QARA TAI

Ertede bir baıdyń perızattaı sulý qyzy bolypty. Aty qupıa saqtalady. Áke-sheshesinen ózge jan balasy bilmepti. Sodan aı men kúńdeı tolysyp jetiledi. Sylanyp boıjetipti. Sonda áke- sheshesi:

— Qyzymyzdyń atyn kim dál tapsa, soǵan beremiz,— dep jar saldyrypty. Bulaı jar saldyrýynyń sebebi — áke-sheshesi: «Adam balasy bilmeıtin qyzymyzdyń atyn tabýǵa tek zerdeli, tapqyr adamnyń ǵana aqyly jetedi. Qyzymyz sondaı adammen qosylsa, baqytqa batady»,- dep oılaıdy.

Arada biraz ýaqyt ótedi, qyzdyń atyn eshkim taba almaıdy. Qyz bir kúni basqa bir eldiń kóship kele jatqan kóshine kezigedi. Kóshtiń júk artqan bir túıesi jolda batpaqqa batyp qalǵan eken. Kóship kele jatqan baı:

— Áı, qyzym, myna túıemdi batpaqtan shyǵarysyp jibershi!— dep kómektesýge shaqyrady. Qyz barǵan boıda júkti bastyra tartqan arqanyn ustaıdy da, túıeni batpaqtan julyp alady. Sol kótergen boıy anadaıdaǵy kurǵaq jerge aparyp turǵyzyp qoıady. Qyzdyń qaıratyna súısingen baı:— «Balam, atyń kim, kimniń balasysyń?» dep suraıdy. 

Qyz:

— Atym Bıkesh,— deıdi de, sonan soń ákesiniń atyn aıtady. Muny jol jaǵasyndaǵy qalyń butanyń arasynda kóleńkelep buǵyp jatqan qasqyr estıdi. Qyzdyn atyn bilip alǵanyna qýanǵan kasqyr adam keıpine aýysyp, jigitshe jasanady. Sodan keıin qyzdyń aýylyna barady, ákesine:

— Qyzdyń atyn men taptym,— deıdi.

— Tapsań — aıta koıshy.

— Aıtaıyn, qyzyńyzdyń aty — Bıkesh...

Baı aıtqan sózinen tanbaı, qyzyn qasqyrǵa bermek bolady da, ulan-asyr toı jasaıdy. Qyz uzatylarda enshisin alyp ketý úshin, ákesiniń qalyń jylqysyn aralaıdy. Sonda bir qara taı qyzdy janap, til katady:

— Áı, boıjetken, meni minip ket, serigiń bolyp, janyńa es qatamyn,— deıdi. Qyz qara taıdy alady. Qyzdy aýylynan uzatyp alyp shyqqan qasqyr óziniń jynys orman ishindegi úńgirine qaraı betteıdi. Qyz qara taıdy minip alǵan. Qasqyr ormandy aralap kep, úńgiriniń aldyna toqtaıdy. Sodan keıin ary ishke kire bergende qara taı qyzǵa:

— Meni bosaǵaǵa baılap ket, qashyp shyqsań daıyn turamyn da, qasqyrdan qutqaramyn,— deıdi.

Úńgirdin ishi kórdeı qarańǵy. Adam turǵysyz sasyq.

 Qyz:

— Atymnyń tartpasyn bosatyp keleıin,— dep keri burylyp, syrtqa shyǵady da, qara taıǵa qarǵyp minedi. Taı qustaı ushyp, zymyraı jóneledi. Qyzdyń qashqanyn sezip qalǵan qasqyr da tura qýady. Biri qashyp, biri qýyp, olar ormannyń shetine shyǵady. Qara taı qat-qabat qyrqaǵa salady. Shólden qatalaǵan qasqyr aýzyn arandaı ashyp, tilin salaqtatyp qyrqada qalyp qoıady. Odan keıin qara taı taýdyń kúdirine qaraı burylady. Sarqyrap jatqan bir ózennen ótedi de, saıdy quldılaıdy. Sondsa qyzdyń aldynan bir salt atty kisi kezigedi.

Bul Qarabatyr degen asqan mergen kisi eken. О́mir boıy ańshylyqpen shuǵyldanypty. Qaraǵa alǵanyn qalt jibermeıtin mergendigi de bar. Qyzdy qýyp kele jatqan myna qasqyr:

— Meni ata kórme!— dep jalynyp, jyl saıyn bir kúshigin tartý ǵyp berip turady eken.

Qarabatyrdy kóre sala qasqyr es-tusynannan aırylady da, qalt toqtaıdy. Qarabatyrdyń betine tike qaraýǵa bata almaı, quıryǵyn borbaıyna qysyp, ezýin jalanady da, súmendep artyna burylyp kete barady.

Erlershe kıinip alǵan qyz sodan bylaı Qarabatyrdyń úıinde turady. Qarabatyrdyń qart sheshesi bar eken. Bir kúni kempir ulyna:

— Osy bala qyz sekildi, sóılesip saǵan alyp bereıin,— deıdi. Balasy:

— Qyz emes, ul,— dep jeńistik bermeıdi. Ekeýi uzaq sóz talastyrady. Aqyry sheshesi bir sheshim aıtady:

— Erteńnen bastap bul balaǵa da óz aldyna myltyq ustat. Andy árqaısysyń óz betterińshe atyndar. Atqan andaryńdy ózderiń tasyndar. Qyz bolsa, ol saǵan ilese almaıdy. Azyraq kóteredi.

Kelesi kúni eki ańshy ańǵa Qarabatyrdyń sheshesi aıtqandaı qalypta shyǵady. Sol kúni qyz bir andy artyq atyp, bir andy artyq kóterip keledi. Qarabatyr men sheshesi taǵy talasyp qalady.

— Bul — qyz. Onyń qudireti anaý kara taıynda sekildi. Sen qara taıyn odan ajyrat ta, sodan keıin anǵa shyǵyp synap kór,— deıdi kempir buıyryp.

Qarabatyr:

— Bir jerge baryp keleıin,— dep, aldap surap minip, qyzdyń qara taıyn alysqa alyp baryp, temir torǵa qamap tastaıdy. О́zi úıine jaıaý qaıtady. Qyzǵa qara taıdan aıyrylyp qaldym dep ótirik aıtpaq bolady. Sonda temir torǵa qamalǵan qara taı jer-kókti kúńirente kisinep, tordy tarpyp jyrtyp, tepkilep tas-talqan qyp buzady da, Qarabatyrdan buryn qyzǵa jetedi:

— Kempir seni ulyna qospaq. Qarabatyrdy unatasyń ba, joq pa?— dep suraıdy.

— Unatpaımyn, sol úshin erkekshe kıimimdi tastamaı júrmin,— deıdi qyz. Sonda qara taı aıtady:

— Onda min maǵan, bul jerden ketemiz.

Qyz qarǵyp mingende, qara taı jelshe zýlap, zymyraı ushady. Ekpini borandaı burkyraıdy. Quıyndaı kuıǵytady. Sol betimen jalpaq teńizdiń jaǵasyna keledi. Teńizdiń ústinen qussha qalyqtap ótedi. Sóıtip, teńizdiń arǵy jaǵyndaǵy jaǵalaýǵa toqtaıdy da, ujmaqtaı jaınaǵan, bulbul qusy saıraǵan baýǵa kirgizedi. Sol jerge qara taı aýnap jata ketedi.

— Endi men ólemin. Tórt sıraǵymdy kesip al da, tórt jaqqa laqtyr. Ol tórt túlik mal bolady. Etimdi sylyp al da, azyq qyl. Qańqa súıegimdi tik turǵyzyp qoı. Ol aq saraı bolady. Endigi ómirindi sol saraıda ótkiz.

Qara taı óledi. Qyz aıtqanynyń bárin óryndaıdy. Maly jer qaıystyryp qaptaıdy. Aq saraıy aspandaǵy aımen, kúnmen talasyp, nur shasha jarqyrap turady. Qyz sol saraıda asa qyzyqty, qamsyz ómir keshedi.