Qırım masalları:

Beşsalqım bey
Yaş bir çoban öz eviniñ ögünde yüzüm kütügü oturta.Bir qaç yıldan soñ bu kütükniñ üstünde bir salqım yüzüm peyda ola.Lakin yüzüm salqımı pişeyim dep turğanda, nasıldır bir canavar onu aşap kete.Ekinci yılı kütükte eki salqım yüzüm peyda ola.Lakin yüzümlerni kene de canavar aşay.Bir qaç yıllar şay tekrarlana. Beşinci yılı degende, kütükte beş salqım yüzüm peyda ola.
-Endi bu yıl yağma yoq, canavarnı mutlaqa tutarım, -dep çoban geceleri kütük başında qaravul yata.Yüzüm salqımları altın kibi sararıp, kemalına keleyatqan bir vaqıtta ımpıs-tımpıs yürüp, tilki kele ve başını uzatıp, yüzümlerni aşamağa hazırlana. Hazırlana amma, tilkiniñ keleyatqanını duyğan çoban, onu aman quyruğundan qapıçlay,bir qaç kere havağa köterip yerge şıpırtıp ura.
-Çoban ağa, etme-eyleme, menim de saña bir eyiligim olur,-dep insan tilinden yalvarmağa başlay. -Menden ne isteseñ iste, hepisini yaparım, tek meni öldürme.
Tilkiniñ insancasına söylengenine şaşqan çoban:
-Yahşı, tilki aqay, canıñnı saqlamağa razım,amma bunuñ qarşılığına maña padişah qızını alıp berirsiñ,-dey.-Lakin aqılda tut:başqa tilkiler kibi aynecilik yapıp, meni aldatmaq isteseñ,men seni kene tutar da, teriñden çekmenime yaqa yaparım, qafa tasıñnı da kütük üstüne qoyarım.
-Menim sözüm -sözdür, -dey Tilki aqay. -Men asılzat tilkilerdenim. Aytqanımnı yaparım, amma bu eyiligim içün kütükteki yüzümlerni de her yıl men aşarım.
Çoban bütün bu aytılğanlarnen razı olup, Tilki aqaynı boşap yibere. Tilki ise,bir baş olup, doğru padişahnıñ sarayına kete ve qapu bekçilerine:
-Men dünyanıñ eñ zenginlerinden biri olğan Beşsalqım beyden padişahnıñ qızına quda olup keldim.Padişah hazretlerine haber etiñiz meni qabul etsin, -dey.
Padişah, bu haberni eşitkeninen, Tilki aqaynı qabul etmege hazır olğanını bildire.Tilki aqay ise, dört büklenip padişahqa temenna ete ve tilini ballandırıp, nutqunu başlay:
-Ey,padişahlarnıñ padişahı!Meni sizlerniñ huzuruñuzğa Beşsalqım bey yolladı. Zenginlikte dünya yüzünde aqranı olmağan bu adam, qızıñıznı qadın etip almaq istey. Beyimniñ baylıqlarnıñ sıñırı olmağanı kibi, zenginliginin de hesabı yoq.Develeriniñ sayısı qırq biñdir, eşekleri elli biñdir, atları altmış biñdir, qoyları yetmiş biñdir, eçkileri ise, beş yıldan berli sayıp tursalar da, şu küngece soñuna çıqmadılar.Altın ve kümüşlerini sorama, olar çuval-çuval olup ahırda turalar.Ey,padişahım, Beşsalqım beyniñ zenginliklerini aytmaq içün ay ve yıllar da azlıq eter.
Padişah, Tilki aqaynıñ ballı sözlerini diqqatnen diñlep, şöyle bir cevap bere:
-Yahşı, Beşsalqım beyge qızımnı bermege razım ve lakin bu yigit toydan evel özünüñ batırlığını köstermek kerek. Bar, beyiñe ayt,açköz devni tutup, yedi başını de kesip, maña alıp kelsin. Bu dev memleketimizge aman bermey ve gece-kündüz bizlerni rahatsızlap tura.
-Yahşı, padişahım,arası üç kün bile keçmez, devniñ yedi başı da sarayğa ketirilir, -dep Tilki aqay evge qaytıp kete.
Yolda Tilki aqaynıñ ögüne köpeklerinen avğa keteyatqan bir avcı rastkele. Tilki aqay dubaradan qurtulayım dep, aman qoba içine kirip kete. Kire amma, köpek ürüvleri hep yaqınlaşmaqta. Tilki aqay canını saqlamaq içün artına-ögüne baqmadan qoba boylap ketebere. Azmı kete, çoqmu kete,bir daha baqsa ne körsün, padişahnıñ aytqanı anavı yedi başlı devi qobanı toldurup yatmaqta eken. Dev yedi başı üstündeki közlerini Tilki aqayğa tikip:
-A-a, öz ayaqlarınen yürüp keldiñmi?-dep,yedi ağıznen bir vaqıtta ökürüp-sızğırıp, ayaqqa tura. -Çoq yahşı, çoq yahşı, qarnım açıqqan edi,şimdi men seni…
Dev,bu sözlerni aytıp, Tilki aqaynı quyruğunen sarıp ala da, yavaş-yavaş ağızına ketire. Qaltırap qalğan Tilki aqay:
-Ey,qorqunçlu canavarlar padişahı!Seniñ de soñki künüñ yetti. Eceliñ seni beklep tura. Men saña haber ketirdim. Ölümden qurtulmaq daha keç degil. Biraz quyruğuñnu boşat da, aytacağımnı aytayım. Şimdi meni diñlemeseñ, soñ keç olur,-dey.
Bu sözlerni eşitken dev, nege oğrağanını bilmeyip, aman quyruğunu boşay.
-Tez ol,ayt,nasıl ölümdür, meni kim öldürmek istey?
-Padişah hazretleri, memleketindeki bütün askerlerini toplap, seniñ yeraltı sarayıñnı sarıp aldı. Seni öldürmek ve ebediyen senden qurtulmaq istey. Mına şimdi bu askerler özleriniñ keskin balta ve süngülerinen sarayğa kirecek ve seniñ yedi başıñnı da kesip, padişahqa alıp baracaqlar. Padişah hazretleri seniñ başlarıñnı saray aldında qazıqlarğa oturup qoyacaq. Tez ol,vaqıt keçirme, gizlen.
-Aqıl ber,sen aqıllı bir hayvansıñ, qayda saqlanayım? -dey dev.
-Qayda dep turğanıñ ne ya,furunnuñ içine kir, nefes alma, qıbırdama, onuñ içinde seni kimse tapamaz.
Dev,Tilki aqaynıñ sözüne uyup, furunnuñ içine kire, Tilki aqay ise, devni gizlengenden olup,furunnuñ ağızını tobannen toldura da,alevletip yibere. Dev,tütünge boğulup, yatqan yerinde olup -yayılıp qala.
Tilki aqay kene yoluna revan ola.Yolda rastkelgen tüccarlarğa Beşsalqım beyniñ zenginliklerini maqtay,onuñ evinde musafir olğanlarğa çuval-çuval altın bağışlağanını ayta. Yol boyu maqtavlarını saçıp, nihayet Tilki aqay Çobannıñ evine qaytıp kele.-Şorbacım! Bu o qadar zor bir iş degildir. Men yardım eterim. Lakin, men ölgen soñ, menim cesedimni aç şakallarğa taşlamayacağına ant et,söz ber.
-Tilki aqay, sen ölgen soñ seniñ cesediñni altın qafeske qoyup, sarayda öz odamnıñ töpesine asıp tutacağıma ant etem, söz berem.
-Aysa qırq deve ve bir de balta alıp, menim peşime tüş! -dey Tilki.
Çoban,qırq deve ve bir de balta alıp, Tilki aqaynıñ peşine tüşe. Bara, bara, devniñ qobasına barıp kireler. Qobanıñ içi kesek-kesek altın ve kümüş parçalarınen, çeşit türlü qıymetli taşlarnen tolu eken. Otuz doquz deve altın yükleseper de,qobadaki altınlar kene eksilmey.
-Endi, şorbacı, baltanen pıcağıñnı al da,furunğa kir, devniñ başlarını kesip, terisini sıdırıp al.Qorqma, dev özünüñ haram canını endi çoqtan teslim etti.
Çoban, devniñ yedi başını kesip, terisini sıdırıp ala da,bularnı qırqıncı devege yükley, soñ develerni haydap, padişahnıñ sarayına keleler. Padişah, altın yüklü develerni ve qorqunç devniň başlarınen terisini körüp, Beşsalqım beyniñ zenginlikligine ve batırlığına şaşıp qala. Onu öz kiyevi ve varisi, dep ilan ete.
Bütün padişahta qırq kün, qırq gece toy-dügün çalına. Hiç kimsege belli olmağan çoban, padişahlıqta baş vezir ola.Beşsalqım bey dep namı bütün memleketke darqay.
Aradan bir qaç yıl keçe. Beşsalqım bey özüne büyük eyilikler yapqan Tilki aqaynı tekmil esinden çıqara. Tilki aqaynı tekmil esinden çıqara. Tilki aqaynıñ buña canı ağırıp, Beşsalqım beyni deñep baqmaq istey. Impıs-ımpıs saray azbarına soqulup, padişah odasınıñ penceresi aldında yayılıp yata: dersiñ ölüp qalğan! Padişahnıñ hızmetkarları bu haberni derhal padişahqa bildireler. O ise:
-Ne baqıp qaldıñız, tez ol,şu sasıq cesedini çöplükke atıñız!-dep emir bere.
Tilki aqaynı quyruğundan tutup, çöplük obası içine ketirip atalar. Atalar amma, Tilki aqay ekinci künü sabahı kene padişahnıñ penceresi aldında yayılıp yata. Bu haberni eşitken padişah:
-Bu ne maraznıñ tilkisidir, sasımağa başqa bir yer tapmadımı? -dey. -Tez ol,şu sasıq cesedini aç şakallarğa taşlañız, bir daha onu közüm körmesin.
Tilki aqaynı quyruğundan tutup, orman içine atsalar da,üçüncü künü sabahı kene padişahnıñ penceresi aldında peyda olup, yayılıp yata. Endi üçüncü kere aynı bir haberni eşitken padişah pek yaman açuvlanıp:
-Tez ol, bu sasıq leşni alıñız da, teren bir çuqurğa kömüñüz! -dey. -Eger o,menim pencerem aldında bir daha peyda olsa, hem tilkini, hem de sizni quyuğa taşlatıp, üstüñüzni taşnen qapattırdım.
Padişah, bu sözlerni aytmaqta olğan arada, Tilki aqay canlanıp, eki ayağı üstüne tura da:
-Ey,çoban oğlu çoban! -dey. -Bergen sözüñü unuttuñmu? Ölgen soñ meni altın qafeste tutacaq sen degilmi etiñiz?Eyilikke qarşılıqıñ kemlikmi? Çoban ediñ, kene de çoban olup qal!
Tilki aqay bu sözlerni ayta da, ğayıp olup kete. Bir añ içinde saray çöbannıñ evine çevirile. Beşsalqım bey de kene evelki kibi çoban olup qala.

Qaynaq: Qırm'ın sesi