دایاندیر، سن یئندین، منی اؤلومدن قورتار، یورددا سن حاکیم اول!- دئدی.
قوجا توخماغی دایاندیردی. اؤزو یوردا حاکیم اولدو. موراد- مقصدینه یئتیشدی.
اؤزبک تورکجه‌سیندن کؤچورن: عباس ائلچین