+0 BƏYƏN
الیمه سو تؤک
بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، دؤولتلی بیر تاجیرین گؤزل بیر قیزی وار ایدی. بو قیز نه قدر گؤزل ایدیسه، بیر او قدر ده عاغیللی ایدی. تاجیر چوخلو پول خرجله‌ییب قیزی اوخوتموشدو. قیز حدّی-بولوغا چاتاندان سونرا بونون گؤزللیگی، عاغیل-کامالی، شؤهرتی یاییلدی اطرافا. یاخشی-یاخشی یئرلردن گونده قیزا ائلچی گلیردی. آما قیز هئچ کسه گئتمیردی، گلن ائلچیلرین هامیسینا دئییردی:
– کیم منی آلماق ایستسه، گرک اوّلجه منیم الیمه سو تؤکه.
هرگاه دئدیکلریمی ائلمه‌سه،اونا گئتمرم.
بونا گؤره ده هئچ کسه گئتمیردی. بیر گون شهر پادشاهی‌نین اوغلو بو قیزین گؤزللیگینی ائشیدیب، اونا ائلچی گؤندردی. قیز اونون دا ائلچیلرینه هامییا دئدیگی سؤزلری دئدی:
– گئدین، پادشاهین اوغلونا دئیین کی، منیم عهدیم وار. قاباقجا الیمه سو تؤکمه‌سه،اونا گئتمه‌رم. اگر شرطیمی یئرینه یئتیرسه، گئده‌رم.
بونو پادشاهین اوغلونا خبر وئردیلر، بو سؤز پادشاهین اوغلونا چوخ آجیق گلدی. اؤز-اؤزونه فیکیرلشدی، دئدی:
– نئجه یعنی، من پادشاه اوغلو اولا-اولا گئدیم تاجیر قیزی‌نین الینه سو تؤکوم؟.. اونون نه حدّی وار کی، منه بئله سؤز دئییر.
اوغلان دوشدو لاپ آجیغا، توی ائلَتدیردی. گلدیلر گلینی آپارماغا. قیز یئنگه‌سییله سیفاریش گؤندردی:
– هرچند کی، گوجنن منی آلدی، آما لاپ الین قویسون اورگی‌نین باشینا، آرخایین اولسون. اوّلجه الیمه سو تؤکمه‌سه،مندن اونا آرواد اولمایاجاق.
پادشاهین اوغلو حیرصله‌نیب امر ائتدی کی، بیر قویو قازسینلار. بیر قویو قازدیلار، اوستونه بیر آز چؤر-چؤپ تؤکوب، آغزینی باسدیردیلار، گئتدیلر گلینی گتیرمه‌یه. گلین قاپییا چاتاندا پادشاهین اوغلو جاماعاتی مورخص ائله‌ییب اؤزو یاپیشدی قیزین قولوندان، آپاردی حَیَط، قیزی ساخلادی قویونون آغزیندا، دئدی:
– هه نئجه اولدو، گلدین، گلمه‌دین؟
قیز دئدی:
– من سؤزومو دئمیشم، اوّلجه الیمه سو تؤکمه‌سن، مندن سنه آرواد اولمایاجاق.
پادشاه اوغلو حیرصله‌نیب قیزی ایته‌له‌دی سالدی قویویا. قیز قالدی قویودا.
پادشاهین اوغلو هر گون سحر قیزا بیر آز چؤرک، بیر بارداقدا دا سو ساللاییب دئییردی:
– هه، سؤزون ندیر، گلیرسن، گلمیرسن؟
قیز جاوابیندا ائله بیرجه بو سؤزو دئییردی:
– من دئمیشم، اوّلجه الیمه سو تؤکمه‌سن، گلمه‌یه‌جگم.
مندن سنه آرواد اولمایاجاق.
بو مینوالنان بیر نئچه گون کئچدی. قیز فیکیرلشدی، فیکیرلشدی آخیردا بیر کلک قوردو. بیر گون پادشاهین اوغلو گئنه سحر چؤرک، سو گتیریب سوروشدو:
– منه گلیرسن، یوخسا یوخ؟
قیز یئنه همیشه‌کی جاوابینی وئردی، پادشاهین اوغلو گئتمک ایسته‌ینده قیز اونا دئدی:
– آی اینصافسیز، منی سالمیسان بورا، اؤزون گئدیب کئف ائله‌ییرسن، گزیب دولانیرسان، من قورد کیمی قالیرام بوردا تک. باری هئچ اولماسا بیر چکیج آت بورا، بوردا مشغولیت ائله‌ییم.
پادشاه اوغلو گؤتوروب بیر کولونگ سالدی قویویا.
قیز یامان عاغیللی ایدی، اؤز حسابینی آپاردی، پلا‌نینی قوردو، باشلادی قازماغا.
او، هر گون پادشاهین اوغلو گلن واخت قویونون دیبینده اوتوراردی، سویون، چؤرگین آلیب، همیشه‌کی جاوابینی وئریب، گئنه گئدردی قازماغا. بئله-بئله دوز بیر آی قازدی، آخیردا لاغیم ووروب گلدی چیخدی دوز دده‌سی‌نین مطبخینه. آخشام‌چاغی تاجیرین آروادی مطبخده پلوو بیشیریردی. بیر ده باخدی کی، آیاغی‌نین آلتی تاپپیلداییر. قورخو اونو باسدی کی، گؤره‌سن بو نه تاپپیلتیدی. بیر ده باخدی کی، یئر سؤکولور. آرواد لاپ اؤزون ایتیردی، ائله بیلدی کی، جین چیخیر.
بیر ده باخدی کی، اؤز قیزی بودو، سالام علئیکوم، چیخدی یئردن. آرواد گؤزلرینه اینانمادی. بیر گؤزلرینی دسمالنان سیلیب، باخدی گؤردو کی، یوخ، ائله اؤز قیزیدی کی، وار، سوروشدو:
– آی قیز، بو نه ایشدی؟
قیز دئدی:
– آنا، هله بیر آز چؤرک وئر یئییم، لاپ آجیندان اؤلورم، سونرا دانیشارام.
بلی، چؤرگی یئیندن سونرا احوالاتی باشدان-آیاغا آناسینا دانیشدی. آناسی هئچ قیزیندان گئری قالان دئییلدی. او دا اونون کیمی علامه‌نین بیری ایدی. هوشی-گوشینن قیزی‌نین سؤزونه قولاق آساندان سونرا دئدی:
– قیزیم، فیکرین چوخ یاخشی فیکیردی، بو کیشیلری ائله گرک بئله ائله‌یه‌سن، یوخسا قدرینی بیلمزلر. چوخ یاخشی فیکیر ائله‌میسن، فیکریندن ال چکمه. آنجاق بیر یئرده ناحاق ایش گؤرموسن کی، فیکرینی اوّلدن منه دئمه‌میسن. یوخسا ایندییه کیمی اوغلانی ائله بیر حالا سالمیشدیم کی، آیاغیندان اؤپموشدو.
غرض، آنا-بالا وئردیلر باش-باشا. آناسی اونا دئدی:
– بالا چؤرگینی-زادینی یئ، گئجه‌نی بوردا یات، سحر تئزدن دور گئت‌گینن گئنه یئرینه. ائله کی اوغلان گلدی، بیر تهرنن اوندان سوروش گؤر، صاباح هارا گزمه‌یه گئده‌جک. بونو اؤیره‌نیب، گلیب منه دئ. داها دالیسیینان ایشین اولماسین.
قیز گئجه‌نی اوردا یاتیب، سحر تئزدن گئنه گلدی قویویا، اوغلان گئنه همیشه‌کی کیمی بیر بارداق سو، بیر آز دا چؤرک گؤتوروب، گلدی قویونون آغزینا. گئنه قیزدان سوروشدو:
– نه دئییرسن، هله یورولمادین؟ گلیرسن؟
قیز جاواب وئردی:
– من دئمیشم، الیمه سو تؤکمه‌سن، گلمه‌یه‌جگم. اوغلان چؤرگی، سویو ساللاییب گئتمک ایسته‌ینده، قیز دئدی:
– هارا گئدیرسن؟
اوغلان جاواب وئردی:
– سنه نه وار؟ گزمه‌یه.
قیز دئدی:
– هاردا گزیرسن؟ سن باری هئچ اولماسا گزدیگین یئرلری دئنن، من ده بوردا اونون فیکریینن بیرتهر دولانیم. یوخسا لاپ تک قالیرام، باغریم چاتلاییر.
اوغلان دئدی:
– ایندی کی باغرین چاتلاییر، راضی اول، قویودان چیخاریم.
قیز جاواب وئردی:
– یوخ، الیمه سو تؤکمه‌یینجه، او باره‌ده دانیشما.
اوغلان گؤردو یوخ، راضی اولمور کی، اولمور، آخیردا دئدی:
– بو گون آغ گولون باغینا گزمه‌یه گئده‌جگم.
بونو دئییب گئتدی. قیز تئز لاغیمنان اؤز ائولرینه گلیب، احوالاتی آناسینا دانیشدی کی، اوغلان بو گون گئده‌جک آغ گولون باغینا گزمه‌یه.
آرواد امر وئردی، قوللوقچولار گئدیب بازاردان قیرخ دست پالتارلیق آغ ایپک گتیردیلر. تئز تیکدیلر، حاضیرلادیلار. قیزین دا اوتوز دوققوز یولداشی وار ایدی. آرواد چاغیریب احوالاتی اونلارا دئدی، هامیسی قیزین دا، آروادین دا فیکرینی بَیندیلر، راضیلیق وئردیلر. بو یولدا جاننان-باشنان کؤمک ائتمه‌یه سؤز وئردیلر. آرواد سحر تئزدن آدام گؤندریب، آغ گولون باغینی راحاتلامیشدی. بلی، قیزلار هامیسی سحر تئزدن گئیینیب، قیرخی دا گلدیلر آغ گولون باغینا. پادشاهین اوغلو دا گلدی همن باغا کی، باغ قیزلا دولودو. اوردان-بوردان، قاپیدان-باجادان بویلانیب گؤردو کی، اده کاسیب، ائوین ییخیلسین، پولون یوخدو، خبرین اولسون، باغ دولودو قیزنان.
باغبانا بیر آز پول وئریب گیردی ایچریی، بیر طرفده گیزلندی. اوغلان اؤزو هئچ قیزین اوزون گؤرمه‌میشدی، اودو کی، بوردا قیزی گؤرنده تانیمادی.
باخدی کی، اده، قیرخ دنه قیزدی، آما ایچینده بیری وار، ائله گؤزلدی کی، تای نه بیلیم. بیر اورکدن، مین اوره‌گه وورولدو بو قیزا. قیزلار دا دویموشدولار کی، پادشاهین اوغلو گلیب، اؤزو ده گیزله‌نیب آغاجلارین آراسیندا.
آنجاق آناسی تاپشیرمیشدی کی، بو گون بیر شئی ائله‌مه‌سینلر، هئچ اوغلانا محل ده قویماسینلار. اؤزلرینی ائله گؤسترسینلر کی، گویا کی، هئچ اونو گؤرمور.
بلی، یئدیلر، ایچدیلر، چالدیلار، اوینادیلار، پادشاهین اوغلو دا آغزی‌نین سویو آخا-آخا آخشاماجان آغاجین دالیندا دوروب، بونلارا تاماشا ائله‌دی.
آخشام قیزلار دوروب گئتدیلر. گلیب اوغلان گیزلندیگی آغاجین یا‌نیندان کئچنده قیز قصدن اوغلانا ائشیتدیره-ائشیتدیره دئدی:
– قیزلار، صاباح دا گئدریک قیرمیزی گولون باغینا.
قیزلار گئتدی. پادشاهین اوغلو دا لاپ هاییل-ماییل اولدو. فیکرینده قویدو کی، صاباح هر نه تهر اولسا گئده‌جگم قیرمیزی گولون باغینا. قیز گلیب احوالاتی آناسینا دانیشدی. آناسی چوخدان قیرمیزی ایپک پالتارلار تیکدیرمیشدی. قیزلاری مورخص، ائله‌ییب تاپشیردی کی، سحر تئزدن گلسینلر.
سحر تئزدن قیز گئنه گلدی قویویا. اوغلان سویونو، چؤرگینی گتیردی. قیز باخدی کی، اوغلا‌نین کئفی بو گون خارابدی، هئچ ده بوندان سوروشمور کی، گلیرسن، گلمیرسن.
یقین ائله‌دی کی، بلی، کلک باش توتوب، اوغلان وورولوب بونا. پادشاهین اوغلو چؤرگی، سویو ساللاییب گئتمک ایسته‌ینده قیز اونا دئدی:
– اینصافسیز، منی سالمیسان بوردا قویویا، اؤزون گئدیب باغدا قیزلارنان گزیرسن.
اوغلان دئدی:
– نئجه قیز؟ باغدا قیز ناغایریر؟
قیز دئدی:
– باه، گویا کی، بیلمیرم. یاتمیشدیم یوخودا گؤردوم کی، سن آغ گولون باغیندا گزیرسن، یا‌نیندا دا قیرخ دنه قیز وار. اونلارین ایچینده بیر گؤزل قیز وار، اؤزون ده اونا بند اولموسان.
اوغلان دئدی:
– هه، عاغلین اولسون، راضی اولگینن، سننن گئدک باغدا گزک.
قیز دئدی:
– یوخ، الیمه سو تؤک، سونرا. یوخسا راضی اولمایاجاغام.
اوغلان دئدی:
– اؤزون بیل، اولورسان اول، اولمورسان هئچ اولما.
اوغلان گئتدی. قیز اونون سؤزلریندن آچیق گؤردو کی، یوخ، اوغلان لاپ هاییل-ماییل اولوب. تئز گلیب احوالاتی آناسینا خبر وئردی. آناسی اونلاری گئییندیردی، سالدی یولا. اؤزو ده نه ائله‌مک لازیم اولدوغونو اؤیرتدی.
گلیب گیردیلر باغا. بیر آز کئچدی، پادشاهین اوغلو اؤزون یئتیردی باغا، باخدی کی، قیزلار بوردادی. تئز باغبانا بیر آز پول وئریب، گیردی ایچرییه، آغاجلارین آراسیندا گیزله‌نیب، باشلادی قیزا تاماشا ائلمه‌یه. قیز دئیه‌سن بو گون لاپ گؤزللشمیشدی. قیز گؤردو کی، اوغلان گلیر، آناسی‌نین دئدیگینی باشلادی ائلمه‌یه، چاغیردی قیزلارا دئدی:
– آی قیزلار، اتی گتیرین منه دوغراییم، سیز گئدین پئنجر ییغین. بیشیرک، یئیک کئف ائله‌یک.
قیزلار اتی اونون قاباغینا قویوب، اؤزلری اکیلدیلر. قیز گؤردو کی، تا هئچ کس قالماییب، بیردن قصدن الینی بیچاقنان کسدی. چیغیر-باغیر سالدی، دئدی:
– آی قیزلار، آی قیزلار، تئز اولون، کیم وار بوردا، الیمی بیچاق کسدی، قان منی آپاریر.
قیزلار تا هئچ بیریسی جاواب وئرمه‌دیلر، قاچیب گیزله‌نیب، اؤزلرینی ائشیتمه‌مزلیگه ووردولار، گویا کی، چوخ اوزاقدایدیلار. پادشاهین اوغلو آغاجلارین آراسیندا گیزلنمیشدی. گؤردو کی، هئچ کس گلمیر، سئودیگی قیزین دا الینی بیچاق کسیب قان تؤکولور... اورگی تاب گتیرمه‌ییب تئز چیخدی. دسمالینی جیبیندن چیخاردیب، یویوردو قیزین یا‌نینا، دئدی:
– خانیم، قوی من باغلاییم.
قیز دئدی:
– سن کیمسن، بوردا نه قاییریرسان؟
اوغلان دئدی:
– هئچ زاد، خانیم، من بئله... قوش قووانام.
بلی، اوغلان قیزین الینی باغلاماق ایسته‌دی.
قیز دئدی:
– اوردا لولگین وار، سو تؤک الیمین قا‌نینی یویوم، سونرا باغلا.
بلی، اوغلان سو تؤکدو، قیز دا الینی آغیر-آغیر یویوب قورتاردی. سونرا اوغلان اؤز ال دسمالینی چیخاردیب قیزین الینی باغلاییردی کی، قیزلار گلیب ییغیشدیلار. یئدیلر، ایچدیلر، آخشام دوروب گئتدیلر. گئدنده اوغلانا ائشیتدیردیلر کی، صاباح ساری گولون باغینا گئده‌جکلر. قیز گلدی ائو، پالتارین سویوندو، چؤرک-زاد یئدی، احوالاتی آناسینا دانیشدی، دسمالی دا آچیب وئردی آناسینا، گئتدی گئنه قویویا. سحر گئنه پادشاهین اوغلو سوینان چؤرگی گتیردی وئردی قیزا. قیز قصدن اونا هئچ بیر سؤز دئمه‌دی. سونرا گلدی ائو، دوردولار قیزلارنان بیر یئرده گئیینیب، گئتدیلر ساری گولون باغینا. پادشاهین اوغلو گئنه همیشه‌کی کیمی گلدی باغا گیردی، اوزاندی اوتلارین آراسیندا، باشلادی بونلارا تاماشا ائله‌مگه. قیزا خبر وئردیلر کی، اوغلان گلیب. قیز آناسی‌نین اؤیرتدیگی کیمی، یولداشلارینی باشیندان داغیتدی.
قالدی تک. قصدن آرخین باشینا بیر لولگین قویموشدو. یولداشلاری گئدندن بیر آز سونرا، قیز، الینی پالچیغا بولادی، بیردن باشلادی قیشقیرماغا.
– آی قیزلار، تئز اولون، او لولگینی دولدورون وئرین منه. الیم پالچیغا بولاشیب.
قیزلاردان صدا چیخمیردی. قیز بیجلیینن باشلادی اورا-بورانی آختارماغا، گویا کی، لولگینی تاپا بیلمیر.
پادشاهین اوغلو او یان-بو یانا باخیب گؤردو کی، لولگین آرخین باشیندادی.
تئز دوروب لولگینی دولدوروب، گلدی قیزین یا‌نینا، دئدی:
– خانیم، آلا، بودو.
قیز بیر دیقتنن اونا باخیب، اورگینده گولدو، سونرا دئدی:
– تؤک، الیمی یویوم، یاخشی-یاخشی تؤک!
اوغلان سویو تؤکدو، قیز یودو، دئدی:
– باخ بئله... نه قشنگ سو تؤکورسن. دی آپار لولگینی قوی یئرینه.
بیردن قصدن الینی تورپاغا بولادی، دئدی:
– بای، بای، الیمه تورپاق سیچراییب. آ گده، بیر لولگین گتیر، الیم تورپاغا بولاشیب.
اوغلان گئدیب لولگینی گتیردی، قیزین الینه سو تؤکدو، قیز دا الینی اوچونجو دفعه یودو، اؤز مقصدینه چاتدی. قیزلار ییغیشدیلار. هامیسی چیخیب گئتدی ائوه. قیز گئنه سویونوب گئتدی قویویا، اوغلان گئتدی بونا چؤرک، سو ساللاماغا. قیز دئدی:
– هه، منیم الیمه سو تؤکمورسن، آما گئدیب ساری گولون باغیندا خالقین قیزلاری‌نین الینه اوچ دفعه سو تؤکورسن.
اوغلان دئدی:
– سن هاردان اونو بیلیرسن؟
قیز دئدی:
– سنین فیکرینله یاتیرام، تا هئچ شئی بیلمیرم؟
اوغلان دئدی:
– من هئچ کسین الینه سو تؤکمه‌میشم.
قیز بیر اوجادان گولدو، سونرا اوغلا‌نین دونن او گون الینه باغلادیغی دسمالی باغلادی ایپه، اوغلان چکدی یوخاری. اوغلان باخدی کی، اؤز دسمالیدی.
لاپ قالدی مطّل، سوروشدو کی، دسمال سنده هارداندی.
قیز دئدی:
– گئت ائوه، سونرا بیلرسن. گؤزله منی، هئچ یئره گئتمه.
بونو دئییب گلدی ائوه، ساری پالتارینی گئیینیب گئتدی پادشاهین ائوینه. اوغلان اوتورموشدو ائوده، بیر ده گؤردو کی، قاپی آچیلدی، همین او الینه سو تؤکدویو قیز گیردی ایچرییه. قیز احوالاتی اوغلانا دانیشدی. اوغلان باخدی کی، ایش-ایشدن کئچیب، قیزین عهدی یئرینه گلیب... تزه‌دن قیزا قیرخ گون، قیرخ گئجه توی ائله‌دی. اونلار مورادلارینا چاتدیلار، سیز ده اؤز اورگینیزده اولان مورادینیزا چاتین.
قایناق: Nağıllar
کؤچورن: عباس ائلچین