Burınǵı zaman waqtında, Xorezm elinde, Aqjúrim degen qalada Hásen degen xan boldı. Shahı Hásenniń waqtında Xorezmniń ellerin kóp abadan der edi. Sansız qalmaq elinen Taqtapolat «Xorezmdi alsam», dep árman etip júrdi. Bir kúnleri: 
Shiyrin janın qıynadı, 
Patsha láshker jıynadı, 
Yabıdayın tuwladı, 
On altı top súyretip, 
Xorezmdi almaǵa, 
Otız mıń láshker aydadı. 

Láshkerlerin ertip, patsha jolǵa ráwana boldı. Bir neshe kún jol júrip, az ǵana emes mol júrip, Xorezmniń shetine kelip qosın tasladı. Taqtapolattıń jaqsı kórgen hámiresi Abaqan wázir edi. Shaqırıp alıp qasına, zerli jıǵası dirildep, «Shahı Hásenge sen taysalmay bar, basına qayǵı sal. Teginlik penen bermese, Taqtapolat patshamız Xorezmdey elińdi, sonalı aydın kólińdi, dáwletińdi, baxıtıńdı, arız soraǵan taxtıńdı talap etti almaǵa, bunı qalay kóresiz, de. Tezlik penen qayt!—dedi. 
— Ájep bolar taqsır,—dep 
Abaqan turıp ornınan, 
Tulparǵa erin saladı, 
Maqpal menen terliklep, 
Gúdarı ayıl shaladı, 
Aq nayza qolǵa aladı, 
Aldına dabıl óńgerip, 
Keynine sawıt bókterip, 
Aqtamgerdiń jılawın, 
Ońǵarıp jolǵa saladı. 
Qırq jigiti ońında, 
Qırq jigiti solında, 
Xorezmniń eline, 
Láshker tartıp baradı, 
Kózleri ottay jaynadı, 
Ǵárip janın qıynadı. 
Astındaǵı Aqtamger, 
Kókke atıp oynadı, 
Tulparǵa qamshı basadı, 
Bálent qumnan asadı, 
Dáryadayın tasadı, 
Áyne sáske waqtında, 
Shahı Hásenniń aldına, 
Abaqan wázir jetipti, 
Xanǵa qarap turadı, 
Abaqanǵa Hásen shah, 
«Ne arzıń bar?»—dep soradı: 

—Seni kórip kewilim boldı biyqarar, 
Bolǵanday-aq keń dúnyalar bizge tar, 
Árebi atlı, temir tonlı, áy sardar, 
Ayta beriń bizge qanday arzıń bar? 

Dushpanlarǵa sen salarsań qayǵı-zar, 
Sawashıńdı kórgen ǵanim muńayar, 
Qaysı jurttan qaysı jurtqa barasań, 
Irasıń aytqıl, haslı káriń kim bolar? 

—Arzımdı esit qulaq salǵan, Hásen xan 
«Siz», dep men atlanıp keldim qalmaqtan, 
«Taqtapolat», der biziń xanımız, 
Jurtıńdı almaǵa etti talaban. 

Xorezmde sen bir Hásen tóreseń, 
Neshshe jıldan beri dáwran súreseń. 
Xan jiberdi «Xorezmdi bersin», dep, 
Hásen shahım, bunı qalay kóreseń? 

Elim, dep parlap-kúyip janasań, 
Xalkıń menen másláhátti salasań, 
Sawashlarǵa bizge qarsı shıqpasań, 
Xanımızǵa mórińdi alıp barasań! 

Men Abaqan, saltanatlı tóremen, 
At quyrıǵın Nádirshaday óremen, 
Jaylı eken Taqtapolat xanımız, 
Hásen xanım bes kún máwlet beremen! 

Láshkerińdi jıyna, xalqıńa ur jar, 
Biziń menen sawash ashsań, gelleǵar! 
Sawashpasań, ya jurtıń bermeseń, 
Baslarıńa biz salarmız qayǵı-zar. 

Hásen xan turdı oylanıp… 
Abaqan sózin aytıp bop, 
Atınıń basın tartadı, 
— Kórgenshe xosh bol, Hásen xan,— 
Dep Abaqan qaytadı. 

Hásen xan alpıs eki hámeldar, jetpis eki móhirdar, barlıq biyin jıynadı; ǵarrı jandı qıynadı. Ortaǵa shıǵıp Hásen xan, bularǵa qarap tolǵadı: 

Alpıs eki hámeldar, 
Jıynalısqan beglerim, 
Xorezmdi almaǵa, 
Xalqıma qayǵı salmaǵa, 
Kelipti aydap láshkerin, 
Taqtapolat zalım xan. 
Belińdi qınap buwmasań, 
Basıńdı jolǵa qoymasań, 
Márt bolıp sawashta, 
Kelgen jawdı quwmasań, 
Alar kelip elińdi, 
Soldırar qızıl gúlińdi, 
Olja qılar malıńdı, 
Jesir eter qızıńdı, 
Qul eterler ulıńdı. 
Berk buwmasań belińdi, 
Qorımasań elińdi, 
Ala ǵoysa Taqta xan, 
Soldırar qızıl gúlińdi. 
Pasıq qılar dinińdi. 
Alpıs eki hámeldar, 
Aqıllı dana tóreseń, 
Bir birińniń izińe, 
Ízzet penen ereseń, 
Hásen shahtıń aldında, 
Qanday keńes bereseń? 
Bul sózdi aytıp bolǵanda, 
Jıynalısqan kóp begler, 
Muńayıp bári turadı, 
Kóp ishinen bir wázir, 
(Ol wázirdiń laqabın, 
«Sarim wázir», der edi), 
Saylanıp shıǵıp ortaǵa, 
Kópke qarap sóyledi, 
Sóylegende ne dedi: 
— Tıńlasańız patshahım, 
Shıǵıp xannıń aldına, 
Sawash qursań nabada, 
Qalarsań xalıqtıń qanına. 
Qarsı kelseń nabada, 
Taqtapolat zalım xan, 
Suwday tóger qanıńdı, 
Alar shiyrin janıńdı, 
Oljalar qılar malıńdı, 
Qozǵar góne dártińdi, 
Qozǵa kómer artıqdı, 
Kóshirip keter jurtıńdı. 
Onnanda biz xat jazıp, 
Hal-jaǵdaylardı aytıp, 
Xalıqtı qırmay, urıspay, 
Taqtapolat patshaǵa, 
Eli-jurttı bereyik? 

Ziywar menen Janay mektepten qaytıp kiyatır edi. Atasınıń adamlardı jıynap, másláhát etip otırǵanın kórip, Sarim wázirdiń sózin esitip, eki bala jıynalǵan kópshiliktiń arasına kelip, xalıqqa bir ǵulǵıla túskenin, el shetine jaw kelgenin bilip, qanları qaynap, kózleri ottay janadı. Jigeri tasıp, ayaǵın ǵaz-ǵaz basıp, ortaǵa shıǵıp, Ziywar jıynalǵan álewmetlerge qarap bir sóz baslaydı, 
— Jıynalısqan adamlar, 
Arzımdı esit, aǵalar, 
Kelgen jaw menen urıspay, 
Xalıqtı bersek dushpanǵa. 
Bolmay ma bizge namıs-ar? 
Jurtıńdı alsa zalım xan, 
El-halqıńdı shuwlatıp, 
Basıńa salar qayǵı-zar. 
Elińdi berseń eńiretip, 
Bolmas pa eken namıs-ar? 
Bizler menen oqısqan, 
On mıńdayın bala bar, 
Eli-halqıń taǵı bar, 
On mıńday láshker bar. 
Qarıw-jaraq taǵı bar, 
Awır toplar bizde bar. 
Bizge kelgen dushpanǵa, 
At qoyamız bárimiz, 
Urıspaǵa jaw menen. 
Qorıqsańız, bizge ruxsat ber: 
Dushpan menen urısıp, 
Nar buwraday alısıp, 
Qaytpay nayza salısıp. 
Qızıl qanǵa qarısıp, 
Jawdıń murının uwayıq, 
Jerge tamǵan qanların, 
Aǵın suw menen juwayıq. 

Ziywardıń mártlik sózlerin, 
Xalayıq tıńlap turadı, 
Júrekleri sháwkildep, 
Bári hallas uradı. 
Ziywar atlı ulınıń, 
Er ekenin sózinen, 
Jurt iyesi Hásen xan, 
Sol waqıtta biledi., 
Jar uradı qalaǵa, 
Qayǵı tústi sol waqta, 
Qatın menen balaǵa. 
Ǵamǵa kewilin toltırdı. 
Aqsha júzin soldırdı. 
Jıynap elden jigitti, 
Láshkerlerdiń sanların, 
On bir mıńǵa toltırdı. 
Batır tuwǵan Hásen xan, 
Aq tuwdı qolǵa aladı, 
Qayǵı tústi sol waqta. 
—Atlanıń jawdıń ústine!— 
Dep xalıqqa jar saladı. 
—Xalayıq, jawım ulǵaydı, 
Atlanbasań bolmaydı, 
Ya alıń ya óliń—dep, 
Xalqına qarap tolǵaydı: 
«Atlanıń jawǵa mártlerim, 
Soldırıń jawdıń gúllerin. 
Quwıp shanshıp dushpandı, 
Tarqatıń kewil sherlerin. 
Keyin quwsań dushpandı, 
Patshanıń kewili toladı. 
Ólseń sheyit bolasań, 
Óltirgen qazı boladı». 
Bul sózdi aytıp Hásen xan». 
Bekleri menen qosıldı. 
Tıńlap onıń sózlerin, 
Mártlerdiń kewili yoshadı. 
At oynatıp Hásen xan. 
Nayza aldı dástine* 
Qara qur bolıp láshkeri, 
At qoydı jawdıń ústine. 
Batır tuwǵan Hásen xan. 
Tulpardıń jalın taraydı, 
Áyne sáske waqtında, 
Taqtapolat patshanıń. 
Oń jaǵınan baradı, 
Shatırda jatqan qalmaqqa 
Topalań—tozań saladı, 
Taqtapolat zalım xan, 
Láshkerin toplap aladı. 
Boyın jıynap Hásen xan, 
Taqtapolat patshaǵa 
Qáhárlenip qaradı. 
Eki patsha shekisip. 
Jaqınlasıp baradı, 
Sol waqıtta Hásen xan. 
Oń jaǵına qaradı, 
Láshkerine sóyledi, 
Sóylegende búydedi: 
— Bul urıstıń qádesi, 
Alıspaqtı palwanlar, 
Urıspaqtı batırlar, 
Barıń dushpan ústine, 
Batırlarım jekpe-jek. 
Hásen xannıń palwanın, 
Márt Aqqozı der edi, 
Mártliginen mini joq, 
Xorezmniń xalqında. 
Jalǵız tuwǵan er edi. 
Tamaǵına gelleǵar, 
Toǵız qoydı jer edi. 
Qara sur atqa minedi. 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp. 
Dushpanǵa qarap jónedi. 

Taqtapolat patshanıń, 
Aqjúginis degen palwanı, 
Qaptalında bar edi — 
Bul da mindi atına, 
Shıǵa kelip bátsheǵar, 
At oynatıp jeledi, 
Eki jaqtan eki er, 
Bir-birine dus boldı, 
Atınıń basın buradı. 
Aqqozı degen batırǵa, 
Taqtapolattıń palwanı, 
Kerilip nayza uradı. 
Sol waqıtta Aqqozı, 
Qalqanın tutıp aldına. 
Dushpannıń kewlin soldırdı. 
Aldına tutqan qalqanı. 
Jaw nayzasın sındırdı. 
Aqqozı keyin sheginip. 
Dushpanǵa nayza saladı. 
Aqqozınıń nayzasın, 
Aqjúginis batırıń. 
Qolınan julıp aladı. 
Nayzası qoldan ketken soń, 
Qáhárlenip Aqqozı, 
Qolına alıp qılıshın, 
Aqjúginiske uradı, 
Qılıshı tiyip sawıtqa, 
Shorta sınıp qaladı. 
Arıslan tuwǵan Aqqozı, 
Qılıshtan juda boladı. 
Jaraqsız jigit qalǵan soń, 
Dushpanǵa qarsı baradı. 
Aqjúginis batırdıń, 
Jaǵasınan aladı. 
Xorezmli Aqqozı, 
At ústinen alıstı, 
Qoldan bermek abıraydı, 
Márt jigitke namıstı. 
Belleri jayday búgildi. 
Mańlaydan terler tógildi, 
Eki márttiń sawıtı, 
Tozǵan tonday sógildi, 
Astındaǵı tulparlardıń, 
Belleri názik búgildi, 
Bir birewin qushaqlap, 
Aqjúginis penen Aqqozı, 
At ústinen jıǵıldı. 
Ókpeleri qısılıp. 
Awızına kelip tıǵıldı. 
Eki batır maydanda, 
Ash arıslanday alıstı, 
Bir-birinen qalıspay, 
Keshke shekem ayqastı. 
Qayǵıǵa kewlin toltırdı, 
Aqsha júzin soldırdı, 
Reyimsiz Júginis, 
Aqqozıday batırdıń 
Shılbırday moynın buradı, 
Aynaldırıp basınan, 
Kóterip jerge uradı. 
Aqjúginistey batırıń, 
Árwaqların shaqırıp, 
Suwırıp alsa jılt etken, 
Semserin qolǵa aladı, 
Aqqozıday batırdıń, 
Alqımına saladı, 
Qarqıratıp shaladı, 
Basın kesip aladı. 
Nayzaǵa basın ildirip, 
Nar tekedey mayısıp, 
Xan aldına keledi. 
«Oǵada batır eken»,—dep, 
«Basına qayǵı saldıń»,—dep, 
Aqjúginistey batırǵa, 
Kóp inamlar beredi. 
Kewili tasıp Aqjúginis, 
Qarǵıp minip atına, 
Aq nayzasın qolǵa alıp. 
Maydanǵa qarap jollandı 
Qarsı qarap jawına, 
Júginis sóylep tolǵadı: 
—Hásen xan, ketti sennen baǵ, 
Biziki bolar siziń taht, 
Batırıń bolsa jekme-jek, 
Jiberip, qızıǵın kórip baq. 
Esitip bunı Hásen xan 
Ján-jaǵına qaradı, 
Kóp muńayıp turadı, 
—Jawǵa qarsı shıqqanday, 
Márt bar ma?—dep soradı. 
Kóp láshkerdiń ishinde, 
Bir batırı bar edi, 
Ol batırdıń isimin, 
«Sárwanlı batır» der edi. 
Qanday batır bolsa da, 
Qatpay shapqan sher edi. 
Alsa atıp urǵanday, 
Sonday alıp er edi. 
Sárwanlı xanǵa qaradı, 
Qasına jaqın baradı, 
—Bizdi jiber jawǵa,—dep, 
Patshadan juwap soradı. 
«Sonda patsha» «Bar»—dedi, 
«Júginisti óltirip, 
Xalıqtıń óshin al»,—dedi, 
«Taqtapolat patshanıń, 
Basına qayǵı sal»,—dedi, 
«Usıdan jeńseń jawıńdı, 
Tasaddıq seniń jolıńa, 
Altın taxt dúnya-mal»,—dedi. 
Xannıń sózin esitip, 
Sárwanlıday batırıń, 
Kewili suwday tasadı, 
Tulparǵa qamshı basadı. 
Sárwanlı mingen bul tulpar, 
Omırawdan kóbik shashadı. 
Xorezmli Sárwanlı, 
Dushpanǵa jaqınlasadı. 
«Sárwanlı bolsań er».—dedi, 
«Áwelgi náwbet meniki, 
Sońǵı náwbet seniki,
Náwbetimdi ber»,—dedi, 
Aqjúginistey batırıń. 
Kózleri ottay janadı, 
Júregi ǵıj-ǵıj qaynadı, 
Astındaǵı tulparı, 
Suwlıqtı ǵarsh-ǵarsh shaynadı. 
Sarı jayın qolǵa aldı, 
Quramsaqqa qol saldı, 
Sárwanlıday batırdıń, 
Mańlayınan bayladı. 
Sol waqıtta Sárwanlı,_ 
Aldına qalqan tutadı, 
Aqjúginis atqan oq, 
Aspanǵa qańǵıp ketedi. 
Jeti qabat qara tastı, 
Sharq úyirip ótedi, 
Segizinshi qabatı,— 
Márwert tasqa jetedi. 
Ashıwlanıp Aqjúginis, 
Taǵı oqtı aladı. 
Sarı jayǵa saladı, 
Sárwanlını dál kózlep, 
Tolǵap tartıp qaladı. 
Qarsı turǵan Sárwanlı, 
Jalt beredi oǵına, 
Oǵı tiymey ketedi. 
Sırtta turǵan láshkerdi, 
Tek jaralı etedi. 
Quramsaqqa saladı. 
Jáne bir oq aladı... 
Úsh mártebe atsa da. 
Oǵı tiymey qaladı. 
Aqjúginistey batırdan, 
Atıspaq náwbet ótedi, 
Sárwanlıday batırǵa, 
Endi náwbet jetedi. 
Sárwanlı jawǵa saylandı, 
Quramsaqqa qol salıp, 
«Surjayıl» degen oq aldı, 
Sarı jayǵa qıstırıp, 
Qos júrekten barladı, 
Giresti qattı tartqanda, 
Oǵı ketti atılıp, 
Sárwanlı atqan sarı jay, 
Aqjúginistey arıslannıń, 
Tumsıǵınan ótedi. 
Tesip shıqqan sol oǵı, 
Taqtapolat patshanıń, 
Láshkerine jetedi. 
Sárwanlı atqan jalǵız oq, 
Aqjúginis batırdı, 
Qanın suwday shashadı, 
Mensinbegen Aqjúginis, 
Aranday awızın ashadı. 
Qara tastıń ústine, 
Et betinen quladı. 
Aqjúginistiń gellesin, 
Sárwanlı kesip aladı. 
Aq nayzaǵa ildirip, 
Xanǵa alıp baradı. 
Hásen xan buǵan más bolıp, 
Waqtı shandan boladı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Bayaǵı ata palwanı, 
Qatarınan zor edi, 
Keldi xannıń qasına, 
Reyhim etip patshanıń, 
Kózinen aqqan jasına. 
— Men bayaǵı er edim, 
Arıslanu-sher edim, 
Barıp qanın shashayın 
Patshamız juwap ber,—dedi. 
Taqtapolat zarladı, 
«Onda palwan bar»,—dedi; 
«Xorezmniń batırı, 
Sárwanlını óltirip, 
«Xanǵa qayǵı sal»,—dedi; 
Aq júginis batırdıń, 
«Óshin barıp al»,—dedi; 
Aqırzaman sal,—dedi, 
Qorramda meniń kóringen, 
Hásen xannıń qolında, 
Bir balası bar eken, 
«Atı onıń, arıslanım, 
Ziywar qaysar» der eken, 
Saǵan aytar násiyhat, 
Sonnan bolǵıl itiyat». 
— Patshahım, sózge qulaq sal, 
Sózlerimdi bilip al, 
Dep barıp xannıń aldına, 
Sóz sóyleydi márt Baysal: 
Jigirma bir jasım bar, 
Otız mıń láshker qoshshım bar 
Qara tawday kúshim bar. 
Men gewirdiń ulıman, 
Qátirjám bol, patshahım. 
Baysal shıqtı lalawlap, 
Atın minbey jayawlap, 
Awır eken sonshelli: 
Qara tawdıń tasına, 
Belshesinen batadı. 
Qara tastı qaq jarıp, 
Gúres jayǵa baradı, 
— Bar bolsań tez keliń!—dep, 
Ortada shawqım saladı,— 
Batır bolsań sen eger 
Kel qorıqpay bátsheǵar, 
Bárińdi jeksen eteyin, 
Jurtıńdı etip intizar! 
Gúresiwge biz benen, 
Sizler bolsań márt, qumar, 
Bárińdi qırıp maydanda, 
Xanıńa salıp qayǵı-zar, 
Kórseteyin kúshimdi! 
Márt bolsań keliń gelleǵar! 
Baysal batır aqırdı, 
«Kók túsken jerler taqırdı, 
Elińde sen batır bolsań, 
Gúreske kel»,—dep shaqırdı. 
Ashıwı márttiń keledi, 
«Piyada shıqtı Baysal», dep, 
Batır attan túsedi, 
Ústindegi kók sawıttı 
Ǵubbasınan sheshedi, 
«Xalıq ushın ѳlsem qurban», dep. 
Shiyrin jannan keshedi. 
Sárwanlı batır keledi, 
Hásen xannıń aldına: 
—Baysalǵa jiber, taqsır,—dep, 
Patshadan juwap tiledi. 
Dana edi Hásen xan: 
Taqtapolat patshanıń, 
Baysaldayın batırınıń, 
Zor ekenin biledi, 
Sárwanlını qayǵırıp, 
—Ítiyat bol balam,—dep. 
Batırǵa juwap beredi. 
Xannan juwap aladı, 
Márt ortaǵa shıǵadı, 
Sárwanlınıń turpatın, 
Kórgenniń miyri qanadı. 
Bilegin ol sıbanıp, 
Baysalǵa pánje saladı. 
Sap shegilgen ortada, 
Eki batır alıstı, 
Aqıra janbas salıstı, 
Sárwanlı haqqa jalbarıp, 
Pirlerge etti nalıstı, 
Sárwanlınıń belinen, 
Baysal qattı qısadı. 
Íshkeni nanday sıǵıldı, 
Bir qısıwǵa shıdamay, 
Júregi awzına tıǵıldı. 
Sárwanlıǵa Baysalıń, 
Zorlıq etken usaydı, 
Gewir qattı qısqanda, 
Sárwanlı qan qusadı. 
Sárwanlıday batırdıń, 
Awızınan qan ketkende, 
Shıday almay Hásen xan, 
Qolına nayza aladı. 
Shıdamayın ǵayratqa, 
Dushpanǵa attı qoyadı, 
Mártligine Hásenniń, 
Xalqınıń kewili toladı. 
Taqtapolat sol waqta, 
Qatıwlandı qatlandı, 
Hásen xannıń ústine, 
Qáhárlenip atlandı. 
Ǵurıjlanıp eki xan, 
Ortada atın oynattı, 
Kózlerin ottay jaynattı. 
Nayzalasıp eki xan, 
Birazdıń sorın qaynattı, 
Eki jaqtıń láshkeri, 
Nayzalasıp, qılıshlastı, 
Taqtapolat, Hásen xan, 
Maydanda etti sawashtı. 
Sárwanlı menen Baysalıń, 
Ayqasa almay jazılısıp, 
Qaldı toptıń astında, 
Taqtapolat zalım xan, 
Qolına alıp qılıshın, 
Salıp ketti bir zamat, 
Sárwanlınıń basına. 
Almas qılısh irkilmey, 
Suwday kesip ótedi 
Sárwanlıday márt janı, 
Jáhánnemge ketedi. 
Bunı kórip Hásen xan, 
Shıdamadı kúshine, 
Qáhári qattı keledi, 
Qınaptan qılısh aladı, 
Baysaldıń barıp janına, 
Kúsh penen qılısh saladı, 
Toptay qaǵıp gellesin, 
Tánnen juda qıladı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Láshkerleri kóp edi, 
Xorezmli Hásen xan, 
Dál ortada qaladı, 
Lalawlasıp dushpanlar, 
Tum-tustan qorshap aladı, 
Hásen xannıń láshkerine, 
Olar qırǵın saladı. 
Qılıshtıń júzi ketildi, 
Sawıtlar júyden sótildi, 
Páreń mıltıqlar* atıldı, 
Awır toplar gúmbirlep, 
Láshkerler bası jutıldı, 
Qiyamet qayım bolǵanday, 
Kúnniń kózi tutıldı. 
Batırlar qılısh sermedi, 
Duman basıp jer júzin, 
Birewdi-birew kórmedi. 
Ǵarshıldap qılısh urıldı. 
Gelle kesip, qan tógip 
Aqırzaman qurıldı, 
«Urıs sebgil boldı», dep, 
Eki jaqtan dabıl qaǵıldı, 
Gellesi qızıp láshkerler, 
Tıńlamadı dabıldı. 
Sawash qattı qızıdı. 
Qılısh tiydi mańlayǵa, 
Kimlerdiń murnı buzıldı, 
Birewlerdiń betleri, 
Tilkimlenip tesildi, 
Arǵımaqtıń jalları, 
Qızıl xan menen esildi... 
Láshkerinen olardıń, 
Hásen xannıń láshkeri, 
Úshten biri qırıldı. 
Omma turǵan** shoq boldı, 
«Tuw kótergen joq boldı, 
«Urısqandı qoyayıq»,—dep, 
Qol kótergen kóp boldı. 
Dushpanlar suwday tasadı, 
Qızıl qanlar shashadı. 
Hásen xan palwan basılıp, 
Basın alıp qashadı. 
Qaramastan keynine, 
Arasın kem-kem ashadı. 
Kiyatırıp Hásen xan, 
Sıyınadı allaǵa. 
Qamshı basıp tulparǵa, 
Jaqınladı qalaǵa. 
Kózi tústi Hásenniń: 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp. 
Eki beti gúl-gúl janıp, 
Gózzaldayın dolanıp, 
Taqtapolat naysapqa, 
Kiyatırǵan jollanıp, 
Qaysar kibi ballarǵa; 
Omırawı esiktey. 
Turbatı kelgen besiktey, 
Jawırınları qaqpaqtay, 
Bilekleri toqpaqtay, 
Awızı-murnı oymaqtay, 
Sóylegen sózi qaymaqtay, 
Kiyatırǵan qos qaysarǵa. 
Hásen xan ańlap qarasa— 
Biri óziniń balası, 
Baǵdıń gúli shaydası. 
Balalardı kórip Hásen xan, 
Íshi ottay janadı, 
«Balalarım kirse sawashqa, 
Nebolar, —dep,—hallarım», 
Qayǵırıp xan sóyledi: 
— Bolmay tur sabırı-qararım, 
Allaǵa jetpey bul zarım, 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp, 
Jollandıń qayda, balalarım? 
Sonda turıp qos qaysar, 
Hásen xanǵa gápledi: 
—Xan ata, sizge arzımız, 
Eki birdey qaysarıń, 
Seni quwǵan láshkerdi, 
Qaytarmaǵa baradı, 
Jibermeseń bizlerdi, 
Íshte qalar namıs-ar, 
Bizlerdi jiber dushpanǵa, 
«Bolıp turmız biyqarar. 
«Atajan jawǵa jiber», —dep, 
Biz jılaymız zar-zar. 
Aq pátiya beriń», dep, 
Biz bolıp turmız intizar, 
Juwap ber yaki bermeseń, 
Atajan sizde ıqtiyar. 
Bunı esitip Hásen xan, 
Waqtı shandan xosh boldı: 
—Juwap sizge qos arıslan— 
Dep Hásen xan yosh boldı, 
Pirlerine jalbarıp, 
—Jolıń bolǵay jortqanda,— 
Dep aq pátiya beredi. 
Sonda turıp Ziywar márt 
Atasına sóyledi: 
—Dushpannan qashıp biz barda, 
Júregime salma dárt. 
Xorezmdey jurtıń bar, 
Atajan, nege qashasań? 
Bizlerdey qaysar mártiń bar. 
Bos uslasań qamıstı, 
Atajan, qiyar qolıńdı. 
Jawdan qashpaq namıstı, 
Jawdıń kúshin kóreyik, 
Attıń jalın óreyik, 
Dushpanlardan qashqannan, 
Jaw qolında óleyik. 
Bir bolsa xalqıń qolda bar, 
Xalıq ushın óleyik. 
Júrekte qalsa ármanı, 
Úyde de bende óledi, 
Kelse xaqtıń pármanı. 
Sawash kúni tasadı, 
Mártlerdiń tánde dármanı. 
Dushpanlardı qırayıq. 
Úyilsin gelle qırmanı, 
Márt degen atqa ılayıq, 
Dushpanǵa ǵawǵa salayıq, 
Dushpannan óshti alayıq. 
Jeńip qaytsaq jawlardı, 
Alǵıstı aytsın xalayıq. 
Bizler barda atajan, 
Gewirlerden qashpanız! 
«Olar bizden basım» dep, 
Aqılıńnan saspańız. 
Qashpay turıp atajan, 
Atlandır batırlarıńdı, 
Dushpanıńdı qıyratıp, 
Alayıq namıs-arıńdı. 
Qádirli ata-anaǵa, 
Xızmet etiw parızdı. 
Bizdey batır balalar 
Aman bolsa dushpandı, 
Jibermespiz qalaǵa. 
Attıń jalın órińiz, 
Ziywardıń etken sawashın, 
Kózińiz benen kórińiz, 
Dushpandı jeńip, qáwipsiz, 
Shalqıp dáwran súrińiz, 
Láshkerlerdi quwıwǵa, 
Atlandı Zyywar ulıńız. 
Biz ushın pirge jalbarıp, 
Tilekles, ata, bolıńız. 
Pirler bolıp mádetkar, 
Bolǵay biziń jolımız, 
Gewirlerden qutılsaq, 
Kókke jeter qolıńız, 
Ziywar menen er Janay, 
Hásennen ruxsat aladı. 
Tulpardı jolǵa saladı, 
Astındaǵı atları, 
Qubılıp oynap baradı. 
Bulardı kórip Háseniń, 
Láshkerleri izinen, 
Bárshesi ǵawlap eredi. 
Mártler menen qosılıp, 
Taqtapolat batırdıń, 
Láshkerine keledi. 
Láshkerge basshı er Janay, 
Eńiregen er edi, 
Sansız láshkerlerine, 
Márdanalıq beredi. 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp. 
Arıslanday ıńıranıp, 
Buwırqanıp, bursanıp, 
Muzday temir qursanıp, 
Tulparǵa qamshı basadı, 
Kókiregi tasadı. 
Gewirler kórip batırdı, 
Aqılınan sasadı. 
Ziywar menen er Janay, 
Tulparǵa qamshı uradı. 
Eki birdey batırdıń, 
Kelbetine qarasań, 
Kimniń de kózi toyadı. 
Taqtapolat bulardıń, 
Aybatınan seskenip, 
Júregi suwlap baradı, 
Qaltıratpa tiyedi, 
Sol waqları bolǵanda, 
Xorezmniń láshkeri, 
Eki jaqqa bólindi. 
Gewirlerdiń qorıqqanı, 
Batırlarǵa anıń bilindi. 
Tilladan dabıl qaǵıldı, 
Sawashqa sap tartıldı. 
Ziywar menen er Janay, 
Láshkerlerge bas bolıp, 
Dushpanǵa oqlar atadı, 
Kóbiniń únin óshirdi, 
Qarsı kelgen gewirlerge, 
Ájel mayın ishtirdi. 
Batırlar taban tiresti, 
Nayzalasıp, iresti. 
Márt baslaǵan mergenler, 
Tolǵap tarttı giresti. 
Rustemdey sawash etildi. 
Sawıttıń júyi sótildi, 
Qılıshtıń júzi ketildi, 
Mártler attı tebindi. 
Gewirler keyin shegindi. 
Atlar shawıp áste-áste. 
Qılısh urıp shádáste. 
Jaw óligi dáste-dáste. 
Úyildi maydan ishinde, 
Gewirlerdiń qızıl qanı, 
Tógildi maydan ishinde. 
Denesinen shiyrin janı, 
Úzildi maydan ishinde. 
Moynı qulash tulparlar, 
Súrildi maydan ishinde, 
Shoqparlar tiyip gellege, 
Ezildi maydan ishinde, 
Tulpardıń jal quyrıǵı, 
Esildi maydan ishinde. 
Qılısh tiyip gelleler, 
Kesildi maydan ishinde, 
Jerge tamǵan qanları, 
Juwıldı maydan ishinde. 
Gewirlerdiń qolları. 
Suwırıldı maydan ishinde. 
Gewirlerdiń keyninen. 
Quwıldı maydan ishinde. 
Tulparlardıń quyrıǵı, 
Túyildi maydan ishinde. 
Gewirlerdiń gellesi. 
Úyildi maydan ishinde. 
Taqtapolattıń júregi, 
Kúyildi maydan ishinde. 
Jaw qanı attıń dizinen, 
Keshildi maydan ishinde. 
Gewirlerdiń kiyimi 
Pishildi maydan ishinde. 
Márt kúshinen basqı tawıp. 
Qashtı jaw maydan ishinde. 
Quwıp jetip Ziywar márt. 
Shanıshtı maydan ishinde, 
Gewirlerdiń qanların, 
Shashtı maydan ishinde. 
Ziywar menen er Janay, 
Yoshtı maydan ishinde. 
Láshkeri jetip, kúshlerin, 
Qostı maydan ishinde. 
Nayza jawdıń júregin. 
Testi maydan ishinde. 
Bále kelgen gewirler, 
Sastı maydan ishinde. 
Atlar taxttı tuyaqlap. 
Bastı maydan ishinde. 
Erler ájayıp mártlikti, 
Etti maydan ishinde. 
Neshshe bálent tawlarda, 
Gewirdi quwdı qos batır. 
Qalmaqtıń shegarasında, 
«Besmazar» degen bar edi— 
Ziywar menen er Janay, 
Soǵan quwıp baradı. 
«Sasıq mazardıń» tusında, 
Qalmaqtı táslim etedi. 
Gewirlerdiń patshası, 
Ayaq jolın kóre almay, 
Qalǵan soqır ǵáribin, 
Elindegi elewsiz, 
Júrgen gileń saǵıydı, 
Kún kórip júrgen tilenip, 
Qalender, sorlı baqıydı, 
Awılında qaldırmay, 
Biyshara qatın-balanı, 
Qaladaǵı qassaptı 
Juwazshı menen baqqaldı, 
Náshesi bálent tiriekshini, 
Shılım tutqan páyekshini, 
Aspazı menen máskepshini, 
Kempir menen ǵarrını, 
Kómirshi-temirshini, 
Sırtta júrgen sıpırıp, 
Tamaǵı joq jalshını— 
Bárin qoymay aydadı. 
Qaldırdı bosqa qalanı. 
Bel, ketpen, temir jabanı, 
Hátteki temir-sınıqtı, 
Temirtek, qırǵısh, tıyıqtı,— 
Bárin qoymay jıynattı. 
Bulardı tabalmaǵanlar, 
Qolına aldı baqandı. 
Kimler aldı kelsaptı, 
Qurttay qaynaǵan gewirdiń, 
Ózine bersin insaptı! 
Taqtapolat zalım xan, 
Qáhári jaman keledi, 
Kókireginde janı bar, 
Qolǵa iliner nárseni, 
Bárin jıydı dárbentke, 
Dárbentke toptı qoydırıp, 
Láshkerlerin jıydırıp. 
Mal semizin soydırıp, 
Tórtkúllep oshaq oydırıp, 
Qayta bir qazan qoydırıp, 
Neshshe kún ash láshkerin, 
Dárbentte bir toydırdı. 
Eki kózi jaynadı, 
Íshi ottay qaynadı, 
Óz táǵdirin oyladı, 
Oylamasqa bolmadı, 
Láshkerge qarap tolǵadı: 

— Keliń, láshkerlerim, jaqsı qulaq sal, 
Sizlerge aytajaq táwir sózim bar, 
Batırlarım, násiyhatım tıńlańız, 
Tıńlamasań siz jılarsız zar-zar. 

Jıynaldıńız elde qalmay ǵarrı-jas, 
Dúbirińnen dúrsildedi qara tas, 
Xorezm eliniń patshası Hásen, 
Bilińiz ozaldan biziń menen qas. 

Xorezmnıń xalqı bardur neshshe san, 
Hawazınan titiregen barlıq jan, 
Xorezmdi jeńdik bárha burında, 
Jeńilgen jeri joq qalmaqtıń haslan. 

Ońǵılay xan batır boldı tusında, 
Saydaqmetti qulattı bir mushında, 
Ol da qarap etken bul Xorezmdi, 
Sizler de babalarıńday yoshıń-dá! 

Qalmaqlardan láshker jıynap neshshe san, 
Xorezmdi kelip alǵan Qızıl xan, 
Láshkerlerim, ol xan kúshli deyseń be, 
Mınaw turǵan xanıń Taqtapolattan?! 

Xorezmli menen ettim sawashtı, 
Hásen xan jeńilip bizlerden qashtı, 
Qaytpaytuǵın jaw joq bizden, qaysarlar, 
Tánde qızıl qanın suw yańlı shashtıq. 

Láshkerlerdiń sógligin úyip dalaǵa, 
Quwıp bardıń Aqjúrim degen qalaǵa, 
Biraq bizler ilaj ete almadıq, 
Ziywar menen er Janayday balalarǵa. 

Qos júwermek penen saldıq urıstı, 
Ol naysaplar tóger kózden jasıńdı. 
Batır eken Ziywar menen er Janay, 
Bizlerge siltedi almas qılıshtı. 

Almas qılısh shóptey qıydı basıńdı, 
Tawlarda qaldırdı sansız lashındı, 
Eger usımannan keyin quwmasaq, 
Ol naysaplar tóger kózden jasıńdı. 

Bizdi quwıp alıp keldi dárbentke, 
Hásen xan quwanar batır perzentke, 
Keyin qaytarmasaq kelgen dushpandı, 
Naysaplar qaldırar tawsılmas dártke. 

Kókshetawdıń qublasında Besmazar, 
Bul mazarda biz óltirgen bes er bar, 
Bizden kelip almaq bulardıń qanın, 
Sonıń ushın ólmey qaytpas qaysarlar. 
Hásen xan bes erdiń qanın almaqshı, 
Baslarıńa aqırzaman salmaqshı. 
Kúshiń bolsa kórsetińiz qalmaqlar, 
Qorıqsań lashıq Besmazarda qalmaqshı. 

Sizler menen qaytpay, nayza salıstı, 
Dál maydanda buwradayın alıstı. 
Túyrep taslap quwıp keldi bulmanǵa, 
Endi qoldan bere kórmeń namıstı. 

Endi qashsaq oyran bolar dalamız, 
Qarap bolar Emenqiyal qalamız. 
Qızım jesir, jigitlerim qul bolıp, 
Zar eńirer qatın menen balamız. 

Ata-ana at astında taplanar, 
Terimizge tıǵar topan, misli qanar, 
Eger baǵındırsa Ziywar, er Janay, 
Xorezmniń xanı Hásen maqtanar. 

Sózdi tıńlap turǵan bársha xalayıq, 
Kelgenlerge jabıla at salayıq, 
Birińiz qalǵansha óliń, qashpańız. 
Hásen xanǵa qarsı atlanıp barayıq. 

Kóterińler latmanatlıq jalawdı. 
Ayamay qırıńız bul kelgen jawdı, 
Ǵarshıldaǵan qılıshıńnıń sesleri. 
Jańǵırıp ıdıratsın tas penen tawdı. 

Keliń, erler, jámlenip at qoyayıq, 
Qolǵa túskeniniń kózin oyayıq, 
Qızıl qanın at bawırınan aǵızıp, 
Ziywar—er Janaydıń kózin joyayıq. 

Qaytıp Hásen xandı nabıt qılmasam, 
Xorezmniń jurtın basıp almasam, 
Biykar Taqtapolat patsha bolǵanım, 
Hásenniń basına qayǵı salmasam. 

Sonda ǵana maqsetime jetemen. 
Eregisken jawdı jeksen etemen. 
Aspasa eger oyǵa alǵan niyetim. 
Jalǵanshı dúnyada júrip netemen?! 

Láshkerlerim, ústine at dóndiriń, 
Hásen xannıń, janǵan otın sóndiriń, 
Ziywar, Janay hám Hásendi óltirip, 
Xorezmdi qulshılıqqa kóndiriń! 

Sol waqta tilla dabıl qaǵıldı, 
Barlıq láshker orınınan tabıldı, 
Hásen xandı jer menen jeksen etiwge, 
Jer qayısqan gewirleriń aǵıldı. 

Xorezmli Hásen xan, 
Taqtapolat patshanıń, 
Záhárli sózin esitip, 
Denesi laplap qızadı. 
Aldına názer saladı, 
Láshkerlerin qaradı, 
Eki batırın shaqırıp, 
Oń jaǵına aladı, 
Láshkerlerin terbetip, 
Násiyhat berip turadı; 
— Er Ziywar menen er Janay, 
Aldımda júrseń aybatım, 
Keynimde júrseń ǵayratım, 
Basqa tústi múshkil is, 
Eki birdey zúriyatım, 
Kókke ushsam qanatım, 
Ziywar menen Janayjan, 
Jerde júrsem jeldeyin, 
Beyishtegi pıraǵım, 
Jaqın etken alıstı, 
Munawwar etken kúshimdi, 
Sizler edi shıraǵım, 
Búgingi ullı sawashta, 
Ońǵarǵay quday isińdi, 
Gewirlerge kórsetiń, 
Perzentlerim kúshińdi! 
Gewirlerdiń patshası, 
Toqtapolat zalım xan, 
Xorezmniń sháhárin, 
Sapar etti almaǵa; 
Tınısh jatqan elimniń, 
Basına sawda salmaǵa; 
Ullarımdı qul qılıp, 
Qızımdı jesir qılmaǵa; 
Aydan artıq arıwdı, 
Qoralı qoyday qosaqlap. 
Bazarına satpaǵa, 
Alpıstaǵı ananı. 
Seksendegi atanı. 
Nayza suǵıp óltirip, 
Zar jılatpaq balanı. 
Merwert tastan salınǵan, 
Wayran etpek qalanı. 
Bende etip bizlerdi, 
Zar eńiretip sizlerdi, 
Gúrjilerge tarttırıp, 
Oymaqshı, zalım, kózlerdi. 
Qanjar menen qıyqalap, 
Tilmekshi, naysap, júzlerdi. 
Láshkerlerim aytılǵan, 
Tıńlań mınaw sózlerdi; 
Gewirlerge at qoyıń, 
«Bedewdiń basın ońǵarıp, 
«Ha» degende «lábbey» dep, 
Alıń joldı ańǵarıp, 
Bilip turǵan shıǵarsız, 
Gewirlerdiń ıńǵayın? 
Aytpasam da bilesiz, 
«Urıspaqtıń jaǵdayın, 
«Allalap» attı qoyǵanda, 
Shıǵarasız jer mayın... 
Qariyalardı qıynatıp, 
Saǵıyırdı jetim qılǵannan, 
Ata-ananı zarlatıp, 
Janandı jesir qılǵannan, 
Aq bilekli arıwdı, 
Gewirlerge zorlatıp, 
Burımınan súyretip, 
Aq tóslerin arıwdıń, 
Aq nayzaǵa túyretip, 
Xorezmli xalqımdı, 
Ólmey jawǵa qorlatıp, 
Eki qoldı baylatıp, 
Ottay kózdi jaynatıp, 
At aldında aydatıp, 
Jaw-jaraqtı tapsırıp, 
Eki qoldı qawsırıp, 
Bende bolıp tiriley, 
Xan aldına barǵannan, 
Merwertten salǵan qalamdı 
Jawǵa wayran qılǵannan, 
Eli-jurttı shuwlatıp, 
Dushpanǵa olja bolǵannan— 
Jan barında maydanda, 
Gelle kesip, qan tógip, 
Ájel kelse alladan, 
Xorezmli xalıq ushın, 
Sheyit bolǵan jaqsıraq, 
«Sonıń ushın láshkerim, 
«Men-men», degen erlerim, 
Qaytpaǵaysız sherlerim, 
Kóshegen qara toplardı, 
Gúmbirletip kóshiriń, 
Qanǵa jerik gewirdiń 
Shuwlatpay únin óshiriń, 
Tartqızbaq bolǵan bizlerdi, 
Gúrjisine gewirdiń, 
Óz qanların ishtiriń, 
El-xalıqtan dos tawıp, 
Atlanıń jawdıń ústine. 
Abırayıń ushın at shawıp, 
Xorezmli qaysarlar, 
Bermeńiz jawǵa namıstı! 
Bul sózlerdi aytqanda, 
Hásen xandı qorshaǵan, 
Xorezmniń mártleri, 
(Qaraǵay nayza qolında, 
Ziywar menen er Janay, 
Ekewi ońlı-solında, 
Kók sawıtın kiyedi) 
Allalap jawǵa tiyedi, 
Qorshap turǵan gewirler, 
Xorezmli erlerge, 
Bular da at qoyadı, 
Eki jaqtıń láshkeri, 
Ash qasqırday alıstı, 
Bir-birine taymastan, 
Qaq júrektiń sırtınan, 
Ayamay nayza salıstı. 
Qarsı shapqan gewirdiń, 
Ziywar bardı ońınan, 
Er Janay bardı solınan, 
Hásen xan bardı aldınan. 
Xorezmli qaysarlar, 
Qaytpay erdi sońınan, 
Qundaqlı qara mıltıqtan, 
Satırlatıp oq shashtı, 
Qınapqa salsa qılt etken, 
Suwırıp alsa jılt etken, 
Qáhárlense tas bólgen, 
Siltegende bas kesken, 
Jarqıldaǵan qılıshlar, 
Gewirlerdiń gellesin, 
Qılt etse qıyıp baradı, 
Doslar bergen aq nayza, 
Júreginen jawlardı, 
Túyrep taslap baradı. 
Xorezm xanı Hásensha, 
Láshkerlerdiń aldında, 
Ózi baslap baradı, 
Ziywar menen er Janay, 
Ǵawlap qashqan gewirlerge, 
Jetip qırǵın qıladı, 
Noǵaylar atqan qara top, 
Taslardı qaq jaradı, 
Jaradar bolǵan gewirler, 
Kózin jaslap baradı, 
Ziywar menen er Janay, 
Lalawlasqan gewirdiń, 
«Aldın qırdım» degende, 
Keyni ǵawlap toladı, 
«Keynin qırdım» degende, 
Aldı ǵawlap toladı, 
Eki jaqtıń láshkeri, 
Qattı sawash qıladı, 
Gewirler menen urısta, 
Ziywar menen er Janay, 
Qaytpay ǵayrat saladı, 
Gewirlerdiń qanına, 
Jılǵa-saylar toladı, 
Esin bilmegen gewirge, 
Kiyamet-qayım boladı, 
Taqtapolat zalımnıń, 
Qızıl júzi soladı, 
Gewirlerdi noǵaylar, 
Keynine qarap quwadı, 
Taqtapolat xannıń, 
Basına kúnler tuwadı, 
Xorezmdi alıwǵa, 
Qanǵıp kelgen gewirler, 
Kókshe tawdıń ústinde, 
Keynine qashıp baradı, 
«Alla»laǵan sesleri, 
Júregin jawdıń jaradı, 
Quwǵan sayın gewirlerdi, 
Erlerdiń kewili tasadı, 
Kókshe tawdan asadı, 
Nayzalar tiygen waqıtta, 
Gewirler qan qusadı. 
Taqtapolat zalım xan, 
Basına kún tuwǵanda, 
Óligine qaramay, 
Tiriniń halın soramay, 
Jaradar bolǵan joldasın, 
Qoltıqlawǵa jaramay, 
Júdá jaman sasadı, 
Atına qamshı basadı, 
Keynine qarap qashadı, 
Besmazardıń sırtında, 
Gewirlerdiń jurtında, 
Qanlı ózek bar eken, 
Qanı menen noǵaydıń, 
Tolıp aqqan say eken, 
Qan sasıǵan jer eken, 
Úsh kún tınbay urısıp, 
Gewirlerdi noǵaylar, 
Dárbentke quwıp keledi, 
Namazlıger waqtında, 
Qanlı ózektiń boyında, 
Gewir qamal etedi. 
Gewirdiń xanı Taqta xan, 
Besmazardan qashqanda, 
Ziywar menen Janaydıń, 
Bilgen edi erligin. 
Shabarmanı Abaqan, 
Láshkerlerin tasladı, 
Atına qamshı basadı, 
Eline qarap qashadı, 
Yarım aqsham waqtında, 
Eline jetip baradı, 
Eline xabar salıptı, 
Elindegi xalıqtıń, 
Hámmesin jıynap alıptı. 
Arbalardı toǵıtıp... 
Eli-jurtın ızǵıtıp, 
Tastay qamal bolıptı. 
Maydannan kelgen shabarman. 
Taǵı bir qıyal oyladı. 
Tereńge túsip boyladı, 
«Bul ketkennen keterseń, 
Láshkerlerge jeterseń, 
Báribir láshkerler menen, 
Jeńe almaspız noǵaydı, 
Jáne qaytıp kelerseń, 
Ya bolmasa jurtıńdı, 
Noǵaylarǵa bererseń... 
Saltanatlı patshamnıń, 
Ul perzenti joq edi, 
Kórer kózi uldayın, 
Jalǵız qızı bar edi. 
Ózi nashar bolsa da, 
Qorıqpaytuǵın dushpannan, 
Júregi kúshli sher edi. 
Nashar da bolsa qolınan, 
Hár túrli is keledi, 
Ne de bolsa bulmannan, 
Keynime qarap qaytayın, 
Qashqanımızdı noǵaydan, 
Bilmey júrgen shıǵardı? 
Atasınıń qashqanın, 
Aqtamaqqa aytayın», 
Dep attıń basın buradı, 
Aldına tuwra júredi. 
Qalıń eldiń shetinde, 
Dushpannıń keler betinde, 
Sahraǵa baǵlar ektirgen, 
Shámenli baǵdıń ishine, 
Aq otawlar tiktirgen, 
Uwıqları dandannan, 
Keregesi gúmisten, 
Shańaraǵı sap altın. 
Bosaǵasın borlatqan, 
Mańlayshasın otawdıń, 
Marjan menen torlatqan, 
Baqalaǵın ordanıń, 
Gáwhar menen oydırǵan, 
Mańlayına ordanıń, 
Shamshıraq jaǵıp qoydırǵan, 
Bir qaraǵan adamnıń, 
Kóziniń nurın toydırǵan, 
Aq ordaǵa keledi, 
Attan áste túsedi. 
Altın aqırdıń ústinde, 
Gúmisten qaqqan qazıqqa, 
Atın bekkem bayladı; 
Kózi ottay jaynadı, 
Sarı jez benen torlatqan, 
Esikti ashıp Abaqan, 
Íshkerige kiredi. 
Zerli jıǵa basında, 
Úsh júz alpıs periyzat, 
Qol qawsırıp qasında. 
Altın taraq qolında, 
Jipektey shashın taraǵan, 
Xannıń qızı Qanshayım, 
Qol qawsırǵan betinde, 
Altın taxta otırǵan, 
Aqtamaqtay arıwǵa, 
Ákesiniń wáziri, 
Abaqan sálem beredi, 
Bir báleniń bolǵanın, 
Wáliylik penen biledi, 
Xannıń qızı Qanshayım. 
Gúmisten qazıq qaqtırıp, 
Arǵımaqlar baqtırıp, 
Moynına marjan taqtırıp, 
Altınnan aqır saldırıp, 
Kórgenniń kózin taldırıp, 
Xalıqtı hayran qaldırǵan, 
Qaytpaytuǵın gúresten, 
Tabılatuǵın hár isten, 
Gúresiwge kim bolsa da, 
Tartınbastan shıqqanday, 
Gúreskenin maydanda, 
Shalqa salıp jıqqanday, 
Qarsı sóylegen adamnıń 
Awzınan zegi shıqqanday— 
Sonday edi Aqtamaq. 
Qızlar menen qosılıp, 
Kúnde oyın, kúnde toy, 
Zawıqlı sazlar shertilip, 
Máslik etip jatqanda, 
Taqtapolat ákesi, 
Noǵaylı menen urısıp, 
Láshkerleri qırılıp, 
Ziywar menen Janayǵa, 
Betley almay maydanda, 
Mańlayları jarılıp, 
Terileri sıyırılıp, 
Keynine qashqan xabardı, 
Esitkende Aqtamaq, 
Esi awıp qalıptı, 
Aradan az-kem ótken soń, 
Bılbıraǵan denesin, 
Zordan jıynap alıptı. 

—Baǵlarda ashılǵan gúller lalazar, 
Jamalımdı kórgen janlar quwanar, 
Atam menen birge kettiń noǵayǵa, 
Abaqanım, jan atamnan ber xabar? 

Atam ketti qılalmadım kewlim shad, 
Mennen basqa atamda joq zúriyat, 
Ketip ediń Xorezmge ekewiń, 
Abaqanım, atamnan tez xabar ayt? 

On tórtimde bolıp edim pirqaman, 
Atam menen birge ketken, Abaqan, 
Ólimeken, tirimeken jan atam, 
Sen atamnan xabar bergil, aǵajan? 

—Noǵaylı qırmaǵa biz ettik jawlan, 
Zalım noǵaylılar bermedi aman, 
Aqjúrimniń qarsısına barǵanda, 
Hawaz shıqtı Ziywar, Janay baladan. 


Ziywar, Janay batır, kirdi sawashqa, 
Shıdam berip mártler urǵan qılıshqa. 
Qalmaqlar da qarsı turıp maydanda, 
Noǵay menen bizler tústik jarısqa. 

Noǵay-qalmaq ash jolbarıstay alıstı, 
Álmaydanda iyzep nayza salıstı, 
Qaytpay noǵaylılar menen urıstıq. 
Noǵaylarǵa qoldan bermey namıstı. 

Ziywar menen Janay qaysar márt eken, 
Ólmey elin bermew olarǵa shárt eken, 
Qansha eldi qırıp qanlar tókseń de, 
Balalardan qorqıp qashqan dárt eken. 

Bizler qashtıq quwa berdi noǵaylar... 
Mısal, órtengendey qalıń toǵaylar! 
Tawday bolıp gewirlerdiń gellesi, 
Qanǵa tolıp aqtı anda kóp saylar. 

Aldımızda jaqın edi Besmazar, 
Bizler qashıp jılap keldik zar-zar, 
Besmazarda qarsı turıp urıstıq... 
Shıdatpadı Ziywar, Janay batırlar. 

Atańız tarıqtı qattı, solmanda, 
Noǵaydan qutılmaq boldı gúmanda, 
Ziywar, Janay noǵaylarǵa bas bolıp, 
Bizlerdi zarlatıp quwdı onnan da. 

Segbir tartıp atlarımız boldırdı, 
Zalım noǵay júzimizdi soldırdı, 
Arıslan tuwǵan Ziywar menen er Janay, 
Jılǵa-saydı óliklerge toltırdı. 

Noǵaylarǵa ete almadıq amaldı, 
Atańnıń basına qayǵı-ǵam saldı, 
Basqı tawıp, «Qashıp qırılmayıq», dep, 
Láshkerleri Qanlı ózekke qamaldı. 

Atań Taqtapolat jaman sasqandı, 
Besmazardan keyin qattı qashqandı, 
Noǵaylardı Qanlı ózekten ótkermey, 
Dárbent jolda toqtatıp tur dushpandı. 

«Abaqanım, ǵarrı jandı qıyna»,—dep, 
«Barǵanıńda kózdiń jasın tıyma»,—dep, 
«Atańız dárbentten elge jiberdi, 
«Qatın-qalash, ǵarrılardı jıyna», - dep. 

Márt bolsań, izime házir ereseń, 
Ermeseńiz noǵayǵa eldi bereseń! 
Usı tapsırmanı ayttı atańız, 
Aqtamaqjan, bunı qalay kóreseń? 

Aqtamaqjan, kóp oyıńnan payda joq, 
Kóp oylasań kewilinde qayǵı-shoq, 
Azıraq eglenseń noǵaylar kelip, 
Ziywar, Janay júregińe qadar oq. 

Xan atańnıń qabırǵası sógiler, 
Jerge suwday qızıl qanlar tógiler, 
Ziywar minip xan atańnın taxtına, 
Atanıń óligin tartar gúrjiler. 

Ziywar erge toqallıqqa tiyerseń, 
Aq shashar ústińe qara kiyerseń, 
Taqtapolat xannıń qızı—xansha ediń, 
Kelin bolıp noǵayǵa bas iyerseń! 

Kúń bolıp tóbe shashıń túyerseń, 
Kúniń ushın noǵaylını súyerseń, 
«Toqal» degen sóz súyekten ótkende, 
Noǵaylınıń tandırınday kúyerseń! 

Júrmeseńiz qızıl gúliń solǵanı, 
Atańızdıń paymanası tolǵanı, 
Qızım barıń, ya barmańız óziń bil, 
Abaqan aǵańnıń aytıp bolǵanı. 

Sol waqıtta Aqtamaq, 
Ornınan ırǵıp turadı, 
Úsh júz alpıs qızına, 
Qarap moynın buradı! 
Aqtamaq kózin jasladı, 
Násiyhat berip qızlarǵa 
Qaysar qız bir sóz basladı, 

—Qánizlerim, sizge qıldım itiyat, 
Sawash kúni saylap mindim árebi at, 
Jaslayıńnan birge óstiń shayqalıp, 
Atlan ósh alıwǵa hár bir periyzat. 

«Aw-tumar» oynasın bálent-pástinde, 
Latmanat yar bolsın seniń dástińde, 
Atam qalǵan noǵaylardıń ishinde, 
Atlan, sawash bolsın dushpan ústinde. 

Bizler gezdik baǵlar menen sahranı, 
Noǵaylar júrekke saldı jaranı, 
Keliń, qızlar, atlanayıq dushpanǵa, 
Dushpan kelse tiger baxıtqa qaranı. 

Sawash kúni arǵımaqqa salıń er, 
Qılısh tartıp, mańlaydan tógiń ter, 
Qorqaq qızday kóp muńayıp turmańız, 
Atlanıńız, ósh alayıq, periler. 

El shetine zalım dushpan kelgende. 
Taw ıdırar arǵımaqtı jelgende, 
Urıstı ashpay jawǵa eldi bergennen, 
Ne qıladı gelle kesip ólgende?! 

Dushpanǵa baǵınsaq gelle kesiler, 
Bolmasa jipektey shashlar esiler, 
Ya noǵayǵa toqalıqqa barmasaq, 
Nayza menen aq tósleriń tesiler. 

Xazan urmay qızıl gúldey solǵannan, 
Jan barında jawǵa-jesir bolǵannan, 
Jaw menen alısıp ólgen jaqsıraq, 
Sonıń ushın atlanayıq bulmannan. 

Xannıń qızı Aqtamaq, 
Sózin tamam etedi; 
Tebilde turǵan sekirip, 
Tulparına jetedi; 
Jipekten terlik saladı, 
Altınnan er qondırıp, 
Gáwhardan ayıl shaladı; 
Buren baslı kók sawıt, 
Bóktergige bayladı, 
Ushıp-qonıp periyzat, 
Bolar isti oyladı, 
Qılısh alıp qolına, 
Ózlerin jawǵa sayladı, 
Arǵımaq minip periler, 
Tústi sawash jolına. 
Aqtamaqtay arıwdıń, 
Júz qızı júrdi—aldında. 
Júz qızı júrdi—artında, 
Seksen qız júrdi—ońında, 
Seksen qız júrdi—solında. 
Arǵımaq attı oynatıp, 
Polattan suwlıq shaynatıp, 
Kórgenniń ishin qaynatıp, 
Júzlerin gúl-gúl jaynatıp, 
Awıt-awıt at shawıp, 
Periler yoshıp baradı, 
At kekilin taradı 
Aldındaǵı Aqtamaq, 
«Waqıp bolıń, qızlar»,—dep, 
Jan-jaǵına qaradı. 
Qız da bolsa Aqtamaq, 
Awır kúnge jaradı. 
At shawıp tawdıń basına. 
Qara qayǵı túskende, 
Atasınıń basına, 
Kún-tún tınbay jol júrip, 
Úsh júz alpıs qız benen, 
Tún yarımı awǵanda, 
Sáhárge meyil bolǵanda, 
Jetip keldi Aqtamaq. 
Arǵımaǵın bayladı, 
Aq shatırdıń aldında, 
Hár islerdi oyladı... 
Ádep penen Aqtamaq, 
Íshkerige kiredi, 
Muńayıp múlgip otırǵan, 
Xan atasın kóredi. 
Ízzet penen Aqtamaq, 
Íyilip sálem beredi. 
Taqtapolat atası, 
Qapalı bolıp sol waqta, 
Noǵaylıdan jeńilip, 
Tómen salıp moyının, 
Kózinen aqqan jasları, 
Toltırıp etek, qoyının, 
Oń qolı menen iyegin, 
Otır edi tayanıp. 
Kirip keldi esikten, 
Sálem berip iyilip. — 
Qızınıń sestin esitip. 
Jarılǵanday júregi, 
Sekirip turdı ornınan, 
Kelgendey-aq tiregi. 
Kózlerde jasın monshaqlap, 
Aqtamaq penen atası, 
Aq shatırda jıladı, 
—Mádárı bolǵan belimniń, 
Tiriseń be, qaraǵım, 
Aybatı bolǵan elimniń? — 
Dedi de xan zarladı, 
Zarladı da tolǵadı: 

—«Toqtapolat patsha» deydilar atım, 
Qız da bolsań aldımdaǵı aybatım, 
Baslarıma qara kúnler tuwǵanda, 
Sen keldiń—tasadı meniń ǵayratım. 

Jurt soradım bir neshe jıl bolıp xan, 
Aybatımnan titiredi bársha jan, 
Sáhár waqta izlep keldiń «Atam», dep, 
Úsh júz alpıs qızlar menen Aqtamjan. 

Xorezmdi almaq edi muradım! 
Biraq jetpey turǵanında quwatım, 
Kelipseńiz úsh júz alpıs qız benen, 
Qız bolsań da arıslanday zúriyatım. 

Perzentimseń, saǵan qıldım mulaqat, 
Sawlatımda sen ettiń-ǵoy saltanat, 
Turǵanımda láshker jetpey tarıǵıp, 
Ertip keldiń úsh júz alpıs qol-qanat. 

On besińde oynap kemalǵa keldiń, 
Namısın qorǵayıq tuwılǵan eldiń, 
Qızım, noǵaylarǵa birden at qoyıp, 
Shatırına ot qoyayıq Hásenniń. 

Úsh kún boldı bul basımda qayǵı-zar, 
Qız bolsań da erge ediń barabar. 
Eger búgin kelmegende zúriyatım, 
Bul keń jahan maǵan bolıp edi tar. 

Ul perzentim joqlıǵınan kewlim kem, 
Ólsem dúnya-malım bolar jurtqa jem, 
Qızım, keldiń úsh júz alpıs qız benen, 
Noǵaylardı jeńiwimiz muhayam. 

Qız bolsań da márttey beldi buwǵanıń, 
Qızım, atańnan da artıq tuwǵanıń, 
Eger erteń noǵaylarǵa at qoysań. 
Ziywar—er Janayday bolıp tuwǵanıń. 

Ziywar menen Janay aldı asımdı, 
Noǵaylardan qutqar meniń basımdı, 
Eger bunnan endi qashsaq keyinge, 
Wayran eter meniń Qiyal-qalamdı. 

Noǵaylarǵa ar-namıstı bermeyik, 
Dushpanlardan azap-aqıret kórmeyik, 
Egerde kimde-kim qashsa keynine, 
Óltireyik, qarsı qılısh sermeyik. 

Bende etseń Hásen, Ziywar, Janaydı, 
(Olar ózin er Áliyge sanaydı!!!) 
Olja etseń xanı menen batırın, 
Qalǵanların bende etiw ońaydı. 

Jarqıldaydı júzlerińiz altınday, 
Noǵaylarǵa qılısh urıń aybınbay, 
Kelińler, úsh júz alpıs qızlar da, 
Noǵaylarǵa júrińiz hesh tartınbay! 

«Taqtapolat qaysar» deydi atımdı, 
Jawdı jeqip kóterińler, dańqımdı... 
Sarkardası úsh júz alpıs qızlardıń, 
Tıńla meniń usı násiyhatımdı. 

Sol waqıtta tań da attı, 
«Sawashtıń waqtı boldı», dep, 
Noǵaylar dabıl qaqtı. 
Tilla dabıllar keyninen. 
Ziywar, Janay atqa mindi. 
Sırnay-gernaydıń dawısı, 
Tawdı, tastı jańlattı. 
Dabıldıń dawısın esitip, 
Aqtamaqtay arıwdıń, 
Juwlap beti qızardı. 
Tanaday kózi jawtańlap, 
Irǵıp turıp ornınan, 
Baylawlı turǵan tulpardıń. 
Shılbırın sheship aladı, 
Sekirip minip tulparǵa, 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp, 
Atasınan ruqsat soradı: 

— Qolımda oynadı polattan qalqan, 
Jaw jaqın kelgende qashsańız jaman, 
Tilla dabıl qaqqan Ziywar —Janayǵa, 
Juwap ber barayın, janım atajan? 

«Sawash kúni sekirmese árebi at, 
Jaw kelgende qashtı», degen jaman at, 
Kóp egleseń dushpan keler ústińe, 
Atajanım, tezirek beriń ruqsat. 

Jarasıqqa júzde qoydım qalımdı, 
Búgin men sınayman ıǵbalımdı, 
Eger ásir bolsam noǵaylılarǵa, 
Zalım noǵay qıynar meniń janımdı. 

Atajan, tıńladım seniń zarıńdı, 
Dushpanǵa atlandır márt qızlarıńdı, 
Shamam kelse Ziywar menen Janaydı, 
Bende etip, alayın bir arıńdı. 

Men turıppan, ǵayratıma sıymayın, 
Sawash kúni ǵárip jandı qıynayın, 
Atajanım, juwap berseń bizlerge, 
Ziywarıńdı bende etip baylayın. 

Bul maydanda aǵızayın terimdi, 
Noǵaylarǵa urıp aq semserimdi, 
Kóp eglenbeń juwap beriń, atajan, 
Qanlar tógip tarqatayın sherimdi? 

Sawash maydanında shaǵlap yoshayın, 
Noǵaylını bir-birine qospayın, 
Hásen xannıń at oynatıp ústinde, 
Qarsı tursa qanın suwday shashayın. 

Sawashta dushpandı qırǵan sawaptı, 
Mártler eter bir kún bizge tawaptı, 
Al atajan, latmanatqa sıyındım, 
Kóp eglenbey maǵan bershi juwaptı. 
Taqtapolat maydanda, 
Qızınıń sózin tıńlaydı, 
Bir nárseni ańlaydı, 
Aqtamaqtay qızınıń, 
Márt ekenin biledi, 
«Ziywar, Hásen hám Janaydı, 
Qul etemen», degen soń, 
Patsha shad bop kúledi; 

— Sawash kúni márttey bolıp sal ǵayrat, 
Jalǵız qızım bolmaǵaysań, biymurat, 
Bul maydanda eńirep juwap bereyin, 
Yar bolsın, perzentim, saǵan latmanat. 

Sawash kúni mártler qaynap-yoshadı, 
Qılıshınan qızıl qanlar shashadı, 
Qoyday dúrkiretip quwıp dushpandı, 
Batırlar láshkerge joldı ashadı. 

Arǵımaqtıń jal-kekilin tarayman, 
Keshikseń men jollarıńa qarayman, 
Qarsı jawǵa óziń soqqı bermeseń, 
Ǵarrı qulman, ne múshkilge jarayman? 

Qattı qamshı urıp attıń etine, 
Qaramańız dushpanlardıń betine, 
Bar jalǵızım, noǵaylarǵa súrgin sal, 
Dushpandı keltirmey eldiń shetine. 

Úsh júz alpıs qızlarıń bar nayzalı, 
Sóylegen sózleriń paldan mazalı, 
Hásen xandı bende etip keltirseń, 
Úyinde qatını bolar azalı. 

Aqtamaǵım, sennen basqa kimim bar?! 
Hásen xanǵa bolsın búgin dúnya tar, 
Jalǵız qızım, latmanatım yar bolsın, 
Noǵaylarǵa júris qılsań, allayar. 

Xannıń qızı Aqtamaq, 
Qılıshın qolǵa aladı, 
—Alısqanday biz benen, 
Noǵaylarda bar ma er?! 
Dep qız shawqım saladı, 
Eki jaq sap shegildi, 
Aqtamaqtıń júzleri, 
Tuwǵan ayday jarqırap 
Gúres tutar maydanǵa, 
Jorǵanı súrip keledi, 
Batır edi Aqtamaq, 
Aq bilekti sıbanıp. 
Qıpsha beli qılańlap, 
Asıǵa sóylep jalańlap. 
Tuwǵan ayday tolıqsıp, 
Aq sazanday bulqınıp. 
Toqsan túrli naz benen, 
Ortaǵa kelip turadı, 
—Batır bolsań, keliń!—dep, 
Ortada lap uradı, 
Qızdı kórip er Janay, 
Turalmadı ornında, 
Jańa bezgek bolǵanday, 
Deneleri qaltırap. 
Almas qılıshı sonda, 
Qınaptan shıqtı jaltırap, 
Jeti qat sawıt ústinde, 
Qaraǵay saplı aq nayza, 
Er Janaydıń dástinde, 
Arǵımaq tulpar astında, 
Jigit bolsań sonday bol: 
Jan almaqtıń qastında. 
Tilla jıǵa qıstırǵan, 
Sawlat penen basına. 
Bal qosıp bergen anası, 
Hár bir jutqan asına. 
Suwday tilip ótkendey, 
Siltep almas qılıshın, 
Ursa tawdıń tasına, 
Kórgenler tilek tileydi, 
Uzaq ómir jasına. 
Bara qoysa dushpanǵa 
Tawdıń jıra-sayları, 
Tolar jawdıń lashına. 
Usınday erden tartınbay. 
Qanday batır bolsa da, 
Turǵanın qızdıń ortada, 
Kóre salıp er Janay, 
Atına qamshı uradı, 
Kúyip, janı ashınıp. 
Urıspaǵa jaw menen. 
Gúrespege qız benen. 
Atadan juwap almaǵa; 
Palwan qız benen gúresip, 
Abıroyǵa iye bolmaǵa; 
Taqtapolat patshanıń, 
Basına qayǵı salmaǵa, 
Nesip etse yaratqan, 
Aqtamaqtay arıwdı, 
Hayallıqqa almaǵa; 
Eger oǵan kónbese, 
Ayaǵına xanshanıń, 
Sharıq búrip qoymaǵa; 
Atashkursiz, kósewsiz, 
Qozdı uslatıp qol menen, 
Qırq jigittiń aldında, 
Shılımkesh etip qoymaǵa; 
Oǵan da eger kónbese, 
Ǵazap etip ol qızdıń, 
Eki kózin oymaǵa, 
Batır qiyal etedi. 
Arǵımaǵın oynatıp, 
Kórgenniń ishin qaynatıp, 
Jetip keldi er Janay, 
Atasınıń qasına. 
Atasınıń aldında. 
Qol qawsırıp er Janay, 
Tájim berip turadı. 
— Júregi ottay lawlaǵan, 
Qayırıp zulpın tawlaǵan, 
Qalmaq qızı zańǵardıń, 
Gellesi jawdan ǵawlaǵan, 
Bolmasa ne bir batırdı, 
Kórmegendey bawlaǵan. 
Bolmasa barıp kóllerge, 
Jaz bolsa balıq awlaǵan. 
Ya qoyan quwıp, bayawlap, 
Etek-jeńin suwlaǵan. 
Qozǵala basıp, jayawlap, 
Qaysar batır qız benen, 
Barıp gúres tutayın, 
Eger jetse quwatım, 
Úsh aylandırıp basımnan, 
Zınǵıtıp kókke atayın? 
Attıń jalın óreyin, 
Hal sınasıp qız benen, 
Halımdı sınap kóreyin? 
Jıqsam, alıp yar etip, 
Qosılıp dáwran súreyin? 
Ruqsat etiń ata?—dep, 
Er Janay juwap soradı, 
— Aldımda júrseń ǵayratım, 
Keynimde júrseń aybatım. 
Palwan qız benen gúresseń, 
Pirler bolsın mádetkar, 
«Bar, kete ber, zúriyatım. 
«Aldımdaǵı panam»,—dep; 
«Keynimdegi qalam»,—dep; 
Gúressheń qızdı jıqqaysań, 
Baxıtlı bol, balam»,—dep, 
Qolın jayıp Hásen xan, 
Eńiregen er Janayǵa, 
Pátiyasın beredi. 
Batır jigit patshadan, 
Aq pátiya alǵan soń, 
Sawash edi batırdıń, 
Yaratqannan tilegi, 
Juwap alıp atadan, 
Muradı hasıl bolǵan soń, 
Júzleri gúl-gúl janadı, 
Qız qanday gózzal bolsa da, 
Bir kórse miyri qanadı, 
Dáw bolsa da dushpanı, 
Kórgende ishten janadı. 
Qaysardıń qarıw-ǵayratın. 
Er Janay kirse sawashqa, 
Almas qılısh dushpannıń, 
Tóbesinde oynaydı, 
Ǵayratın kórgen dushpannıń, 
Íshleri ottay janadı, 
Astındaǵı arǵımaq, 
Sekiredi juldızǵa. 
Bir periyzat bólengen, 
Parsha menen qundızǵa, 
Aydarhaday ısqırǵan, 
Tanawınan shıqqan jel, 
Qaqpaqtay tastı ushırǵan— 
Jetip keldi er Janay, 
Ortada turǵan márt qızǵa. 
Qarsılasıp turǵanda, 
Qarsı alıp qonaqtı, 
Qol qawsırıp aldında, 
Ázizlep sálem bermeklik— 
Batır erdiń belgisi; 
Hám birinshi náwbetti, 
Qonaǵına bermeklik— 
Ol da márttiń belgisi; 
Elge kelgen qonaqtı, 
Jaw bolsa da sıylamaq.— 
Jaqsı jurttıń belgisi; 
Ístiń sońın oylamaq— 
Aqıllı erdiń belgisi; 
Palwan qız ǵapıl turǵanda, 
Nayza menen túyremey, 
Qurıq salıp moynına, 
Qurı at penen súyremey, 
Qınaptan alıp qılıshın, 
Qaǵıp almay gellesin, 
Aldına kelip turǵanı.— 
Er Janaydıń erligi, 
— «Ayda-ayda, ayda», dep; 
«Batırları qayda?!»,—dep, 
«Baqırıp ediń bad, urıp, 
Batırlarıń bolmasa, 
Qırılmay-aq jurtıńdı, 
Bergenińiz payda», dep, 
Siz be edi dawrıqqan? 
Suwdı kórmey sheshinip, 
Qula dúzde hawlıqqan? 
Qutıla almas ońayda, 
Bir bálege jolıqqan. 
Murnınan qan aǵadı, 
Basqı tawıp zorıqqan, 
Aldın alıp baqırıp, 
Dushpanınan qorıqqan, 
Batır qız siz bolsańız, 
Qarap júrip urnıqqan, 
Nayza kórse terbelmes, 
Tabanı qattı ornıqqan— 
Janay batır balamız, 
Gúresip jasınan shınıqqan. 
Elge kelgen qonaqsız, 
Bel buwardan qan keship, 
Íytayaqtan suw iship, 
Adamdı jegen, qunıqqan. 
Batırlardıń belgisi, 
Qonaqtı barınsha sıylaǵan. 
Nayza salıp ǵapılda, 
Bolmaydı mártti qıynaǵan, 
Siz palwan qız qusaysız, 
Deneńe kúshiń sıymaǵan? 
Yaki saǵıyra qusaysań, 
Ele esin jıymaǵan? 
Jetim sorlı bolmasań, 
Kóziniń jasın tıymaǵan, 
Burın náwbet bereyin, 
Batır qız, qalma ármanda! 
Batır emes nayzadan. 
Denesinen qan shıqqan, 
Sonı «Batır» degeyli, 
Gúreskende kim jıqqan. 
Túye bastı oynasam, 
Talay qızlar tunshıqqan, 
Gúreser bolsań biz benen, 
Bahadır qız, kel shıqqan! 
Náwbetińdi almasań, 
Nege keldiń jin qaqqan? 
«Maqtanıp talay sendey qız, 
«Batırman» dep bad urıp, 
Gúreskende jıǵılıp, 
Júrekleri sıǵılıp, 
Jan alqımǵa tıǵılıp, 
Eki kózi alarıp, 
«Aqsha júzi qubarıp, 
«Óltirme», dep jalbarıp, 
Qayıl, bolǵan kúnlikke. 
Sonda turıp Aqtamaq; 
«Sıylasańız qonaqtı, 
Raxmet sizge batır»,—dep; 
«Nayzasın qolǵa aladı.— 
«Batır bolsań noǵaylı, 
«Tabjılmastan turıń»,—dep; 
Qorqaq bolsań, qoramsaq, 
«Maǵan taman júriń»,—dep; 
Ash, qoramsaq, qoynıńdı, 
Salıp tur tómen moynıńdı, 
Kórseteyin kózińe, 
Hár túrli qızıq oyındı, 
Aqtamaq qızdıń oyının, 
«Xalayıqlar kóriń!»—dep, 
Arǵımaǵın jeledi, 
Qaptallasıp gelleǵar, 
Janayǵa jaqın keledi, 
Gewirdiń qızı Aqtamaq. 
Gúreske kelgen saylanıp, 
Noǵaylardıń batırı, 
Er Janay tur oylanıp. 
Lám demedi ol qızǵa, 
Tili qaldı baylanıp. 
Arman shawıp ótedi, 
Berman shawıp ótedi, 
Er Janaydı aylanıp. 
Tuw sırtınan Janaydıń, 
Aqtamaq nayza saladı; 
Jeti qabat sawıttan, 
Nayza ótpey qaladı! 
Jáne náwbet aladı: 
Oń jaǵınan aynalıp, 
Jáne nayza saladı. 
Keyingi urǵan nayzası, 
Jeti qabat sawıttıń, 
Bárin tesip ótedi, 
Er Janaydı Aqtamaq, 
Awır jaradar etedi. 
Nayza ótken waqtında, 
Batır Janay jıladı, 
Halı ketip ózinen, 
Qanlı jas aǵıp kózinen, 
Atınan jerge quladı, 
Tayın turǵan er Ziywar, 
— Qaldıń, inim, pántqumar, 
Kel, jılama zar-zar, 
Keynińde mendey aǵań bar, 
Kórip boldım jaradar. 
Hásen xanday atańız, 
Bolıp tur ol da biyqarar, 
Aynalayın qaraǵım, 
Bolsań bizge intizar, 
Qutqarıwǵa gewirden, 
Ziywar aǵań men tayar. 
Sennen joq janımız ayar,— 
Dedidaǵı márt batır, 
Nayzasın alıp dástine, 
At oynatıp baradı, 
Er Ziywar barıp Janaydı, 
Kóterip jerden aladı, 
Janayıń esten tanadı, 
Qız da bolsa Aqtamaq, 
Batır edi gelleǵar, 
Qol qatpastan turadı. 
Janaydan da Ziywardıń, 
Márt ekenin biledi, 
Aqtamaq qızǵa er Janay, 
«Kókiregin ashqanda, 
«Qonaqsań» dep húrmetlep, 
Qızǵa náwbet bergende, 
Aqtamaq qızdıń Janayǵa, 
Ishqı jaman ketedi, 
«Er Janay menen qosılıp, 
Bes kún dáwran súrsem», dep, 
Janayǵa ashıq boladı, 
Er Janaydı er Ziywar, 
Kóterip jerden alǵanda, 
Atqa ońǵarıp salǵanda, 
Ashıqlıqtıń ıshqında, 
Hám mártliktiń belgisi, 
Ornında turıp qaladı, 
Er Janaydı er Ziywar, 
At aldına ońǵarıp, 
Láshkerge alıp baradı. 
Biytaqat turǵan Hásen xan, 
At aldınan aladı, 
Aq shatırǵa kirgizip, 
Adam qunı dári berip, 
«Eli jurttıń sawlatı, 
Dizǵanamnıń quwatı, 
Belǵanamnıń mádári, 
Eki kózimniń ráwshanı, 
Hásen xannıń dáwleti, 
Qaysar tuwǵan perzenti, 
Eli-jurtınıń iyesi,
Hásenshanıń sáwlatı, 
Aynalayın, balam»,—dep, 
Jaradar bolǵan Janayǵa, 
Júdá pármana boladı. 
Janay sonday bolǵan soń, 
Ziywardıń qanı qaynaydı, 
Eki kózi jaynaydı, 
Astındaǵı arǵımaq, 
Sekirip kókke oynaydı. 
Batır bolǵan er Ziywar, 
Bilekke kúshin jıynaydı, 
Aqtamaq qızdıń ústine, 
Qaytadan attı qoyadı, 
— Jaradar etken inimdi, 
Bahadır qız sen be?!—dep; 
— Taysalaqlap nashardan, 
Qashatuǵın men be!—dep, 
Aqtamaq batır bolsa da, 
Qaysar tuwǵan Ziywardıń, 
Aytqanın jaman kóredi, 
Qáhárlenip er Ziywar, 
Onnan sayın jortadı, 
Jortqan sayın er Ziywar, 
Qaltıratpa tiygendey, 
Deneleri juwıldap, 
Júregi de suwıldap, 
Batırsınǵan Aqtamaq, 
Ziywardan kútá qorqadı. 
Ziywar mingen arǵımaq, 
Aranday awzın ashadı, 
Aybatına shıdamay, 
Aqtamaq qız qashadı. 
Qızdıń mingen tulparı, 
Júyrik eken janıwar, 
Aranı uzaq ashadı. 
Qáhárlenip er Ziywar, 
Atqa qamshı basadı. 
Astındaǵı arǵımaq, 
«Suwday gúwlep tasadı. 
«Áne, mine» degenshe, 
Ókshesin bara basadı, 
Aqtamaq qız sol waqta, 
Ziywardan jaman sasadı, 
Quwıp jetip er Ziywar, 
Aqtamaqtıń artınan, 
Nayza menen shanshadı, 
Tartıp alıp nayzasın, 
Záńgiliktiń tusına, 
Jaqın kelip er Ziywar, 
Qatıwlanıp qatlanıp, 
Jáne nayza uradı. 
Toqqız qabat sawıttı, 
Qálbirdey tesip ótedi, 
Mamıqtay appaq etine, 
Nayzanıń ushı jetedi, 
Íyzegende er Ziywar, 
Uyıqqa batqan tayawday, 
Aqtamaq qızdıń etine, 
Nayza sińip ketedi. 
Er Ziywarǵa jalınıp, 
«Nasharman», dep nalınıp. 
Ítiyar arza etedi: 

— Hásen xannıń ulı, batır Ziywarxan, 
Atbawrınan sen aǵızdıń qızıl qan, 
Sózin qıymay Taqtapolat atamnıń, 
Kelip edim, endi boldım musılman. 

Sawash kúni oqtı jaydan kóshirdim, 
Bir neshsheniń kepin tonın pishtirdim, 
Neshshe palwanlardıń kesip gellesin, 
Sharaptıń ornına qanlar ishtirdim. 

Kiygen tonı, at-jaraǵı sayma-say, 
Gúrespege kelgen edi er Janay, 
«Batırman», dep kelip edi lap urıp, 
Biraq ol da kele almadı sayma-say, 

Kim bilmeydi Taqtapolat atamdı, 
Neshe patshalarǵa salǵan matamdı, 
Barǵan jerin baǵındırıp ózine, 
Sonıń ushın Taqtapolat atandı. 

Taqtapolat qızı atım Aqtam der, 
Qarsı aldımda turalmaǵan ne bir er, 
Qáhárlenip shıqsam sawash maydanǵa, 
Aybatımnan titireydi aspan jer. 

Qańbaqtay ushırdım tawlardıń tasın, 
Neshelerdiń qıydım qamıstay basın, 
Neshelerdi bende etip tiriley, 
Aǵızdım sel etip kóziniń jasın. 

Xorezmniń jemislerin jegenseń, 
Maǵan at oynatıp qarsı kelgenseń, 
Denem titiredi aybatıńızdan, 
Haqıyqat bir tuwǵan arıslan ekenseń. 

Batırlıqtan men tappadım minińdi, 
Endi seniń barhaq bildim dinińdi, 
Batır eken, ashıq boldım Janayǵa, 
Sol sebepten óltirmedim inińdi. 

Báhár kirmey ashılmaydı qızıl gúl... 
Baǵda sayrap kiyatırǵan jas búlbil, 
Ólsem zarımdı tartar bir neshe, 
Ya óltirgil, ya qaldırǵıl, óziń bil. 

Meniń hár sózimnen shıǵar maǵana, 
«Ínimdi shanıshtı», dep etpe paymana. 
Ta ólgenshe xızmetińde bolaman, 
Endigisin ózińiz bil, «qaynaǵa». 

Aqtamaq qız Ziywarǵa, 
Jalbarınıp turǵanda, 
Xorezmniń patshası, 
Hásen xan da keledi. 
Júzleri gúldey jaynaǵan, 
Kórgenniń ishi qaynaǵan, 
Xanzadaǵa ılayıq, 
Aqtamaq qızdı kóredi. 
Qızdıń dana ekenin, 
Wáliylik penen biledi, 
Kózi túsip júzine, 
Irazı boldı Hásen xan, 
«Qaynaǵa», degen sózine. 
Aqtamaq qızdı Janayǵa, 
Ilayıq kórip kelinge, 
Ashıq kúndey jamalın, 
Danalıǵın ol qızdıń, 
Hásen xan tárip qıladı: 

— Haqqa jetken ǵosh jigittiń nalası, 
Jetpedi gewirdiń bizge shaması, 
Aqtamaqtı óltirmegil, perzentim, 
Sonday bolar adamzattıń balası. 

Jaqın qaldı Emenqiyal arası, 
Kórinip tur munarınıń qarası, 
Er Janaydıń óshin almay-aq qoyǵıl, 
Pitip keter etindegi jarası. 

Balam, tıńla Aqtamaqtıń dadını, 
Sizge ayttı ishindegi barını, 
Qılıshıńdı hawalatpa basına, 
Óltirmegil er Janaydıń yarını. 

Tasqa óter er jigittiń qılıshı, 
Jawdı kórip titirer márttiń denesi, 
Qaynaǵası —Ziywar, atası—Hásen, 
Anańız boladı onıń enesi. 

Ziywarjanım, joya menen jal qanday, 
Shiyrin deseń sheker menen bal qanday, 
Kórse adam Aqtamaqtıń jamalın, 
Ózi biyhush bolıp esten tanǵanday. 

Kórmeyseń be júzi gúl-gúl janǵanday, 
Jamalın kórgenniń miyri qanǵanday, 
Ziywar balam, kelinińdi óltirme, 
Qosılıp dáwrandı súrsin er Janay. 

Arǵımaqtı qay tawlarda súrmedim?! 
Ǵazap ushın, qaydan-qayda júrmedim?! 
Ziywar janım, bunday batır nashardı, 
Jeti ıqlımdı gezip sirá kórmedim. 
Erlik etip er, sózine turayıq, 
Aqtamaqjan kelinlikke ılayıq, 
Násiyhatımdı alsań, óltirme, 
Janayjanǵa berip kelin qılayıq. 

«Ah» degende nur tamadı júzinen, 
Ushqınlanıp ot shıǵadı kózinen, 
Ashıq ekenligi janım Janayǵa, 
Kórinip tur «qaynaǵa» degen sózinen. 

Dúnyada ólim joq, balam, ashıqqa, 
Ashıqtı qospaq parız mashıqqa, 
Gewirlerden alarsańız óshińdi, 
Kelindi óltiriwge balam, asıqpa. 

Aqtamaqjan eken qızdıń danası, 
Qanday eken onı tuwǵan anası? 
Alarsańız gewirlerden arıńdı, 
Kórinip tur jaqın anaw qalası. 

Aralarsań qala menen kóshesin, 
Shansharsań gewirdiń saylap neshesin. 
Aqtamaqtı kelin eteyik, Ziywarjan, 
Qudaǵay etermiz tuwǵan sheshesin. 

Jıǵıp gewirlerdiń bálent munarın, 
Kesip qızlarınıń taqqan tumarın, 
Aq otawda ıshqı-ishret eterseń, 
Tarqatsın Janayım kewil qumarın. 

Taqtapolat qashsa quwıp jeterseń, 
Quwıp jetip tiri bende eterseń, 
Qılǵan gúnaların alsa moynına, 
Onda onıń gúnaların óterseń. 

Iraydan qaytpasa basın keserseń, 
Nayza menen eki kózin teserseń, 
Onnan keyin ne qılsań da ózińde, 
Ata tilin alǵıl, balam, óserseń. 

Gewirlerge etseńiz de qarıwdı, 
Óltirmeńiz Aqtamaqtay arıwdı, 
Ziywar janım, usı aytıp bolǵanım, 
Kelinge bola meniń basım awırdı, 

Batır tuwǵan er Ziywar, 
Ádepli edi jasınan. 
Atasınıń aytqanın, 
Zeyin qoyıp tıńlaydı, 
Ádepsizlik qılmaydı, 
Qılıshın tartıp aladı, 
Qınabına saladı, 
—Ájep bolar, ata—dep; 
—Atajan házir sóziń,—dep; 
—Meniń qılǵan gúnamdı, 
Keshiregór óziń,—dep, 
Balası nala qıladı. 
—Xorezmniń palwanı, 
Aynalayın, perzentim. 
Eki kózimniń rawshanı, 
Ózińdiki dúnya-mal. 
Pandıw-násiyhatımdı, 
Balam oyıńa jaqsı al; 
«Atama gúna qıldım», dep, 
Etpe hasla qıylıqal. 
Ústine minip arız sheshken 
Altın taxtta seniki; 
Tókpey, shashpay jıynaǵan 
Dáwlet-baq ta seniki; 
Jeti ıqlım Xorezmdegi 
Eli-jurt ta seniki; 
Basımdaǵı jan balam, 
Tilla taj da seniki; 
Kárwannan alınatuǵın, 
Bajım da balam seniki; 
Asatuǵın gázzaptı, 
Tilla dar da seniki; 
Mańlaydaǵı shıraǵım, 
Hárne bar da seniki; 
Baǵındırsań dushpandı, 
Namıs-ar da seniki; 
Dúnyadaǵı shıraǵım, 
Sulıw yar da seniki. 
Perzentim sennen, Ziywarjai. 
Ayaytuǵın janım joq, 
Ne qılsań da qaraǵım, 
Bári saǵan ılayıq. 
Xorezmniń dushpanın 
Jengeniń ushın jan balam. 
«Raxmet» deydi xalayıq. 
—Mınaw Qiyalqalada, 
Alıp barıp kelindi, 
Baǵına kirip gewirdiń, 
Toy-tamasha qılayıq, 
Shıǵarıp ishten háwirdi,— 
Dep mártler mindi tulparǵa, 
Bir jaǵınan er Ziywar, 
Bir jaǵınan Janayjan, 
Ortasında, Hásen xan, 
Dógeregin qorshaǵan, 
Xorezmli kóp arıslan, 
Xannıń qızı Aqtamaq, 
Latmanattan dónedi, 
Ne aytsam da er Ziywar. 
Patshanıń qızı kónedi. 
Batıl dindi qoyadı, 
Barhaq dinge enedi, 
Kók sandalǵa minedi. 
Xorezmdi jaylaǵan, 
At jaqsısın saylaǵan, 
Gewirdiń qolın baylaǵan, 
Basıp kirgen gewirdi, 
Qoralı qoyday aydaǵan, 
Qanday sawash bolsa da, 
Tuwra barǵan, taymaǵan, 
Noǵaydıń sansız láshkeri, 
Taqtapolat patshanıń, 
Ústine qarap jónedi. 
Ol shatır menen bul shatır. 
Ol shatırdıń ishinde, 
Taqtapolat xan jatır. 
Ol shatırdıń ústine, 
Ǵurıjlanıp at qoydı. 
Xorezmli qos batır. 
Qos batırdıń ortasında, 
Aqtamaq arıw kiyatır. 
Qorshap turǵan gewirler, 
Bular da at qoyadı. 
Aqtamaqtay arıwdıń, 
Noǵayǵa olja bolǵanın. 
Batır qızlar biledi. 
Hayranlıqtın daǵları, 
Júreklerin tiledi. 
—Noǵayǵa olja etkenshe, 
Aqtamaq sárdarımızdı, 
Noǵaylar menen urısıp, 
Óleyik qanlı maydanda,— 
Dep batır qızlar qolına, 
Qarıwların aladı. 
Hásen xannıń ústine, 
Bárshesi at saladı. 
Ziywar menen er Janaydıń, 
At basınday júrekleri, 
Qanasında tuwlaydı. 
Ásirese Ziywardıń, 
Eti jaman juwlaydı— 
Qızlarǵa qılısh urǵanda, 
Qoylarǵa qasqır tiygendey, 
Lalawlap qızlar shuwlaydı, 
—Márt bolsań gewir qızları, 
Berregirek kel!—deydi, 
Qızlarǵa qılısh silteydi, 
Neshshe qızdıń janları, 
Jáhánnemge ketedi. 
Talay qızdı er Ziywar, 
Awır jaralı etedi. 
At quyrıǵı túyildi, 
Batır qızlardıń gellesi. 
Tawday bolıp úyildi. 
—Bildik, batır ekensiz, 
Hásen xannıń balası, 
Márt ekenseń er Ziywar, 
Qılıshıńdı tart,—deydi; 
—Alsańız, áne el,—deydi; 
—Qanımız boldı sel,—deydi; 
—Biziń menen ellesseń, 
Ziywar batır, kel,—deydi; 
—Obal-sawap moynıńa, 
Ya óltir, ya olja qıl, 
Ziywar er, óziń bil,—deydi. 
Aman qalǵan batır qızlar, 
«Quralların tasladı, 
Ózińiz bil,—dep,—ne qılsań», 
Barlıǵı kózin jasladı. 
Qızlardıń ólmey qalǵanı, 
Ziywarjanǵa jalbarıp, 
Olja bola basladı. 
Attıń jalı órildi, 
«Men men» degen gewirdiń, 
Abırayı qoldan berildi. 
—Qoyǵanǵa bereket, 
Qoymaǵanǵa jawsın nálet, 
Qashqanǵa jawsın raxmet,— 
Dep gewirler qashadı, 
Qiyal degen qalaǵa, 
Bári barıp qamaldı. 
Qubladan qoyǵan dárwaza— 
Dárwazasın bekitip, 
Íshinen támbi basadı. 
Otız mıń láshker noǵaylı, 
Qalanı qamal etedi, 
Jan shıǵarmay dalaǵa. 
Qırq mıń láshkerli gewirler, 
Hesh ilaj ete almadı, 
Er Ziywarday balaǵa. 
Jurttan ozǵan aqılgóy, 
Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Barlıǵı jıynalıp, 
Másláhátti saladı. 
Kóp biylerdiń ishinen, 
Appaq quwday saqalı, 
Orta boylı dambelshe, 
Minez-qulqı zańǵardıń, 
«Belin bekkem bayladı, 
Basqalardan ózgeshe, 
Hár iske ózin sayladı, 
Órre turıp ornınan, 
Bir qiyaldı oyladı. 
Xalıq qorshawda turǵan soń, 
Oylamasqa bolmadı. 
Atı edi Arsarı, 
Ol biylerge tolǵadı: 
—Taqtapolat zalım xan, 
Tınısh jatqan noǵayǵa, 
Láshker aydap, top súyrep, 
Minip attıń beline, 
Qızıl qiya shólinde, 
Segbir etip neshshe kún, 
Bardı noǵay eline 
Sawash etip maydanda, 
At bawırınan aqtı qan, 
Balanı ayırdı anadan. 
Ananı ayırdı baladan, 
Barlıq noǵay qırıldı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Qılıshınıń zarınan. 
Hásen xannıń balası, 
Ziywar menen Janay márt, 
Bul qorlıqqa shıdamay, 
Qalmaqlarǵa at qoydı. 
Batır eken balalar, 
Zar jılatıp bizlerdi, 
Quwıp shıqtı qaladan, 
Aqılsız nadan xanımız, 
Óshiktirdi noǵaydı. 
Qaysar eken noǵaylar, 
Taqtapolat patshadan, 
Jeńilmedi ońayda, 
Jigerli sansız qalmaqtıń, 
Óligi qaldı kómiwsiz, 
Dárya, teńiz, toǵayda. 
Ziywar menen Janaydıń, 
Batırlıǵın bunnan bil: 
Ǵawlap turǵan qalmaqqa, 
At qoyadı qorıqpastan! 
Usınsha jasqa kelgenshe, 
Barǵalı talay urısqa, 
Kórmedim bunday arıslan! 
Xorezmli noǵaylar, 
Ákeldi quwıp bizlerdi, 
Besmazar degen jerlerge. 
Hesh ilaj ete almadı, 
Gúrkiregen xanımız, 
Ziywar, Janay erlerge. 
Quwdı Besmazardan da... 
Sol qashıwdan qashtıq biz, 
Óliklerge qaramay, 
Bir neshsheniń atları, 
Qaldı jolda jaramay. 
Aldı menen qashtı ózi, 
Taqtapolat «batır xan», 
Bizlerge de qaramay, 
Doslardıń halın soramay. 
Qızıl qiya shóllerde, 
Shomıldı atlar terlerge, 
Kim atadan ayrıldı, 
Kim anadan ayrıldı, 
Kim baladan ayrıldı, 
Kim yarınan ayırıldı. 
Toqtapolat zalım xan, 
Bizler menen el me edi? 
Qırılsa da qalmaqlar, 
Qasına hesh kelmedi. 
Qaramadı xanımız, 
Xalıqtıń kózde jasına. 
Tawlardıń toldı jırası, 
Qalmaqlardıń lashına, 
Qashıp keldi xanımız, 
Qanlı ózektiń qasına. 
Noǵaylar nayza urǵanda, 
Qıynaldı shiyrin janımız. 
«Men men» degen batırlar, 
Kim ayaqtan ayrıldı, 
Kim qolınan ayrıldı, 
Kim qulaqtan ayrıldı. 
Bul maydanda xanımız, 
Abaqanday wázirdi, 
Atlandırdı qalaǵa. 
At shawıp barıp Abaqan, 
Jar saldırdı, qalada, 
Qayǵı tústi beglerge, 
Kempir, ǵarrı biyshara, 
Qatın menen balaǵa. 
Xannan buyrıq bolǵan soń, 
Qarawlap toqtaw qaydadı?! 
Xannan barǵan Abaqan, 
Elde qalǵan adamnıń, 
Barlıǵın jawǵa aydadı. 
Sawash bolıp maydanda, 
Qara toplar atıldı, 
Qalmaqlardıń óligi. 
Tawday bolıp úyildi, 
Qaza jetpey qalmaqlar, 
Qırshınlay ólimge shatıldı. 
Xannıń qızı Aqtamaq, 
Úsh júz alpıs qız benen, 
Bul da kelip sawashqa, 
Barlıǵı jawǵa saylandı. 
Aqtamaq shıqtı ortaǵa... 
Noǵaylardıń ishinen, 
Qarıwlanıp, bursanıp, 
Muzday temir qursanıp, 
Janay da shıqtı maydanǵa, 
Eki qaysar alıstı, 
Buwraday bolıp shaynastı.. 
Janay bolıp jaradar, 
Noǵaydı azmaz sus bastı.. 
Ziywar degen bir batır, 
Tur eken naymıt ol sapta, 
Qanı qaynap turalmay, 
Bul da shıqtı maydanǵa, 
Shap berip jolbarıstay, 
Aqtamaqtan qorıqpay. 
«Batır qız ol qaydadı?! 
Ínim ushın maydanda, 
Qan tógip, ólsem paydadı»,— 
Dedidaǵı er Ziywar, 
Aqtamaqtıń ústine, 
Arǵımaǵın aydadı. 
Batırlıǵın bunnan bil 
Palwannan qız taysaldı. 
Aqtamaqtay arıwǵa, 
Nayza urıldı maydanda; 
Er Ziywardıń nayzası, 
Jarqıradı maydanda; 
Aqtamaqtıń sawıtın, 
Tilkimledi maydanda; 
Uwzıday appaq etleri, 
Parshalandı maydanda; 
Menmensingen Aqtamaq, 
Zar jıladı maydanda; 
Qamshı basıp atına, 
Qashtı Aqtamaq maydanda; 
Quwıp, jetip er Ziywar, 
Jáne shanıshtı maydanda. 
—Nege kirdim sawashqa,— 
Dep Aqtamaq nalındı; 
—Óltirmegil, aǵa,—dep, 
Er Ziywarǵa jalındı. 
Márt ekeni Ziywardıń, 
Qalmaqlarǵa bilindi. 
Olja etti ózine, 
Aqtamaq qızdı maydanda, 
Úsh júz alpıs qızların, 
Qoralı qoyday shuwlatıp, 
Qırdı batır maydanda. 
Áne-mine degenshe, 
Bir tislem nan jegenshe, 
Biraz qızdı óltirip, 
Birazın etip jaradar. 
Er Ziywardıń urısı, 
Boldı mıńǵa barabar, 
Aqtamaq qızdıń nókeri, 
Úsh júz alpıs qızdı da, 
Baǵındırıp ózine, 
Olja etti maydanda. 
Taqtapolat patshanıń, 
Kúye jaqtı júzine. 
Qırıp salıp qalmaqtı, 
Quwıp Taqtapolattı, 
Altın taǵın qulattı, 
Eli-jurtın jılattı, 
Aytqan sózin ornattı. 
Er Ziywarıń márt eken!!! 
Taqtapolat patshanıń, 
Qan toltırdı kózine, 
Noǵaylınıń otız mıń, 
Láshkerin ertip izine, 
Qeldi Qiyalqalaǵa. 
«Bul qalay kún boldı» dep; 
«Paymanamız toldı» dep; 
«Qızıl gúller soldı» dep, 
Qayǵı tústi, xalayıq, 
Qatın, saǵıyra balaǵa. 
Xorezmli noǵaylar, 
Qalamızdı qamadı... 
Qáhárlense noǵaylar, 
Qılıshtan qan aǵadı. 
Bende eter bizlerdi, 
Baǵınbasa patshańız, 
Qara jerge tiriley, 
Qazıq etip qaǵadı! 
Aǵızar suwday qanıńdı! 
Qutılamız ólimnen, 
Uslap berseń noǵayǵa, 
Taqtapolat xanıńdı. 
Xan ushın qırıw xalıqtı, 
Aytıńlar, beglerim, 
Oylań, kimge jaǵadı?! 
Qırılǵansha xan ushın, 
Taqtapolat patshanı, 
Ziywarǵa uslap bereyik? 
Hár ne dese Hásen xan, 
Biz izine ereyik? 
Sózlerin maqul kóreyik? 
Xalıqtı qırǵan gúnasız, 
Nege kerek zalım xan?! 
Hár adamnıń ózine, 
Olja jalǵız shiyrin jan, 
Zalım xanı qurısın, 
Xansızaq bizler júreyik! 
Íaytaq jatqan qalmaqtıń, 
El-xalqın da bereyik. 
Xan minip arız soraǵan, 
Mınaw altın taxtın da, 
Ǵáziynesin patshanıń, 
Mal-múlki, dáwlet-baxtın da, 
Ǵáziyneli gáwhárin, 
Qiyalday úlken sháhárin— 
Noǵayǵa bárin bereyik. 
Bizler bermegen menen, 
Ózi de shawıp aladı. 
Onnan keyin basıńa, 
Múshkil isler saladı. 
«Kire ǵoy», dese noǵaylar, 
Dinine de kireyik. 
Xannıń tilla darını, 
Noǵayǵa bárin bereyik. 
Xanı qursın beglerim, 
Hár kimge de jan tatlı, 
Taqtopalat qurısın! 
Uslap berip patshanı, 
Bosatıp berip qalanı, 
Eldi tınısh eteyik. 
Qutqarayıq qayǵıdan, 
Zarlanǵan qatın-balanı. 
Xannıń keldi qardarı... 
Sheshen edi Abaqan, 
Arsarı sózin bolǵan soń, 
Xan wáziri Abaqan, 
Irǵıp turdı ornınan, 
Qamsıǵıp kózin jasladı, 
Arsarınıń qasına, 
Barıp qaldı jaqınlap, 
Tasqa tiygen doynaqtay, 
Tańlayları taqıldap, 
Sóz sóyledi shaqıldap: 
—Taqtapolat xan bolıp, 
Altın taxqa mingeli, 
Toldı aldım láshkerge. 
Barlıǵın jıynap sháhárge, 
Sawashtıń jónin úyretip, 
Xalıqta júyrik atlardıń, 
Barlıǵın jıynap aldırdı. 
Eldegi ne bir jigitti, 
Ayırıp mingen atınan— 
Barlıǵın jayaw qaldırdı. 
Láshkerdiń azıq-awqatın, 
Ash xalıqqa saldırdı. 
Láshkerge aydap olardı, 
Awır tobın súyretip, 
Basqılap noǵay ellerin, 
Barıp qırdı shuwlatıp. 
Kókiregi arshınlı, 
Arıslanların óltirip, 
Qızların jesir qaldırdı. 
Bir jıl shapsa taypa eldi, 
Kelesi jıl bul naymıt, 
Láshkerlerine dem berdi. 
Minip attıń beline, 
Neshe kún tınbay jol júrip, 
Azǵana emes mol júrip, 
Elewsiń jatqan bul eldi, 
Ańsızda qırdı axmaq xan. 
Wayran saldı orınsız, 
Xorezmniń eline, 
Ulın jetim qaldırıp. 
Qızların tul qaldırıp. 
Ǵarrıların qorladı. 
Anaların zarlatıp, 
Awzı túkli zalım xan, 
Arıwların aznatıp, 
Tınısh jatqan noǵaydıń, 
Mal-dúnyasın taladı. 
Noǵaylını shuwlatıp, 
Mártlerge qan qustırıp, 
Taqtapolat zalım xan, 
Qılıshınan qan juwırıp, 
Noǵaydıń elin quwırıp, 
Ulın, qızın ızǵıtıp, 
Bir neshe ret tozdırdı. 
Xorezmniń qalasın, 
Seksen gez qara top penen, 
Bir neshe ret buzdırdı. 
Tınısh jatqan xalıqtı, 
Qırıp-joyıp ańsızda, 
Baǵındırıp ózine, 
Taqtapolat qanxor xan, 
Abırayın ozdırdı. 
Gelle kesip, qan tógip, 
«Zalımnıń kewili ósedi, 
«Taqtapolat elinen. 
Almaq bolıp bir eldi, 
Atlanıptı», degende, 
Esite qoysa bul jurtlar, 
«Kelmegeydaǵı bále», dep, 
Sırtınan dirildesedi. 
Sózlerimizdi tıńlamay, 
«Atlanısıp noǵayǵa, 
«Alaman,—dep,—ońayǵa», 
Qırıp-joyıp xalıqtı, 
Noǵaydıń elin búldirdi, 
Qızıl gúldi soldırdı, 
Taqtapolat zalım xan, 
Kózin qanǵa toltırdı. 
Hásen xan, Ziywar, Janaydıń, 
Arqaların qozdırdı. 
Ziywar menen er Janay, 
Batır eken, adamlar, 
Qanı qızıp qaysarlar, 
Basıp kirgen qalmaqqa, 
Qalmaqtan arın almaqqa, 
Atlandı dárhal maydanǵa. 
Sawash etip maydanda, 
Qalmaqlardı qaysarlar, 
Qoralı qoyday qosaqlap, 
Ayawlısıp óltirdi, 
Mánisine keltirdi. 
Eki batır ólikke, 
Jılǵa, saylardı toltırdı. 
Adamına tap bolıp, 
Taqtapolat batır xan, 
Qırǵıydan qashqan shımshıqtay, 
Taslap qashtı shatırın. 
Baspana jer tabalmay, 
Ushıradı xan búlikke. 
Jiligi xannıń shaǵıldı. 
Ayrılıp láshkerlerinen, 
Shırdanınan qaǵıldı, 
Qalaǵa kelip qamalıp, 
Júregine ot jaǵıldı, 
Aytqan sózi tıńlamay, 
Óz peylinen shatıldı. 
Noǵaylardı óltirip, 
Qalmaqtıń elin búldirip, 
Aqılsız xan ne qıldı?! 
Bizler menen keńespey, 
Taqtapolat jańıldı, 
Endi qashar jeri joq, 
Ayaq-qolı tańıldı. 
Qutırǵan qanxor kópektiń, 
Moynına qarǵı taǵıldı. 
Qalmaqlardıń biyleri! 
Kelińiz qalmay jıynalıp. 
Men otırman xalıqtıń, 
Qırılǵanına qıynalıp. 
Xalıq táǵdiyrin shesheyik? 
Jatırǵan xanǵa barayıq, 
Xalıqqa etken gúnasın, 
Óz moynına almasa, 
Qoymayıq endi xan qılıp. 
Baǵınbasa noǵayǵa, 
Ayaq-qolın bánt etip, 
Amud penen alpıs pud, 
Tóbesine urayıq. 
Íyjanday qılıp untayıq, 
Bátshaǵardı nan qılıp! 
Gúrjige etin tarttırıp. 
San etlerin paralayıq... 
Bir barmaqta turmasa, 
Tóbelep neshe san qılıp, 
Sóytip bunday zalımnıń, 
Tanıtayıq babasın! 
—Turıń biyler, turıń!—dep, 
—Adımdı shaqqan urıń!—dep, 
—Aqmaq xannıń ústinde, 
Barıp mátte qurıń!—dep, 
Abaqan uran saladı. 
Alpıs eki hámeldar. 
Jetpis eki móhirdar, 
Ornınan órre turadı, 
—Abaqan qaysar tóredi, 
Hár istiń jónin biledi. 
Gelleǵardıń aytqanı, 
Hár waqıtta da keledi,— 
Dep qalmaqtıń biyleri, 
Abaqannıń izine, 
Barlıǵı ǵawlap eredi. 
Xan jatırǵan aq saray, 
Arız soraǵan datqa jay— 
Xan jatırǵan ordaǵa, 
Bári jetip keledi. 
Biyler kelgen waqtında, 
Taqtapolat zalım xan, 
Datqa jaydıń tórinde, 
Otır eken túnerip. 
Baslap kelgen biyler menen, 
Abaqan wázir tik turıp, 
Xanǵa sálem beredi. 
Qáhári qattı zalım xan, 
—Kórgensiz, nálet biyler, 
Ne sebepten ústime, 
Ruqsatsız keldińler!—dep, 
Buwırqandı, pursandı, 
Qáhárlendi, qatlandı, 
Qabaǵınan qar jawdı, 
Kirpiginen muz jawdı, 
Biylerge keyip, baqırdı, 
Múlgigen basın kóterip, 
Ash jolbarıstay aqırdı: 

—Kelgen sheshen, kóp biylerdiń sárdarı, 
Ázelden Taqtapolattıń qandarı, 
Bir oy menen aq ordadan kelipseń, 
Kóp biylerdi baslap, naysap Arsarı. 

Arsarı, baslay ber aytar sózińdi, 
Aytpasań oyarman eki kózindi, 
Jurttı jıynap, tas attırıp kóshede, 
Sarsańkesek ettirermen ózińdi. 

Miniw ushın mınaw altın taxtlarǵa, 
Íye bolıw ushın dáwlet-baqlarǵa, 
«Bende etemen,—dep,—Taqtapolattı», 
Xabar berdiń be quramsaqlarǵa? 

Ashıq bolıp keldiń be ya yarıma? 
Ya bolmasa ǵáziynemde barı ma? 
Jaman qıyal menen kelgen bolsańız, 
Asıp óltireyin tilla darıma. 

Otırǵansań orın alıp qasımnan, 
Talay jediń jılıtpaǵa qalǵan asımnan, 
Búgingi kún sen de dushpan boldıń ba, 
Dáwlet qusı ushqanımda basımnan?! 

Eger jekke kelgenińde ne háddi?! 
Náhár emes, jegizeyin záhárdi! 
Arsarı, sen qansha arıslan bolsań da, 
Quramsaqqa bere almassań sháhárdi! 

Arsarıǵa ıqtıyardı beripsiz, 
«Arıslan» dep izine eripsiz. 
Meni baylap berip quramsaqlarǵa, 
Biylerim, aman qalıw ushın kelipsiz! 

Abaqan, sen quramsaqqa satılıp, 
Ya keldiń be qol-ayaǵıń shatılıp, 
Eger kelgen bolsań jaman oy menen, 
Onda óleseń házir darǵa asılıp. 

—Tıńla sózdi, Taqtapolat xanımız, 
Taqsır, xanım, alsań mine janımız, 
Noǵaylar qorshadı kelip qalanı, 
Qamalıwda, qırılajaq xalqıńız. 

Xızmetińdi etip jedim sizden nan, 
Xalqım ushın pidá bolıp shiyrin jan 
Biraq xalıq táǵdiyrin tez sheshińler, 
Aldıńızǵa keldi wázir Abaqan. 

Noǵaylar tur sırtqa shıqsań jan alıp, 
Ólgenler kóp kórseń, xanım, san alıp, 
Hesh nárse joq Arsarıdan kórgendey, 
Xalqıń áne ólip boldı qamalıp. 

Xan bolsańız xalqıńızdı qayǵırıń, 
Qayǵırmasań qıyın bolar táǵdiriń, 
Aytqanǵa júrmeseń, qarap etiwge, 
Qarday borap kelmespeken ul-qızıń. 

«Ruqsatsız keldi» dep kúyip-janbańız, 
«Máhálsiz keldi» dep shubhalanbańız, 
Abaqannıń aldında aytqan sózine, 
«Buǵan ne boldı», dep tańırqanbańız. 

Hásen láshkerine hámirin etti, 
Qalmaqlar ózińe ólim már etti, 
Ziywar kelip basıńızdı alajaq, 
Urıs tıńlamaydı, taqsır, ádepti. 

Taqsır, xanım, ádalatlı tóremiz, 
Sasıp keldik, ne dep juwap beresiz? 
Xalıqtı qırmay berileyik noǵayǵa, 
Taqtapolat bunı qalay kóresiz? 

Bermeseńiz erkińizge qoymaydı, 
Sonıń ushın bermeseńiz bolmaydı, 
Ne qılsań da, xanım, tezirek bolmasań, 
Házir tóbeńizde qılısh oynaydı. 

Jurtıńdı bermeseń jannan keshińiz! 
Xanım kepinińdi óziń pishińiz! 
Seniń ushın xalıqtı qamap, qırmaspız, 
Ne qılsań da taqsır tezirek sheshińiz! 

Ziywar, Janay buzıp óter ornıńdı, 
Parra-parra etip úzer torıńdı, 
Aldına bas iyip óziń barmasań, 
Noǵaylılar kelse qurtar sorıńdı. 

Dál bedewdiń jal-kekilin tarayıq, 
Keliń, biyler, bul bir iske jarayıq, 
Sózdi tıńla, Taqtapolat xanımız, 
Hásen xannıń aldına biz barayıq? 
Qol qawsırıp xızmetinde turayıq, 
Etken gúnamızdı xannan sorayıq, 
Patsha xalqı keshirimli boladı, 
Gúnamızdı keshirse el bolayıq? 

Taqtapolat tawlay berme murtıńdı, 
Ashıwlanıp tompaytpańız urtıńdı, 
Sizge de, bizge de taqsır ólim joq, 
Hásen xanǵa tapsırsańız jurtıńdı! 

Xalıq ushın qanlar jutıp, qıynalıp, 
Aldıńızǵa kelip turmız jıynalıp, 
Taqsır, xanım, bir juwabın berińiz, 
Abaqannıń sózine awır oylanıp. 

Oylanbasań, aqır wayran bolarsań, 
Ziywar kelip qızıl gúldey solarsań, 
«Abaqannıń aytqanı ıras eken», dep, 
Sol waqtında mańlayıńa urarsań,— 

Dedidaǵı Abaqan, 
Aytar sózin tawıstı, 
Sol waqtında patshanıń, 
Qiyalı hám názeri, 
Basqa jaqqa awıstı: 
Eki kózi qızardı, 
Jaynatıp almas qılıshtı, 
Qınabınan shıǵardı. 
— Shabayın seni, naysap!—dep, 
Abaqanǵa umtıldı, 
Abaqannıń aldına, 
Tikke qalqan tutıldı, 
Bir kelgen jaza-ólimnen, 
Abaqan sóytip qutıldı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Kózi ottay jaynadı, 
Abaqannıń sózine, 
Júregi kúyip, qaynadı, 
Aqsha júzden qan qashıp, 
Júzleri ketti quwarıp, 
Eki kózi jumılıp, 
Ash qasqırday qabınıp, 
Abaqandı jegendey. 
— Jállat!—dedi, shaqırdı, 
Dawısı ketti jer jarıp. 
Keletuǵın jállat joq. 
Belinen ketti quwatı, 
Ózinen ketti mádárı, 
Betlerinen qan qashıp, 
Abaqandı tútiwge, 
Qalmadı xannıń halatı. 
Jan-jaǵına qaradı, 
Arsarı tur bir shette, 
Qolında qılısh jarqıldap, 
Keletuǵın jállat joq... 
Tıńlanbaǵan sózleri, 
Qızarıp eki kózleri, 
Sup-sur boldı júzleri, 
Mınaw turǵan biylerdiń, 
Jaman kórip túrlerin, 
«Ne bolsa da bularǵa, 
Men bir is qılayın», 
Dep olarǵa tigilip, 
Kókiregi egilip, 
Qabırǵası sógilip, 
Sóz sóyleydi barqıldap: 

— Dásturqannan jedińizler nanımdı, 
Endi qıymaqpısız jalǵız janımdı? 
Basıp kirip ádalatlı ordama, 
Tógiw ushın keldińiz be qanımdı? 

Júyrik minip biyik tawdan asqanman, 
Neshelerin túsirgenmen aspannan, 
Noǵaylardıń qanın tógip maydanda, 
Bir de qaytpay, dárya kibi tasqanman. 

Júregim tawday asqanında qaytpadı, 
Esitip qay patsha «qullıq» aytpadı?! 
Barlıǵı da qol qawsırdı aldımda, 
Hesh biriniń maǵan tisi batpadı. 

Dushpanıma jetkerdim men dadımdı, 
Sol sebepten xalıq bildi atımdı, 
Naysaplar, satılıp quramsaqlarǵa, 
Sizler kemittińiz inabatımdı. 

Barǵanımda láshker aydap neshshe san, 
Qorqıp Xorezmge qaytqan Hásen xan, 
Sizlerdiń awzıńnıń alalıǵınan, 
Dushpan keldi at bawrınan tógip qan. 

Quramsaqtıń eli bizdey baymedi? 
Urısıwǵa at-jaraǵı saymedi? 
Nayzalasıp gúresiwge maydanda, 
Hásen xannıń kúshi bizge teńbedi? 

Noǵaylınıń eli-elatı ashtı... 
Maydanda etkende qanlı sawashtı, 
Basqı tawıp láshkerleri qırılıp, 
Quramsaqlar ǵawlap úyine qashtı. 

Hásen xannıń kókke jetti nalası, 
Sawash etti Ziywar, Janay balası, 
Biziń balalardan qashqanlıǵımız, 
Biliń, biyler, awzıńızdıń alası. 

Tótepki bere almay eki balaǵa, 
Qashıp kelip tıǵıldıńız qalaǵa, 
Janıńızdı alıp qashıp noǵaydan, 
Ózlerińiz qalıp otırsız nalaǵa. 

«Arǵımaqtıń, jal-kekilin ór», deysiz: 
«Xan aldına bizdi baslap júr»,—deysiz; 
«Eli-jurttı Hásen xanǵa tapsırıp, 
Xan bolıp qaytadan dáwran súr»,—deysiz. 

Námárt sawash kúni dártke jarar ma? 
Tayaq tiymey búyirine qarar ma? 
El-jurtın bermese, qolın baylatıp, 
Patsha ólmey xan aldına barar ma? 

Aqıllı xan qarashaǵa erer me?! 
Ózi ólmey jurtın jawǵa berer me?! 
Aqılı bar bolsa biylerdiń, 
Ruqsatsız, xan aldına keler me? 

Sizler wayran etajaqsız taǵımdı, 
Gúlsiz quwrata jaqsızlar baǵımdı, 
«Hásen xanǵa jurttı tapsır», deseńiz, 
Ámeldarlar ayırarman jaǵıńdı. 

Arsarı, Abaqan satılǵan jawǵa, 
Sóytip basımızǵa salmaqshı ǵawǵa, 
Bunday naysaplardı darǵa tarttırıp, 
Baslarına tiri salayıq sawda. 

Naysaplardıń sawda salıp basına, 
Ráhim etpey kózden aqqan jasına, 
Tilla darǵa alqımınan asayın, 
Hesh bir jandı keltirmesten qasına. 

Basqa biyler paymanańdı toltırmań, 
Ájel jetpey qızıl gúliń soldırmań, 
«Bizdi baslap Hásen xannıń aldına, 
Taqtapolat baradı», dep otırmań. 

Qoldı qıyar bos uslasań qamıstı, 
Xan aldına tiri barıw namıstı, 
Biylerim, barlıǵıń azǵan bolsańız, 
Júregime otlar túsip alıstı. 

Ámeldarlar, sózińizge ermeymen, 
Ólgenshe noǵayǵa qılısh sermeymen, 
Qaldırmay xalıqtıń bárin qırsa da, 
Hásen xanǵa sháhárimdi bermeymen. 

Tálim alıń Taqtopalat sózinen, 
Qáhárlense qanlar aǵar kózinen, 
Bere almayman quramsaqqa qalanı, 
Xanlıq ketpey turǵan waqta ózimnen. 

Qelgen biyler, artıńızǵa qarańız, 
Sarayımda turmay dárhal tarańız, 
Eger hámirime «qullıq» etseńler, 
Ol waqıtta jawǵa wayran salamız. 

Xannıń aytqan sózine, 
Qanı qızdı biylerdiń, 
— Qan tolǵan eken kózine, 
Taqtapolat zalımnıń, 
Tıńlamadı bul axmaq, 
Ádil sózin alımnıń 
—Keńeske kelgen biylerdi, 
Óltiretuǵın senbe,—dep, 
Ózim ólmey basımdı, 
Beretuǵın men be,—dep; 
—Sálemge kelgen bizlerdi, 
Asasań ba darǵa,—dep?; 
—Taqtapolag lashıńdı, 
Tartsın ala ǵarǵa!—dep, 
Xan qasında Abaqan, 
Arıslan tuwǵan Arsarı, 
Qarqıldap turǵan patshanıń, 
Jaǵasınan aladı. 
Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Taqtapolat zalımǵa, 
Bular da pánje saladı. 
Aq saraydıń ishinde, 
Qanı kelip awzına, 
Esinen xan taladı. 
Xannıń kózi tınadı, 
Xan otırǵan altın taxt, 
Ayaǵı menen biylerdiń, 
Bóleklenip sınadı. 
Xan qatını xanshaǵa, 
Aqırzaman boladı.— 
Altın taxttıń ústinen, 
Qanshayım da quladı. 
— Ashılmaǵan baxtım!—dep; 
—Wayran boldı taxtım,—dep; 
—Sınǵan endi saqtım,—dep, 
Qanshayım zarlap jıladı, 
Kóziniń jasın buladı, 
Bulasa da bolmadı, 
Ashıwlı biyler qılmadı, 
«Ne qılıp atır, xanım» dep, 
Názerin xasla salmadı. 
Qılıshları qolında, 
Kúyip turǵan jállatlar, 
Taqtapolat patshanıń, 
Artına qolın bayladı, 
—Haqqıńnandı zalım!—dep, 
Aldına salıp aydadı. 
Abaqan menen Arsarı, 
Qorshaǵan kóp xalıqqa, 
—Báriń keyin qash!—dedi. 
Kiyatırǵan qul yańlı 
Taxtapolat patshaǵa 
Dárwazaman, pashshaplar, 
Láshkerler jol beredi. 
—Eki qolıń baylawlı, 
Kiyatırsań ba «batır»,—dep, 
—Seniń qılǵan ǵazabıń, 
Tańlayımızǵa tatır,—dep, 
Qalmaqtıń eser balları, 
Ermek etip patshasın, 
Ízinen tas atadı 
Tas tiygen sayın basına, 
Ashıwına shıdamay, 
Patsha jortıp jeledi 
Xorezm elin ızǵıtqan, 
Qanın suwday aǵızǵan, 
Qozılı qoyday zarlatqan, 
Taqtapolat zalımdı, 
Hásen xannıń aldına, 
Arsarı menen Abaqan, 
Jetirip aydap keledi. 
—Júrmey aytqanımızǵa, 
Bizlerdi de kúydirgen. 
Láshkerlerin shubırtıp, 
Barıp noǵay eline, 
Námártlerin óltirgen, 
Qandarıńız minekey, 
Noǵaydıń elin búldirgen. 
Alıp keldik aldıńa,— 
Dep qalmaq biyleri, 
Íylip sálem beredi. 
Ádil edi Hásen xan, 
Biyleriniń qalmaqtıń, 
Sálemin álik aladı. 
Bas iyip kelgen biylerge, 
Hásen xan izzet qıladı. 
«Burınǵı ótken xanlardan, 
Kiyatırǵan jol edi, 
Elshi menen patshaǵa, 
Hesh waqıtta ólim joq edi. 
Ya jaqsı bolsın, ya jaman, 
Iqtıyarı ózine. 
Kim bolsa da bul naysap, 
Qalmaqlarǵa edi xan. 
Xalqına qılǵan islerin, 
Kóreyin sorap men bunnan. 
Gúnasın alsa moynına, 
Xan eteyin ornına, 
Qaytpasa eger ıraydan, 
Asayın tilla darına», 
Dep Hásen xan oyladı. 
Aqıllı edi Hásen xan, 
Orınsız isti qılmadı. 
Gewirlerdiń xanınan, 
Bir neshe sawal soradı: 
—Gewirlerdiń patshası. 
Taqtapolat senbiseń? 
Tıńlamay xalıqtıń datqasın, 
Zar jılatqan senbiseń? 
Qalmaqlardıń elinen, 
Ǵajırlı jigit jıynaǵan, 
Ǵayratlı xan senbiseń? 
Sawash etip qan tógip, 
«Xorezmniń xalqına, 
Xan bolsam bir» dep oylaǵan, 
«Aqıllı» xan senbiseń? 
Urıs óneri ilimin, 
Láshkerlerge úyretken, 
«Alım» patsha senbiseń? 
Awır toptı súyretken, 
Nayzaǵa xalıqtı túyretken. 
Zalım patsha senbisen? 
Bawırınan jel ótken, 
Jandı qoymay jıynaǵan, 
Jarshı patsha senbiseń? 
«Xorezmdi alsam», dep, 
Ǵarrı jandı qıynaǵan, 
Jansebil patsha senbiseń? 
Xalıqtı gewlep qoymaǵan, 
Lepsiqaw patsha senbiseń? 
Shópti-shardı, taw-tastı, 
Aydarhaday jutsa da, 
Bir tamaǵı toymaǵan, 
Jetimshe xan senbiseń? 
Minip tulpar beline, 
Tawdan asqan senbiseń? 
Xorezmniń eline, 
Barǵan patsha senbiseń? 
Sawıt kiyip ústińe, 
Sawashqa kelgen senbiseń? 
Qılısh alıp dástińe, 
Xalıqtı qırǵan senbiseń? 
Tınısh jatqan elime, 
Qozǵalań salǵan senbiseń? 
Jaylaw jatqan xalqımdı, 
Qırıp-joyıp shuwlatqan, 
Qanxor patsha senbiseń? 
At qoyıp seniń ústińe, 
Kózińe qan toltırıp, 
Aqsha júziń soldırıp, 
Aydarlıńdı qul etip, 
Óz qılǵanıńdı ózińe, 
Ter toltırıp kózińe, 
Ziywar menen Janay jan, 
Láshkerińdi quwǵanda, 
Basıńızǵa kún tuwıp, 
Qan jutqan «batır» senbiseń? 
Láshkerlerge qaramay, 
Qashıp barıp dárbentke, 
Demiń ıraslap alalmay, 
Júrekleri sıǵılǵan, 
Shıdamlı patsha senbiseń? 
Bunda da shıdap turalmay, 
Qashqan patsha senbiseń? 
Kúni-túni jol júrip, 
Artıńa qaramay, 
Kúni-túni qashıwǵa, 
Mingen atıń jaramay, 
Jayaw qashqan senbiseń? 
Kúni-túni uyqılamay, 
Segbir etip jayıńa, 
Qanlı ózekten dárbentke, 
Qashıp barıp qamalǵan, 
Qashqınshı patsha senbiseń? 
Ziywar menen Janayım, 
Qılısh urıp qalmaqqa, 
Kórsetkende duǵımın, 
Eńirep qashqan senbiseń? 
Qashıp qanlı ózekten, 
Qiyalǵa kelip qamalǵan, 
Taqtapolat senbiseń? 
Ala jip salıp moynıńa, 
Kóz jası tolıp qoynıńa, 
Qalmaqlardıń biyleri, 
Jıynalıp bári aldıńa, 
Másláhátqa barǵanda, 
Hár túgiń bolıp tebendey, 
Julıp bárin jegendey, 
Ash jolbarıstay shabınǵan, 
Jalǵızaqtay qaǵınǵan, 
Biylerdiń zarın tıńlamay, 
Ístiń sońın oylamay, 
Awzına kelgen sózlerdi, 
Qaytarmay bárin kópirgen, 
Kóbikli patsha senbiseń? 
Xalqıńızdı qayǵırmay, 
Sazıwar etken sawashqa. 
Zalım patsha senbiseń? 
Keńes sorap barǵanda, 
Biylerge keńes bermegen, 
Ójet patsha senbisen? 
Uyıp jatqan noǵayǵa, 
Qanlı qılısh sermegen, 
Taqtapolat senbiseń? 
Úsh júz alpıs biylerdiń, 
Aytqanına júrmegen, 
Shash al dese—bas alǵan, 
Aybatlı «arıslan-shermiseń?» 
Túńilip sizden kóp biyler, 
Qollarıńdı baylatıp, 
Kózlerińdi jaynatıp, 
Íshińdi ottay qaynatıp, 
At aldında aydalıp, 
Mayǵa túsken tıshqanday, 
Súmireyip aldıma, 
Kelip turǵan «ermiseń?» 
Bir tislem ǵana nan bersem, 
Alǵıs aytıp jermiseń? 
Kóz jasıń tolıp qoynıńa, 
Gúnandı alıp moynıńa, 
Táwbege kelip qaytadan, 
«El de, jurt ta seniki, 
Baǵı-dáwlet te seniki, 
Altın taxt ta seniki 
Qol qawsırıp, qullıqlap, 
Xızmetińde turayın, 
Ólgenimshe Hásen xan, 
Qulıń bolıp júreyin. 
Bir janıma rahim qıl, 
Endigisin óziń bil, 
Taqsır xanım», dermiseń? 

Sonda Taqtapolat sóyledi: 

—Noǵaylardıń munarların qulatqan, 
Zar jılatıp kózden jasın bulatqan, 
Hásen xan, sen meni bilmey júrmiseń?! 
Qalmaqlardıń xanı Taqtapolatpan. 

Dal bedewdiń jal-kekilin órgenmen, 
Senińdeyin talay xandı kórgenmen, 
Baǵındırıp bas iydirip aldımda, 
Zamanımda shaǵlap dáwran súrgenmen. 

Hásen xan sen Xorezmniń xanısań, 
Bálki noǵaylardıń shiyrin janısan, 
Asıqpa seni de baǵındıraman, 
Atım Taqtapolat meni tanısań. 

Dúnyaǵa jayılǵan meniń hawazım, 
Aldımda ele qullıq eter ul-qızıń, 
Asıqpay turıńız ele, Hásen xan, 
Ólmesek biziki bolar Xorezm. 

Láshker jıynap Xorezmge barmasam, 
Noǵaylardı dúrkiretip qırmasam, 
Ordańa at oynatpasam, Hásen xan, 
Atım biykar, tulıbıńdı jarmasam! 

Ziywarıńdı dárwazańda shalmasam, 
Baslarıńa aqırzaman salmasam, 
Meniń Taqtapolat atım qurısın, 
Xorezmdi baǵındırıp almasam! 

Bes kún jalǵanshıda jan bardı mende, 
Tiride bolmayman noǵayǵa bende, 
Hásen xan, sózimdi aytıp qısqarttım, 
Óltir, ya óltirme—ıqtiyar sende. 

Óltirseń de dinińe hesh kirmeymen. 
Ólgenshe noǵayǵa qılısh sermeymen, 
Ájel jetip paymanam tolmasa, 
Noǵayǵa Emenqiyaldı sirá bermeymen. 

Hásen xan, alsań da meniń janımdı, 
Biraq zúriyatlarım alar qanımdı, 
Áwladlarım at oynatıp barǵanda, 
Qoyarǵa jer tabalmaysań janıńdı. 

Óltirseń tıńlamay meniń dadımdı. 
Biraq qıralmassań barlıq xalqımdı, 
Perzentlerim barıp seni óltirer, 
Wayran eter Xorezmdey qalańdı. 

Patshalardı zar jılattı pármánım, 
Ǵurıjlansam tasar tánde dármanım, 
Taqtapolat—dańqlı «patsha» atandım. 
Endi ólsem zárre joqtı ármanım. 

Xalıq aldında kózden tókpey jasımdı, 
Alar bolsań tezirek al basımdı, 
Dawrıǵıńnan qorqıp, bas iyerim joq, 
Gúrjilerge tarttırsań da lashımdı. 

Xan bolsań ózińdey xandı qıynama! 
Óziń óltir, biraq xalıqtı jıynama! 
Atańa ne qılsań aldıńa keler, 
Batır bolsań meniń menen oynama! 

Hámeldarlarım da sizge satılǵan, 
Sol sebepten meniń qolım shatılǵan, 
Yaki óltir, yaki bosat, Hásen xan, 
Bul turıstan jaqsı tezirek shabılǵan. 

Hásen xan, júripti seniń dáwletiń, 
Qasıńdaǵı kópekleriń sáwlátiń, 
«Óltiremen», deseń—minekey basım, 
Alsań—aldı, áwel seniń náwbetiń. 

Hásen, seniń Ziywar, Janay ulıń bar... 
Zúriyadımnan men jılayman zar-zar, 
Jalǵanshıda qız perzentiń bolmasın, 
Ulsızlıqtan maǵan boldı jahan tar. 

Qızı qurısın—ózińe jaw boladı, 
Ísin kórip kóziń qanǵa toladı, 
Ulım bolsa qolım baylanbas edi, 
Endi meniń qızıl gúlim soladı. 

Bul jalǵanshı dúnya eken biypayan, 
Payansız ekeni bolıp tur ayan, 
Keser bolsań kes basımdı tezirek, 
Seniki bul páni dáwran, Hásen xan. 

Hásen xan, kesseńdaǵı tilimdi, 
Qorqıp sennen bergenim joq elimdi, 
Ǵazap etseń bir shıbınlıq janım bar, 
Ólimge keldim men buwıp belimdi. 

Maǵan yar bolmadı endi latmanat... 
Ushsań qoltıǵıńda seniń qos qanat, 
Perzentsiz, sorawsız xandı óltirip, 
Sháhárimde ete beriń saltanat! 

Sonda Hásen sóyledi: 
—Esitip seniń atıńdı, 
Kórsem de qattı badıńdı, 
Óziń barıp gelleǵar, 
Wayran salǵan soń elime 
«Bizge kelgen batırdıń, 
Kóreyin, —dep,—el-jurtın». 
Shıǵıp edim, elimnen. 
Láshker aydap top súyrep 
Óttim talay kólińnen. 
At bawırınan qan tógip, 
Óttim talay shólińnen. 
Kewilimde bul is joq edi, 
Jolıqtırdıń bálege. 
Meni ózińdey kórmediń. 
Xalıqqa qılısh sermediń, 
Shuwlatıp qoyday xalqımdı, 
Bir tınıshlıq bermediń. 
Urıp-shawıp elimdi, 
Seniń óziń ermediń?! 
Ískenjedey qısıp men, 
Alǵanım joq pa belińnen?! 
Baylawlı tursań aldımda... 
«Sheshemen, dep qolıńdı, 
Bir er shıqtı ma elińnen?! 
«Al», dese de almadıń, 
Moyınıńa qılǵan gúnańdı. 
Tanımadıń, bátsheǵar... 
Tanıtarman anańdı! 
Hár nárseni aytasań, 
Bilmey bádirek shamańdı, 
Qalańdı alıp qıyratıp, 
Buzarman túp qanańdı. 
«Qayt», degende qaytpadıń, 
Taqtapolat ıraydan, 
Axmaq gewir, adastıń, 
Kúnde júrgen jolıńnan, 
Seniń ulıń joq bolsa, 
Xalqıńda ul joq pa eken?! 
Ádil bolsań xalqıńa, 
Sen súygen bolsań «janım» dep, 
Xalıq súyse seni «xanım» dep, 
Xalıqtıń ulı — xan ulı, 
Kem bola ma ulıńnan! 
Jılanday shaǵıp sóyleyseń... 
Ótkerse házir qılıshtan, 
Ne keledi qolıńnan? 
Mınaw turǵan láshkerdiń, 
Barlıǵı meniń perzentim, 
Tar qoltıqtan tiyse oq, 
Súyer kelip ońımnan, 
Biri súyer solımnan, 
Birewi uslar qolımnan, 
Adastırmay jolımnan. 
Men xalqımdı súyemen, 
Xalqım da meni súyedi, 
Sonıń ushın láshkerler, 
Kem emes eki ulımnan, 
Noǵaylı xalqım — ullarım, 
Tálim alǵan alımnan, 
Sonlıqtan óshin aladı, 
Sendey dushpan zalımnan, 
Oyladım usılay eter dep! 
Shıqtıń zalım jolıńnan, 
Halıńdı bilmey bad urdıń, 
Qorqpay jalǵız janıńnan, 
Óltirsem seni is piter, 
Shımshıq ta toymas qanıńa. 
Hásen xandı óltirmek, 
Keler me seniń qolıńnan! 
Jotası jaman zalım xan, 
Bilmediń aytar sózińdi, 
Bir awıshqa teńgerdiń, 
Taqtapolat ózińdi. 
Qulaq salmay zarıńa, 
Asayın, axmaq darıńa, 
Tańıp eki kózińdi, 
Gúnańdı qoyıp moynıńa. 
Arıslanlarım qaydasań? 
Keliń dárhal qasıma! 
Darǵa asıń mınanı, 
Oynaǵan eken biz benen!!! 
Kózine qara qaplansın! 

Bul hámirdi esitip, 
Hásen xandı qorshaǵan, 
Xorezmli qaysarlar, 
Taqtapolat zalımnıń, 
Moynına arqan saladı; 
Tilla dardıń astına, 
Súyrep alıp baradı, 
Kózlik salıp bekkemlep, 
Suw qabaqtay moynına, 
Tilla arqandı saladı, 
Ílmek etip bir ushın, 
Qazıq baw shalıp aladı. 
Ol arqannıń bir ushın, 
Dar aǵashqa bayladı, 
Jáne bir ushın arqannıń, 
Toǵanaqtan ótkerip, 
Sırlatıp tartıp qaladı. 
Taqtapolat ol zalım, 
Úsh aǵashqa asıldı. 
Háwjirip turǵan júregi, 
Suw sepkendey basıldı. 
Eki kózi alarıp, 
Aqsha júzi qubarıp, 
Gewdeden janı shıǵadı. 
Qulaqları qalqanday, 
Samal menen jalbırap, 
Qap-qara bolıp júzleri, 
Jumılıp eki kózleri, 
Bále bolıp ózine, 
Aytqan onıń sózleri, 
Darda salbırap turadı. 
Xorezmli Hásen xan, 
Taqtapolat zalım xan, 
Láshkerlerin toǵıtıp, 
Qalaǵa ǵawlap kiredi. 
Oń jaǵında — er Ziywar, 
Sol jaǵında — Janayjan, 
Taqtapolat otırǵan, 
Aq sarayǵa keledi, 
Xan otırǵan altın taxqa, 
Hásen xan barıp minedi. 
Hásen xan taxtıń ústinde, 
Ziywar menen er Janay, 
Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Xızmetinde turadı. 
Úsh júz toqsan biylerin, 
Abaqan ertip qasına, 
Hásen xannıń aldında, 
Qol qawsırıp turadı. 
Sol waqtında Hásen xan, 
Eki jaqtıń biylerin, 
Jıyıp keńes qıladı: 
— Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Qulaq salıp tıńlańız, 
Sizlerge aytar sózim bar... 
Ádilliktiń belgisi — 
Datqaǵa kelgen adamdı, 
Aldında tik turǵızar; 
Qorqaq erdiń belgisi— 
«Jaw» dep ǵawga tuwǵızar; 
Axmaq xannıń belgisi — 
Halın bilmey óziniń, 
Láshker aydap, top súyrep, 
Batırsınıp bad urıp, 
Qan qaplap eki kózlerin, 
Aq, qaranı tıńlamay, 
Jaylawda barıp ústine, 
Tınısh xalıqtı qırǵızar, 
Uyqılap jatqan jılannıń, 
Quyrıǵın basıp turǵızar; 
Ádil xannıń belgisi — 
Gúnalı xandı asıwǵa, 
Shar bazardıń ishine, 
Tilla dardı qurǵızar, 
Uyıp jatqan xalıqqa, 
Búlik salǵan naysaptı, 
Gúnasın qoyıp moynına, 
Kóziniń qanlı jasların, 
Sorǵalatıp qoynına, 
Dar astında turǵızar, 
Ógizge tuwǵan kúnlerdi, 
Baspaqqa da tuwǵızar; 
Batır xannıń belgisi — 
Belǵanasınıń madarı, 
Dizesiniń quwatı, 
Eki kóziniń ráwshanı, 
Aldındaǵı aybatı, 
Keynindegi quwatı, 
Sawash kúni ǵayratı, 
Bolǵan óziniń zúriyatına, 
«Júregi óskin bolsın» dep, 
Qashqan jawdı quwǵızar, 
«Beli qattı bolsın» dep, 
Beline qamar buwǵızar; 
Aqıllı biydiń belgisi — 
Tıyar teli-tentekti; 
Jaman erdiń belgisi — 
Dostına mushın salmaqlar; 
Nadanlıqtıń belgisi — 
Tolı jıyın ishinde 
Sóyler sózin tabalmay, 
Qurǵaq jerde baqaqlar; 
Eline qaslıq oylaǵan, 
Haramzada xanlardan, 
Toz-toz bolǵan xalıq bezer; 
Ádepsiz kelin el gezer; 
Nadanlar sózdi kóp ezer. 
Ańlasańız bul sózdi, 
Qalmaqtan kelgen kóp biyler, 
Xorezmli Hásen xan, 
Xalqıńızdıń aldında, 
Násiyhat etip sóz sóyler. 
Mańlayınan sıypalap, 
Ǵárip penen qáserdiń, 
Muńın aytıp xalıqtıń, 
Zarın tıńlap ǵáriptiń, 
Xalqına xızmet qılǵanday, 
Obal menen sawaptı, 
Ańǵara alǵanday: 
Ótirik qanday, shın qanday? 
Qosbaw qanday, qın qanday? 
Shaytan qanday, jin qanday? 
Sımbat qanday, sın qanday? 
Aǵayin qanday, jaw qanday? 
Tóbeshik qanday, taw qanday? 
Joya qanday, jal qanday? 
Sheker qanday, pal qanday? 
Qayıq qanday, sal qanday? 
Aqterek qanday, tal qanday? 
Eldi qolǵa alǵanday, 
Xalıqqa kózin salǵanday, 
Sóylese kewil tolǵanday, 
Dushpannıń gúli solǵanday, 
Sonday arıslan bar bolsa, 
Hásen xanǵa aytıńız. 
Xan bolǵan jigit xalqını, 
Baslaytuǵın jarıqqa, 
Aysız, dumanlı túninde, 
Jıynalǵan barsha xalayıq, 
Patshalıqqa ılayıq, 
Bar ma qalmaq elinde? 
Qalmaqtıń hámeldarları, 
Tartınbańız Hásennen, 
Ayta ber oyda barıńdı. 
Jıynalǵan xalqıń qalmaqlar, 
Aqıllı sózdi salmaqlar. 
Qalmaqlar aytsam elińde, 
Bilgendey istiń jaǵdayın, 
Ǵárip penen qáserdiń, 
Jetim menen jesirdiń, 
Sıypaǵanday mańlayın, 
Sóz sóylewshi orınlı, 
Xanǵa ılayıq bolımlı, 
Sóz sóylese jıyında, 
Taǵı «ayt» dep taqıldatqanday, 
Tıńlawshınıń tańlayın, 
Puqaraǵa jayǵanday, 
Shapanınıń shalǵayın, 
Sonday er bar elinde, 
«Ol er jigit kim?» deseń, 
Ózlerińe málim atı, 
Qalmaqtıń hasıl zatı; 
Abaqanıń qalmaqqa, 
Xan bolıwǵa ılayıq! 
El shetinde turǵanda 
Basıp kirgen dushpannıń, 
Mańlayına urǵanday, 
Qalmaqlar elatına, 
Ádil patsha bolǵanday, 
Erewli turǵan er Janay, 
Ol da buǵan ılayıq... 
Jarasa xan etemiz, 
Aldımda tur tap-tayın. 
Qalmaqlardıń ishinen 
Sóz sóyledi A b a q a n: 

— Xorezmde ádalatlı, Hásen xan, 
Jolıńızda pidá bolsın shiyrin jan, 
Siz mindińiz Taqtapolat taxtına, 
«Qutlı bolsın tajıń», diyip aytaman. 

Qalmaqlarǵa qanday jıllı júzińiz! 
Xalıqtıń qayırı dana sózińiz, 
Altın taxtqa kimdi ılayıq kórseń de, 
Taqsır xanım, mindirdińiz ózińiz, 

Jaman adam sóz sóylese masaqlar, 
Qalmaqta da tabılar onday aqmaqlar, 
Altın taxtqa kimdi mindirseńiz de, 
Buyrıǵıńdı buzbaydı hesh qalmaqlar. 

Qutlı bolsın astıńdaǵı altın taxt, 
Siziki usınsha barlıq dáwlet-baq, 
Altın taxtqa kimdi shıǵarsańız da, 
Taqsır xanım, óziń tilla dabıl qaq. 

Eger siz qaqsańız tilla dabıldı, 
Seniń sóziń qalmaqlarǵa qabıldı, 
Siz keldińiz quwıp Taqtapolattı, 
Qalmaqlardıń abırayı jabıldı. 

Siz kórseńiz xanǵa kimdi ılayıq, 
«Namaqul», demeydi turǵan xalayıq, 
Kimdi taxtqa mindirseńiz xan qılıp, 
Bizler bárshe xızmetińde bolayıq. 

Sawashta gúnadan bás ettiń bizdi, 
Sonlıqtan qalmaqlar súyedi sizdi, 
Aldıńızda qol qawsırıp taq turıp, 
Jan menen etemiz xızmetińizdi. 

Joq ettiń Taqtapolattay zalımdı, 
Kim jaqsı kórmesin sizdey alımdı! 
Qalmaq áwladları saqlap júredi, 
Ullı xanım bizge berdiń tálimdi. 

Qalmaq xalqı húrmetleydi atıńdı, 
Kókke kóteredi inabatıńdı, 
Ózimiz ólgenshe este tutayıq, 
Hásen xanım, bergen násiyhatıńdı. 

Sózińdi esitip boldım biyqarar, 
Aytqan sózińizde tereń máni bar, 
Qalmaqlarǵa ádil xanlıq etkendey, 
Kimdi xan qoysańız sizde ıqtıyar. 

Xanǵa erip jasınan, 
Orın alıp qasınan, 
Íship birge asınan, 
Onıń hár bir sózleri, 
Awır tawdıń tasınan, 
Bir neshe awır islerdi, 
Keshirgen ol bacınan,— 
Sonday edi Abaqan. 
Altın taxtqa otırǵan, 
Xalıq iyesi Hásen xan, 
Mıqlım tıńlap tur edi, 
Sóylegende Abaqan: 
«Qalmaqtan shıqqan ermeken? 
Ya bolmasa gelleǵar, 
«Elge kelgen miymansız, 
Hám jas úlken aǵasız, 
Hám aqıllı patshasız, 
«Siz bolarsız» dermeken? 
Ya bolmasa bul naysap, 
Eline kelgen miymandı, 
Jası úlken aǵanı 
Sıylamaqtı bilmestey, 
Qatın menen birmeken? 
Bası ketse de bir sózde, 
«Turatuǵın ermeken?». 

Eki adam urısıp, 
Tórelesip kelgende, 
Ádil edi Hásen xan, 
Qasarısqan xanlardıń, 
Urısıp jıqqan óresin, 
Batır edi Hásen xan. 
Hásen xannıń biyligi, 
Xalqına da unaǵan, 
Sóz sóylese tejewli, 
Mánisin bilip sınaǵan, 
Xorezmli xalqına 
Orınsız isti qılmaǵan, 
Ádil edi Hásen xan. 
Abaqannıń hár sózin, 
Iqlas penen tıńladı, 
Abaqan xan boların 
Sózinen-aq ańladı, 
«Qalmaqlardıń patshasın, 
Eger qoysam noǵaydan, 
Kórgensizlik bolar»—dep, — 
«Ózinen qoysam patshasın, 
Tıńlar xalıqtıń datqasın, 
Kórer xalıqtıń kóz jasın, 
Ol orınsız bolmas», dep, 
Hásen xan qiyal etedi. 
Altın taxttıń qasına, 
Abaqandı keltirdi, 
— Bizge xızmet etiń, —dep; 
— Sabır túbi sarı altın, 
Maqsetińe jetiń, — dep; 
— Mınaw dáwlet-baxtıń —dep; 
— Sınbasın hárgiz saqtıń, dep; 
— Mınaw eli-xalqıń, — dep, 
Altın taxqa mindirdi. 
Jurt iyesi Hásen xan, 
Qalmaqlardıń eline, 
Abaqandı xan etti. 
Kewilin ábden jám etti. 
Óziniń ulı Janaydı, 
«Aqıllı wázir bolar», dep, 
Hásen xan turıp pám etti. 
Abaqandı xan qılıp, 
Wázir etti Janaydı. 
Altın, gúmis, zerlerin, 
Ǵáziynedegi barların, 
Tebildekli atların, 
Aq ordada otırǵan, 
Aqtamaq periyzatların, 
Abaqan menen Janayǵa, 
Qazı-xat etip tapsırdı. 
Taxt ústinde Abaqan, 
Tilla jıǵa basında, 
Oq jaǵında — on pashshap, 
Sol jaǵında— bes pashshap... 
Arıslan tuwǵan er Janay, 
Wáziri bolıp turadı, 
Abaqannıń qasında, 
Ay baltası dástinde, 
Nayza tiyip sótilgen, 
Bódene baslı kók sawıt, 
Er Janaydıń ústinde. 
Abaqan elge xan bolıp, 
Er Janay wázir bolǵanın, 
Qalmaqlardıń biyleri, 
Bári maqul kóredi. 
Aqtamaqtı Janayǵa, 
Neke qıyıp beredi. 
Saltanatlı Hásen xan, 
«Tamashagóy bolsań qalma!» dep, 
Qalaǵa jar urdırdı, 
At shaptırdı dalaǵa, 
«Xan boldı, —dep,—Abaqan», 
Anıq xabar jetisti, 
Eldegi qatın, balaǵa. 
Qalmay barlıq at shabar, 
Jawırınları qaqpaqtay, 
Bilegi juwan palwanlar; 
Burımları toqpaqtay, 
Qayrıla berip naz etken, 
Úsh ay toqsan qıslardı, 
Bir kúlgende jaz etken. 
Qosh qılıqlı jawanlar; 
Ǵulpaǵı túsken beline, 
Ne bir ǵoshshaq uǵlanlar; 
Kókireginde yoshı bar, 
Aq nayzası qolında, 
Kúni-túni jortıwlı, 
El qorǵawdıń jolında. 
Ne bir qaysar batırlar; 
Saqal-shashı aǵarǵan, 
Kóp jasaǵan qariyalar; 
Toppıları dım tozǵan, 
Arqaları dım qozǵan, 
Otırǵanda dizesi, 
Eki qulaǵınan ozǵan, 
Aq shashlı ǵarrı mamalar; 
Beline qalta baylaǵan, 
Kúni-túni tınbastan, 
Bárqulla asıq oynaǵan, 
Aydarları jelkildep, 
Zır juwırǵan selkildep, 
Top oynaǵan balalar; 
Arba aydaǵan diyqanlar, 
Mal baǵıp júrgen padashı; 
Túye baqqan sárwanı; 
Qoy-eshki baqqan shopanlar; 
Mákanı joq biygana, 
Alba-dalba kiyimi, 
El qıdırǵan diywana; 
Alla-huw degen qalender, 
Kitap ashqan mollalar; 
Awrıw baqqan táwipler; 
Jin shaqırǵan porqanlar; 
Zikir salǵan xojalar; 
Bular da keldi qalaǵa. 
Dúkan ashqan bazzazlar, 
Mal soyıp satqan qassaplar; 
Chay, qant satqan baqqallar; 
Qırmızı shalı úydirgen, 
Teppe menen túydirgen, 
Gúrishti jıyǵan teppeshi; 
Suw tasıǵan máskepshi 
Kómirshi menen temirshi; 
Quwırdaqshı, kábapshı; 
As pisirgen aspazı; 
Sózi jetken patshaǵa. 
Moynı juwan tóreler, 
Dadı jetken allaǵa, 
Ǵáziyneli kóp baylar; 
Basında bar sállesi, 
Ústinde bar mellesi, 
Qolında bar hasası, 
Moynında bar potası, 
Qoynında bar quranı, 
Yaratqannıń yaranı. 
Júzinde bar iymanı, 
Awzında bar allası, 
Basına sálle oraǵan, 
Murtın qıyıp, tımpıytıp, 
Azan aytıp «alla» dep, 
Erteli kesh baqırıp, 
Qulaqların buraǵan, 
Aldına barǵan adamnan, 
«Názir ber» dep soraǵan, 
Aq sálleli iyshanlar; 
Másiwegi urtında, 
Qiyal qala jurtında, 
Íyshanlarǵa qol bergen 
«Ya quda» dep zor bergen, 
Aq sállesi basında, 
Íyshanlardıń qasında, 
«Subhan» degen suwpılar, 
Bular da keldi bul toyǵa. 
Adam asqan jálladlar, 
Et arqalaǵan sallaqlar; 
Jorǵa súrgen jigitler; 
Ilaq shapqan shabandoz; 
Múyizleri shıǵırshıq, 
Quyrıqları digirshik, 
Qoshqar urıstırıwdı, 
Ómirinshe kár etken, 
Ishqılı, yoshlı qumarpaz; 
Bayraqqa at shaptırǵan; 
Arǵımaq mingen at shabar; 
Qariyaǵa shapan japtırǵan, 
Qudayı bergen ǵaniyler; 
Aq júzinde shoqları, 
Kúnnen báhár aldırǵan, 
Kúnnen kórkem gúlzada, 
Jamalın bir kórgenniń, 
Aqılınan tandırǵan, 
Aydan ráwshan ayzada; 
Qılıqların kórgende, 
Aqılıńdı hayran qaldırǵan, 
Júzinen posa alǵanda, 
Ólgenshe miyrin qandırǵan, 
Paldan shiyrin palzada; 
Hamiyanında teńgesi, 
Qasında júrip jeńgesi — 
Toy xabarın esitip, 
Bular da keldi bul toyǵa. 
Shar bazardıń ishine, 
Altın taxttı quradı. 
Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Oń jaǵında — Ziywar bar, 
Sol jaǵında — Janay bar, 
Ne dese «lábbay xanım, 
Siziki shiyrin janım», degen, 
Sárkardası Arsarı bar, 
Úsh júz jállat aldında, 
Úsh júz jállat — artında, 
Úsh júz qalmaq — solında, 
Úsh júz qalmaq — ońında, 
Ádalatlı Hásen xan, 
Xan saraydıń aldına, 
Saltanat penen keledi. 
Altın taxtqa minedi, 
Júregi suwday tasadı, 
Xalıqqa qarap Hásen xan, 
Saltanatlı sóyledi; 
Qalmaqlardıń patshası, 
Taqtapolat ol zalım, 
Xalıqqa ádil bolmadı, 
Tum-tusına urınıp, 
Aqırında ol naymıt, 
Óziniń basın jalmadı, 
Elime barǵan dushpandı, 
Quwıp kelip eline, 
Baǵındırdım aldımda, 
Endi ármanım qalmadı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Mindim altın taxtına, 
Mende árman qalmadı. 
Oń jaǵımda — Ziywarjan, 
Sol jaǵımda — Janayjan, 
Senlerden ármanım qalmadı. 
Tilla jıǵam basımda, 
Aqılgóylerim qasımda, 
Jállatlarım qorshap tur, 
Meniń tumlı-tusımda, 
Munnan ármanım qalmadı. 
Qalmaqlardıń eline, 
Abaqandı xan ettim, 
Bunnan ármanım qalmadı. 
Wázir ettim Janaydı, 
Jáne ármanım qalmadı. 
Arǵımaq saylap at mindim, 
Bunnan árman qalmadı. 
Qamqadan saylap ton kiydim, 
Bunnan árman qalmadı. 
Arıwdan saylap qız súydim, 
Yardan árman qalmadı. 
Altın taxtıń ústinde, 
Qırq jıl arız soradım, 
Onnan árman qalmadı. 
Ádil bolıp xalqıma, 
Dańqım elge jayıldı, 
Dúnyada árman qalmadı. 
Qaraǵay nayza dástimde, 
Qashqan jawdı túyredim, 
Basın shanshıp nayzaǵa, 
Lashın atqa súyretdim, 
Bunnan da árman qalmadı. 
Shıdam berip dushpanlar, 
Tura almadı aldımda, 
Dushpanımdı qıyrattım, 
Súren salıp maydanda, 
Bunnan da árman qalmadı, 
Gúresiwge kelgende , 
Hesh palwannan taymadım, 
«Áne, mine» degenshe, 
Ilaqtırdım aspanǵa, 
Irqına qoymadım, 
«Bahadır palwan» atandım, 
Bunnan da árman qalmadı, 
Xorezmniń elinde, 
Ádil patsha atandım, 
Bunnan da árman qalmadı, 
Keshe— dushpan búgin—dos, 
Qiyaldaǵı qalmaqlar! 
Qısılǵanda aqılgóy, 
Patshańız boldı Abaqan, 
Wáziri onıń Janayjan, 
Aqılgóyi —Arsarı. 
Úsh júz alpıs biylerdiń, 
Arsarıjan sárdarı, 
Qalmaqtıń súygen ulların, 
Altın taxtqa mindirdim, 
Bunnan árman qalmadı. 
Qariyaların sıyladım, 
Sarpay jawıp ústine, 
Sıylamaǵanım qalmadı, 
Mende árman qalmadı. 
Taqtapolat patshanıń 
Mańlayındaǵı jalǵızı— 
Aqtamaqtay arıwdı, 
Alıp berdim Janayǵa, 
Bul is maǵan túsken joq, 
Álewmetler, ońayǵa, 
Aqtamaq penen Janayjan, 
Dáwran súrsin bul kúni, 
Asqan merwert sarayda, 
Batırlıǵın tanıtsın, 
Qalmaqlarǵa Janay da. 
Alpısqa kelgen shaǵımda, 
Arttı ıǵbal baǵım da, 
Ózim ólsem bir kúni, 
Ziywarjanım otırar, 
Házirgi altın taǵımda. 
Xorezmge jaw kelmes, 
Ózim turǵan waǵımda. 
Jıynalǵan, áy, xalayıq, 
At kekilin órińiz, 
Aqtamaq penen Janaydıń, 
Qızıq toyın kórińiz. 
Bayraqqa atlar shaptırdı, 
Altın qabaq attırdı, 
Jurtta joq ne bir hasıldı, 
Joq jerinen keltirdi. 
Kóp jasaǵan qariyaǵa, 
Jaynatıp sarpay japtırdı, 
Ádalatlı Hásen xan, 
Sawlatlı toydı baslattı. 
Bilegi juwan palwanlar, 
Ortaǵa shıqtı sıbanıp. 
Ekew-ara gúresip, 
Qoshqardayın tiresip, 
Ortada júr alısıp, 
Sırnay jatır shertilip. 
Masqarapazlar oynap júr, 
Tanawları tartılıp. 
Sázende menen goyande— 
Bárshesi bar bul toyda. 
Qırq kún, qırq tún ótkenshe, 
Kúnde usınday tamasha. 

Qalmaq penen noǵaydıń, 
Ulıqların jıynadı, 
Aqtamaqtay arıwdı, 
Janayǵa neke qıyadı. 
Gúlshin menen Zulpiya, 
Qos jeńgesi keledi: 
«Mınawım wákil qáde» dep; 
«Mınawım daqıl qáde» dep; 
«Ushırasıw qáde» dep; 
«Qol uslasıw qáde» dep; 
«Tanıstırıw qáde», dep; 
«Dize búger qáde», dep; 
«Shımıldıq ashar qáde», dep; 
«Tósek salar qáde», dep; 
«Qız ákeler qáde», dep; 
«Úyge kirer qáde», dep; 
«Sálem berer qáde» dep; 
«Kórpe jabar qáde», dep; 
«Kúyew bala, biykeshim — 
«Kewlińdi tabar qáde», dep, 
Eki birdey jeńgesi, 
Qádelerin aladı. 
«Ha, jezdejan, jezdejan, 
Shabdırar qáde beriń!», dep, 
Qalmaqtıń kóp balası, 
Dalada shawqım saladı. 
Aqtamaqtay arıwdı, 
Eki birdey jeńgesi, 
Otawǵa alıp kiredi, 
Qaǵıp tósek saladı, 
Arıw tuwǵan Aqtamaq, 
Janayǵa qarap kúledi, 
Eki jastıń júregi, 
Sháwkildesip tasadı. 
Xannıń qızı Aqtamaq, 
Kiyikteyin kerilip, 
Basarına erinip, 
Janayǵa júdá berilip, 
Lábin tislep naz etip, 
Naz benen qádem basadı, 
Janay da shaǵlap yoshadı, 
Qızǵa jaqınlasadı. 
Janay jaqınlasqan soń, 
Aqtamaq ta kúlimlep, 
Kerilip qushaq ashadı, 
Janay da qushaq ashadı, 
Moynına qollar saladı, 
Aq júzden posa aladı, 
Shırmalısıp alısıp, 
Palwansha janbas salısıp, 
Aq otawdıń ishinde, 
Janay menen Aqtamaq. 
Qos jeńgesi maydanda, 
Aqtamaq penen Janayǵa, 
Sırtta saqshı boladı. 
Aqtamaq penen Janaydıń, 
Shırmalıp etken oynına, 
Gúlshin menen Zulpiya, 
Ábden kewli toladı, 
— Ashıq bolsań sonday bol, 
Ótken essiz ómirimiz! 
Kewili súygen yar menen, 
Shırmalıp oynap, kúle almay, 
Qorlıq penen ótti ǵoy, 
Bizlerdiń jaslıq dáwirimiz. 
Kúyew menen biykeshtiń, 
Bul jalǵanshı dúnyada, 
Barmeken sirá ármanı?! — 
Dep Gúlshin menen Zulpiya, 
Eki birdey jeńgesi, 
Qarap turıp qızıqqa, 
Bular árman qıladı. 
Ekewiniń oyınına, 
Gúlshin menen Zulpiya, 
Eslerinen tanadı. 
Eki birdey jeńgesi, 
Biyhush bolıp jatqan soń, 
Aqtamaq penen Janaydıń, 
Qılǵan «oyınlarınıń», 
Esabın juldız aladı, 
Janay menen Aqtamaq, 
Aq otawdıń ishinde, 
Kúndiz benen keshinde, 
Sáske menen pesinde. 
Ya ońında, túsinde, 
Ayshıw-áshiret etedi. 
Áshiret penen aradan, 
Bir neshe waqıt ótedi. 
Aqtamaq penen er Janay, 
Maqsetine jetedi. 
Qırq kún ótken soń, 
Jurt iyesi Hásen xan, 
Toydı tamam etedi, 
Noǵaydıń hámeldarların, 
Qasına jıynap aladı, 
Xorezmge qaytıwǵa, 
Másláhátti saladı. 
Taqtapolat patshanıń, 
Ǵáziynede zerini, 
Pisentinde barını, 
Eli menen jurtını, 
Qalmaqlardıń xalqını, 
Qala menen qántini, 
Esapqa tolıq aladı, 
Ǵubbalı shoyın mórlerin, 
Barlı dúnya-múlklerin, 
Qálemlesip, xatlasıp, 
Abaqan menen Janayǵa, 
Tapsıradı Hásen xan. 
Altın ǵáziynexananıń, 
Hásen awzın oydırdı, 
Altın menen gáwharın, 
Jol azıqqa qoydırdı, 
Láshkerlerin jıydırdı, 
Buzıq tobın quydırdı, 
Bolajaq istiń barlıǵın, 
Abaqan menen Janayǵa, 
Ózi sonda tuydırdı: 

— Aldımda tilladan sazdı shaldırdım, 
Suńqarǵa tawshan hám súylin aldırdım, 
Qiyametlik dos bolıp eń Abaqan, 
Sonlıqtan Janaydı saǵan qaldırdım. 

Qalmaqlardıń wádesi shın bolmaydı, 
Xazan ursa kimniń gúli solmaydı?! 
Gázzaplarıń qaslıq etip júrmesin, 
Taslap baratırman sizge Janaydı. 

Xazan urmay qızıl gúller solmasın, 
Qaza jetpey paymanası tolmasın, 
Abaqan, sen tayıp doslıq wádeńnen, 
Janayım jat elde qapa bolmasın. 

Ya tiymesin sayaǵıńnıń sózleri, 
Jolda telmirmesin eki kózleri. 
Yaki ǵaplette zindanǵa taslap, 
Zapıranday sarǵaymasın júzleri, 

Abaqan, Janaysız dáwran súrmeńiz, 
Er Janaydı basqa adamday kórmeńiz, 
Ashıwlanıp yaki kewlin qaldırıp 
Janaydıń kewiline tiyip júrmeńiz. 

Janay er batırdıń ashıwı jaman, 
Qız baladay kórip álpeshle aman, 
Elińizdi qarap etip júrmesin, 
Aqılıń bolsa abaylı bol Abaqan. 

Janaydan ziyada sarpay kiymeńiz, 
Er Janaydıń zeyinine tiymeńiz, 
Perzentimniń ayttım saǵan minezin, 
Qarap eter ashıwına tiyseńiz. 

Basqa adamdı ertseń qasıńa, 
Qáhárlenip qayǵı salar basıńa, 
Ǵurıjlanıp qurtar seni er Janay, 
Ráhim etpes kózden aqqan jasıńa. 

Qaytıw ushın Xorezmniń eline, 
Minip turman tulparımnıń beline, 
Qalmaqlardıń sayaq-sandıraqları, 
«Anaw-mınaw» dep júrmesin kelinime. 

«Hásen barsa Xorezmniń eline, 
Qaytıp aylana almaydı keynine», — 
Dep Abaqan hádden ziyat sóz aytıp, 
Tiyip júrme perzentimniń zeynine. 

Ne qılsań — wáliylik penen bilermen, 
Tulparımdı minip tawda jelermen, 
Xorezmnen láshker aydap, top súyrep, 
Ǵazap penen ústińizge kelermen. 

Eger ólsem orınımda bar er Ziywar, 
Keler munda mádet berse biriwbar, 
Qalmaqlardıń xanı Taqtapolattay, 
Tilla darǵa eter sizdi sazıwar. 

Qáhárlense tıńlamas er sózińdi. 
Darǵa asıp oyar eki kózińdi, 
Óz qılǵanlarıńdı etip ózińe, 
Xalqıńa shermende eter ózińdi. 

Qara, talday gewek bolmas qaraman, 
Sınawǵa Janaydı taslap baraman, 
Abaqan, sen ırasıńdı ayt házir, 
Qáhárlensem tastı da qaq jaraman! 

Húrmetleseń men de húrmet etemen, 
Márt bolsańız maqsetińe jetemen. 
Kóriskenshe xosh allayar Abaqan, 
Er Janaydı sizge taslap ketemen. 

Sonda turıp Abaqan sóyledi: 
— Taqsır xanım, maǵan saldıń qıyın hal, 
Maǵan kerek emes hasla dúnya-mal, 
«Dostım» dep tapsırsań maǵan Janaydı, 
Kewlińe almańız hasla kıylıqal. 

Hasla qapa bolmas Janayjanıńız, 
Taqsır xanım, sózlerime nanıńız, 
Allanı araǵa salıp dos bolıp, 
Hesh jamanlıq etpes Abaqanıńız. 

Janayjanǵa mindiremen atımdı, 
Qolına beremen qazı-xatımdı, 
Aqtamaqjan menen dáwran súrgizip, 
Kiydirip qoyaman hasıl zatımdı. 

Altın aydarların tallap óremen, 
Janaydı janımnan ziyat kóremen, 
Álpeshleymen altın taxqa mindirip, 
Ózim xan atası bolıp júremen. 

Janayjandı artıq kórdim balamnan, 
Oǵan qarsı jan shıqpaydı qalamnan, 
Qiyametlik janday dostım, Hásen xan, 
Qáterejam bol Janay atlı balańnan. 

Janayǵa beremen altın taǵımdı, 
Dápterdegi barlıq nesiye, naǵımdı, 
Janayjandı óz ornıma xan qılıp, 
Tapsıraman barlıq elim-xalqımdı. 

Qant ornına nabat berse jemes pe? 
«Janayjanım» desem, «ata» demes pe?! 
Mınaw Janay seniń balań bolǵanda, 
Aytıńızshı, meniń balam emes pe?! 

Siz ketseńiz ziyaratqa bararman, 
Buyırsańız hár bir iske jararman, 
«Ínim» dep saǵınıp kelip turmasań, 
Janay menen jolıńızǵa qararman. 

Jasıń úlken ádalatlı aǵasań. 
Maǵan senbey meni otqa jaǵasań, 
Aǵa, qılǵan ǵayratıńdı bilemen, 
Jawdı jerge qazıq etip qaǵasań. 

Hásen aǵa, seniń menen boldım dos, 
Siziń menen dos bolǵanǵa waqtım xosh, 
«Sózinen tanar», dep mennen qáwip etpe, 
Más bol, aǵa, yalǵanshıda shaǵlap yosh. 

Hásen aǵa shek keltirme sózime, 
Anttı buzsam qorǵasın quy kózime, 
Eger men doslıqqa qiyanet etsem, 
Nálet tamǵasını basıń júzime. 

Eger shıqsam óziń salǵan jolıńnan, 
Ol waqtında óziń óltir qolıńnan, 
Ólgenshe buzbayman bergen antımdı, 
Qáterjám bol, aǵa, jan ulıńnan. 

Jaqsınıń sózi jandaydı, 
Jamannıń sózi qandaydı? 
Námárt tuwǵan jigitler, 
Haqıyqat sózge inanbaydı, 
Aqıllı adam sóz aytsa, 
Qimniń miyri qanbaydı?! 
Jetesi jaman jigitler, 
Jılanday shaǵıp sóylese, 
Kimniń ishi janbaydı?! 
Keser bastı kesse de, 
Márt jigit sózden tanbaydı. 
«Endi jettim», degende, 
«Awız saldım», degende, 
Ań almaǵan tazını, 
Maydannıń sum túlkisi, 
Quyrıǵın bılǵap aldaydı. 
Eki jaqsı qosılsa, 
Sheker menen paldaydı, 
Eki jaman qosılsa, 
Suwdan shıǵarıp taslaǵan, 
Jaman jeken saldaydı. 
Nadanlarǵa sóz aytsań, 
Aqılıńdı almaydı. 
Jaqsı menen dos bolsań, 
Kewlińe kir salmaydı. 
Jamanǵa dos bolsańız, 
Ótken iske quwınıp 
Bir is ońlı bolmaydı, 
Bayaǵı sózdiń izinen, 
Ólgeninshe qalmaydı. 
Sarımayǵa bir toysań, 
Basıńa is túskende, 
Neshshe kún ash júrseń de, 
Júregiń hesh talmaydı. 
Jaqsı menen jamannıń, 
Kewli birdey bolmaydı. 
Jeti atası kóregenli, 
Ístiń sońın oylaydı. 
Jeti atası kórgensiz, 
Gúnasız qol baylaydı. 
Jamannıń etken isine, 
Kewliń sirá tolmaydı. 
Jamannıń tússeń qolına, 
Ya óltirmeydi, ya qoymaydı, 
Janıńdı jaman qıynaydı, 
Duǵımlı tuwǵan márt jigit, 
El shetine jaw kelse, 
Qanasına sıymaydı. 
Qorqaq jigit jaw kórmey, 
Kózinen jasın tıymaydı. 
Zatında bolsa bir nárse, 
Tentek shoqpar jıynaydı, 
Jaman menen dos bolsań, 
Ayaqtan shalıp oynaydı. 
Aqıllıǵa sóz aytsań, 
Sóz mánisin ańlaydı, 
Sózińdi jaqsı tıńlaydı, 
Ádepsizlik qılmaydı. 
Hásen xan menen Abaqan, 
Doslıqqa shek keltirmey, 
Allanı salıp araǵa, 
Doslıqqa bel baylaydı, 
Xosh-allayar aytısıp, 
Qushaqlasıp kórisip, 
Eki dos kúndey jaynaydı, 
Eki jaqsı dos bolsa, 
Dushpannıń ishi qaynaydı. 
Janay menen xoshlasıp, 
Abaqanday dostı menen, 
Hásen xan qol uslasıp, 
Artıq tuwǵan Aqtamaq,— 
Kelini menen doslasıp, 
El-jurtı menen xoshlasıp, 
Xorezmniń eline, 
Qaytıw ushın Hásen xan, 
Tarttırdı sırnay-gernaydı, 
Altın qabaq attırıp, 
Arǵımaqlar shaptırıp, 
Saltanat penen, sán menen, 
Xorezmniń eline, 
Jurt iyesi Hásen xan, 
Qırq ǵashırǵa zer artıp, 
Dúńi tolı suw menen, 
Kelte jasıl tuw menen, 
Jer qayısqan qol menen, 
Seksen qara top penen, 
Qalmaqlardıń elinen, 
Qiyal degen sháhárinen — 
Xorezmniń sháhárine, 
Hásen xan rawan boladı. 
Sazende menen goyende, 
Barlıǵı naqıra shaladı, 
Túnde jatpay kún júrip, 
Xorezmge jetiwge, 
Xorezmniń erlerp, 
Jaqsı ıqbal qıladı. 
Aradan neshshe kún ótti, 
Qızıl qiya shóllerde, 
Mártler at shabadı. 
Biri aldında qashadı, 
Biri keyninen quwadı. 
Qarsaq batpas qalıńnan, 
Qapsıra ketip baradı, 
Túlki júrmes túneyden, 
Túnde ótip baradı. 
Tereń jılǵa, tereń say, 
Qapsıǵaylı qaraǵay, 
Kúygelekli kóp toǵay, 
Qonbay ketip baradı. 
Qiyaqlı awır tawlardan, 
Mártlerdiń mingen tulparı 
Ash gúzendey búgilip; 
Qulaqları tigilip, 
Kókke atıp oynadı. 
Kórgenniń ishi qaynadı, 
Doslardıń júzi jaynadı, 
Tulparlar tuwlap, suwlıqtı, 
Ǵarshıldatıp shaynadı. 
Awzınan aqqan aq kóbik, 
Omırawǵa sharpıldap, 
Doynaǵı polat tulparlar .. 
Kózi ottay jarqıldap, 
Mártler ketip baradı. 
Jekenli jelli kól, 
Jelip ketip baradı.. 
Shaǵallı shańlı kól, 
Shaǵlap ketip baradı. 
Qara tawda Xoja kól, 
Qonbay ótip baradı, 
Qara tawdıń jırası, 
Qabaǵın úyip qaladı. 
Qarsı aldında kórindi, 
Sardabanıń qarası, 
Ol tóbe menen, bul tóbe, 
Kórinip turǵan kók tóbe, 
Kún uzaq atın shabadı. 
Bir neshshe kún jol júrip, 
Az ǵana emes mol júrip, 
Mártler ketip baradı. 
Qarsı aldında kóringen, 
Sardabaǵa jetedi. 
Sırnay, gernay sherttirip, 
Láshkerlerge dem berip, 
Sardabada jatadı. 
Erteńine tań attı, 
Láshkerlerin jıydırıp, 
Jollarǵa saqshı qoydırıp, 
Arǵımaqların toydırıp, 
Mártlerin ábden más etip, 
Rawan boldı Hásen xan, 
Sháhárine láshker tarttırıp, 
Ǵayratın bir arttırıp, 
Aydap ketip baradı. 
Láshkerge jar urdırıp, 
Qızıl tuwdı kóterip, 
Aq shatırdı qurdırıp, 
Qızılarbat qalada, 
Azıraq dem aldırıp, 
Tún yarımı awǵanda, 
Sáhárge moyıl bolǵanda, 
Shatırların jıydırdı, 
Qızıl tuwdı jıqtırdı, 
Narlarǵa júk arttırdı, 
Arqanın bekkem tarttırıp, 
Xorezmniń sháhárine, 
Hásen xan sapar qıladı, 
Atqa qamshı basadı, 
Áyle-páyle degenshe, 
Mártlerdiń mingen atları, 
Neshshe tawdan asadı. 
Láshkerlerge bas bolıp, 
Erlewli atta er Ziywar, 
Alda ketip baradı, 
Kúndey jaynap mańlayı, 
(Ul bolsa bolsın usınday!) 
Kúndey kúlip júzleri, 
Kózi shaqmaq tasınday, 
Kórgenler tań qaladı. 
Jas balanıń shawqımı, 
Qamısqa tiygen jalınday, 
Qáhárlenip at quwsa, 
Ǵapıl qalmas alınbay, 
Basqadan bilgish boljawǵa, 
Bunday er bolǵan emesti, 
Dúnya—dúnya bolǵalı. 
At qoyǵanda gewirler, 
Jolbarıstay qarıwlı, 
Qasarısqan jawına, — 
Arıslanday aybatlı, 
Dáw bolsa da dushpanı, — 
Rustemdey ǵayratlı, 
Ǵuwlap kelgen máhálde— 
Qıyratadı qıranday, 
Taqta xandı óltirgen, 
Mánisine keltirgen, 
Ziywardayın márt bala, 
Láshkerdi baslap keledi. 
Túnde noǵay dalada, 
Kórgenlerdiń qiyalı, 
Ziywarday márt balada. 
Bir neshshe kún ótkende, 
Namazliger máhálde, 
Kórinki Tasqala da. 
Xorezmli qaysarlar, 
Maydanda atın jeledi, 
Xorezmniń qalası, 
Tasqalaǵa kelgende, 
Hásen xannıń aldınan, 
Tasqalanıń biyleri, 
Qatın-qalash, bala da, 
«Taqta xannıń qol astın, 
Shawıp qaytqan erlerdi, 
Kóremiz», dep qumartıp, 
Kim tuw alıp qolına, 
Kim gúl alıp qolına, 
Hámme shıǵıp tur edi, 
Batırlardıń jolına. 
Jabırlasa ústine, 
Qızlar gúldi shashadı. 
«Qılısh urdıń jawǵa», dep; 
Dushpanıńnıń basına, 
Salıp keldiń ǵawǵa», dep; 
«Ziywar batır baxıtıń, 
Órmeley bersin tawǵa!», dep, 
Qolǵa oramal basadı. 
Jigittiń kewli tasadı. 
Er Ziywardıń jamalın, 
Kórgenler «Jáne kórsem», dep, 
Qumarı sirá qanbaydı. 
Qanshama may quysań da, 
Piltesiz sham janbaydı, 
Ziywardıń etken sawashın, 
Kórmegen adam nanbaydı. 
Batır shıǵar xalqınan, 
Xalqın jawdan qorǵaydı, 
Elewsiz jatqan eline, 
Elewrep jaw kelgende, 
Almastı alıp qolına, 
Qasarısqan jawdan qaytpaǵan, 
Jortıwlı atqa er salıp, 
Qaraǵay nayza qolǵa alıp, 
Dushpanına jetkenshe, 
Barıp sawash etkenshe, 
Jolda sharshap jatpaǵan. 
Atlanǵanda qalmaqqa, 
Tolıspaq túwe Ziywardıń 
Qabırǵası qatpaǵan, 
Kúni-túni jol júrip, 
Maydanda kirpik qaqpaǵan. 
Qorqaq jigit—jigitpe, 
Elin jawdan baqpaǵan?! 
Esaplı kúnde er Ziywar, 
Elin jawdan saqlaǵan: 
Quwıp Taqtapolattı, 
Óz eline aparıp, 
Minarların qulattı, 
Ulın-qızın jılattı, 
Kózinen jasın bulattı. 
Jeńip ata dushpanın, 
Xalıqtıń sózin aqlaǵan. 
Sonlıqtan da Ziywardı, 
Qalmaq eli de maqtaǵan. 
Taqta xandı joq etip, 
Hásen xan menen er Ziywar, 
Alamanın toǵıtıp, 
Aqjúrimge keledi. 
Mártlerdiń aman keliwin; 
Quwanıp qarsı aladı, 
Aqjúrimdey qalası. 
Zerli jıǵa basında, 
Qırq kanizi qasında, 
Áyne eliw jasında, 
Aldınan shıqtı Ziywardıń. 
Aq sút bergen anası. 
Láshkerlerdiń aldında, 
Kiyatırǵan er Ziywar, 
Kórip ǵárip anasın, 
Sorǵalatıp kóz jasın, 
Atınan jerge tústi de, 
Qasına dárhal baradı. 
Dál moynınan qushaqlap, 
Kóziniń jasın monshaqlap; 
Kórisedi solmanda. 
— Tawda qalmas pıraǵım, 
Shıraǵım, aman keldiń be, 
Shamshıraǵım shıraǵım, 
Shıraǵım, aman keldiń be? 

Belǵanamnıń madarı, 
Dizǵanamnıń quwatı, 
Kózǵanamnıń rawshanı, 
Quwatım, aman keldiń be? 
Aldımda júrseń aybatım, 
Keyiimde júrseń ǵayratım, 
Jigerbentim, zúriyatım, 
Zúriyatım, aman keldiń be? 
Kólge pitken quraǵım, 
Jolǵa shıqsań soraǵım, 
Úyde bolsań turaǵım, 
Mánzilim, aman keldiń be? 

Ketken qáterli kárwanım, 
Senseń dártime dármanım, 
Qalmadı mende ármanım, 
Jigerim, aman keldiń be? 

Qádiralla názer salǵan, 
Almas qılısh qolǵa alǵan, 
Qalmaqlardı joyan qılǵan, 
Qaysarım, aman keldiń be? 

Jańa keldiń on tórt jasqa, 
Qılǵan ǵayratlarıń basqa, 
Jaw názeri—qara tasqa. 
Qulınım, aman keldiń be? 

Esitkil ahıw-zarımdı, 
Jawǵa bermediń arımdı, 
Joq etip dushpanlarıńdı, 
Arıslanım, aman keldiń be? 

Qorqıp edim sennen jaman, 
Qáterińnen keldiń aman, 
Abadanlıq qutlı zaman, 
Sháni-sháwketim keldiń be? 

Dáwlet qus qonıp basıma, 
Bal quyıp ishken asıma, 
Ráhim áylep kóz jasıma, 
Dáwletim aman keldiń be? 

«Ana jan» degen sózińnen, 
Aynalsın apań kózińnen! 
Bir súysin apań júzińnen, 
Shekerim, aman keldiń be? 

Mártler sawashta saylansın, 
Dushpannıń qolı baylansın, 
Aynalsın, apań aylansın, 
Ay sáwlem, aman keldiń be? 

Aspanda ay hám juldızım, 
Suw túbindegi qundızım, 
Aynalayın erke qozım, 
Gáwharım, aman keldiń be? 

Bastan ótti jábir-japa, 
Ketti búgin barlıq qapam. 
Shın ármansız boldı apań, 
Arzıwlım, aman keldiń be? 

Áwpildese —kish-kishlegen, 
Shólleseń «Sút ish-ish», degen, 
Keldi anań álpeshlegen, keldiń be? 
Jan balam, sen de keldińbe? 

Palapanım uyadaǵı, 
Ísenimim dúnyadaǵı, 
Qıranımsan hawadaǵı, 
Suńqarım, aman keldiń be? 

Álpeshlegen atań qayda? 
Qasıńda bar ma Janay da? 
Barlıǵıń saw bolsań payda, 
Hámmeń de aman keldiń be? 

Aman kelseń hámmeńiz de, 
Jılap qalǵan izińizde, 
Aman otırmız bizler de, 
Jan qozım, aman keldiń be? 

Jigerbentim, arıslan erim, 
Saǵan iydi emsheklerim, 
Kelip emseń tarqar sherim, 
Perzentim, aman keldiń be? 
Dep Ziywardıń, anası, 
Aytar sózin tawıstı, 

Qublaǵası, kabası, 
Anasınıń, sózine, 
Juwap berip sóyledi, 
Er Ziywarday balası: 

— Aq sút bergen ǵárip anam, 
Kózińdi ash, balań keldi, 
Qublagahim, janım kabam, 
Ziyaratqa balań keldi. 

Jaw basına sawda salıp, 
Qalmaqlardıń qanın alıp, 
Mınaw turǵan Ziywar qanıp, 
Ana, ilmikanıń keldi. 

Baǵmanı keldi baǵıńnıń, 
Anam, búgin shaǵlar shaǵıń, 
Dáwlet qusıń, altın taǵıń, 
Anam, sáwlet-sániń keldi. 

Nabıt etip Taqta xandı, 
Xan kóterip Abaqandı, 
Wázir etip Janayjandı, 
Ziywar balań shaǵlap keldi. 

Kelin etip Aqtamaqtı, 
Janayjanǵa alıp berdi, 
Onda qoyıp Janay erdi, 
Atam Hásen yoshıp keldi. 

Jaw jaǵında temir torıń, 
Átirapında bálent ornıń, 
Eki jaqtan imarat qurdıń, 
Anam, Hásen atam keldi. 

Xorezmniń namıs-arı, 
Xorezmniń mádatkarı, 
Xorezmniń qaysarları, 
Hámmesi de aman keldi. 

Dushpannıń otın sóndirip, 
Aytqan sózine kóndirip, 
Baǵıńdı qulpı dóndirnp, 
Báhár ótip, jazıń keldi. 

Xorezmli qaysar haslı, 
Sawashta da ústem naslı, 
Úyrekleri jasıl baslı, 
Gúzde ketken ǵazıń keldi. 

Kórgenlerdiń aqılın alǵan, 
Qaraǵannıń kózi talǵan, 
Alpıs eki nama shalǵan, 
Búgin sáwbet-sazıń keldi. 

Murǵuzarlı boldı shóliń, 
Ashıldı ǵunshalı gúliń, 
Eki jahanda búlbiliń, 
Ana, jánnet baǵıń keldi. 

Anajan, búkpe boyıńdı, 
Soydırıp baqqı qoyıńdı, 
Baslaǵıl endi toyıńdı, 
Shaǵlaytuǵın waǵıń keldi. 

Bunı aytıp er Ziywar, 
Sózin tamam etedi. 
Qushaqlasıp, kórisip, 
Kewlin bir jay etedi. 
Sol waqları bolǵanda, 
Zerli jıǵası basında, 
Úsh júz jigit qasında, 
Ѳzi alpıs jasında, 
Xorezmniń patshası, 
Alamannıń qasına, 
Jetip keldi sol zaman. 
Qamqadan saylap kiyinip, 
Arıwdan saylap alǵanı, 
Qaǵıp tósek salǵanı, 
Qasında pidá bolǵanı, 
Ata menen anadan, 
Íni menen aǵadan, 
Qarındastan, apadan, 
Aǵayinnen, el-jurttan, 
Bárinen jaqın bolǵanı, 
Quda qosqan qostarı, 
Altın taraq qolǵa alıp, 
Jipekten shashın taraǵan, 
«Arıslanım qayttı meken» dep, 
Jolına bárha qaraǵan, 
Basına múshkil túskende, 
Hár isine jaraǵan. 
Sonarǵa ketip, keshikse 
«Ne boldı eken janım», dep, 
«Keshikti ǵoy xanım», dep;— 
«Kórgen-bilgen bar ma?»dep, 
Jolawshı ótken adamnan, 
Xabarın bárha soraǵan, 
Shiyrin jannıń jánneti, 
Qiyametlik joldası, 
Kózinen jası monshaqlap, 
—Harma tórem, harma, — dep; 
—Ádalatlı sultanım, 
Taqta xannıń elinen, 
Ákelgen sawǵań bar ma? —dep, 
Hásen xannıń atınıń, 
Jılawınan aladı. 
Qasındaǵı qırq kániz, 
Hásen xandı húrmetlep. 
Bárshesi xızmet qıladı, 
Xan otırǵan aq saray, 
Arız soraǵan datqa jay — 
Sarayǵa alıp baradı. 
Jurt iyesi Hásen xan, 
Altın taxqa minedi. 
Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Jıynalıp bári keledi. 
Hásendeyin patshaǵa, 
Íyilip sálem beredi. 
Sırnay-gernay shaldırdı, 
Jurtındaǵı qariyanıń, 
Barlıǵın jıyıp aldırdı. 
Barlıq qariyalarına, 
Húrmetlep sarpay japtırdı. 
Eli-xalqın jıydırdı, 
Mal semizin soydırdı; 
Aldı menen hámmeden, 
Kátqudaların toydırdı; 
Qulıplı ǵeziynesiniń, 
Dárwazasın oydırdı; 
Urıstırıp qoshqardı, 
Ortada gúres tutqızdı; 
Bayraqqa atlar shaptırdı; 
Jalǵız oq penen shirkeydi, 
Baylap atqan mergenge, 
Múnásip sarpay japtırdı; 
Altın qabaq attırdı; 
Tilla dabıl qaqtırdı; 
Alańǵa ot jaqtırdı... 
Qalanıń ornın jaǵalap, 
Jasawıllar taq turdı. 
Qırq kún, qırq tún toy berdi. 
Hásen xannıń hawazası, 
On segiz mıń álemniń, 
Bárshesine jayıldı. 
Qandaxardiń sháhárinep, 
Alıp xannıń elinen, 
Samarqand sáygelinen, 
Gúrjistannıń xalqınan, 
Azıwlınıń atınan, 
Buxar menen Qoqannan, 
Ístanbuldıń jurtınan, 
Hásen xandı kóriwge, 
Kóp patshalar keledi. 
Xorezmniń eline, 
Jelbegey shapan jalpıldap. 
Ádalatlı Hásen Xan, 
Jaqsı sıylap kútedi. 
Qol qawsırıp húrmetlep, 
Kelgen miymanlarınıń, 
Waqtın xosh etedi. 
Hásen xannıń kún sayın, 
Ínabatı artadı, 
Artıq tuwǵan atadan, 
Ketpeydi sirá shamadan, 
Hásen xannıń perzenti, 
Qaytpay qaysar er Ziywar, 
Negizine tartadı. 
Zerli jıǵa basında, 
Qırq jigiti qasında, 
Sıbızǵı, sırnay sherttirip, 
Oyın-qızıq ettirip, 
Aq ordada jatadı. 
Kóp jasaǵan kempirler, 
Toqsanǵa shıqqan mamalar, 
Alpıstaǵı ákeler, 
Jetpistegi atalar, 
Toy xabarın esitip, 
Góne dárti qozıldı. 
Toy dese quw bas jumalap, 
Sawırı etigi salpıldap, 
Jelbegey shapan jalpıldap. 
Ayaǵındaǵı sharıǵı, 
Juwırıwı menen tozıldı. 
At shawıp, gúres tutılıp, 
Kúnde—qızıq tamasha, 
Masqarapaz oyınshı... 
Ne bir qızıq oyınlar, 
Kórsetip atır Hásen xan, 
Kórgensiz gey qız-jigit, 
Barmay qızıq oyınǵa, 
Tar kósheniń ishinde. 
Qarańǵı jaydıń mushında, 
Sóylesip turǵan ońasha... 
Mereke kórgen qız-jigit, 
Ullı jıǵın ishinde, 
Kórip júr oyın-tamasha. 
Bul jıyınnıń ishinde, 
Jaman da bar, jaqsı da, 
Keshesi kúndiz tınbastan, 
Jırlap atır sharq urıp, 
Jıraw menen baqsı da. 
Qara kózli qıpsha bel, 
Tamaǵında palı bar, 
Júzlerinde qalı bar. 
Br neshshe qızjawanlar... 
Rustemnen kúshli bilekli, 
Buldırsın, shubar kóylekli, 
Bir nazlı yar tilekli, 
At jaqlı kelgen quba júz, 
Múlayım, sulıw shiyrin sóz, 
Qır murınlı, qara kóz, 
Ne bir batır jigitler... 
Ǵosh jigit penen gózzallar, 
Ǵunshaday bolıp dolanıp, 
Jasıl jipek oranıp, 
Atkónshekke ushadı. 
Nesin etken jigitler, 
Kózleri kúndey jaynaǵan... 
Lábindegi palları, 
Tasbulaqtay qaynaǵan, 
Lábindegi palınan 
Júzindegi qalınan, 
Bir sorǵan adam toymaǵan, 
Jurttan birew alǵansha, 
Qiyamet qostar bolǵansha, 
Ashıqlıǵın qoymaǵan, 
Jılwa etip oynaǵan, 
Qara qaslı, bota kóz, 
Súmbil shashlı, jarqın júz 
Gózzallardıń belinen, 
Jigitleriń qushadı. 
Bul oyındı kórgen soń, 
Kempir menen ǵarrınıń, 
Góne dárti qozadı. 
Kórgeni kóp káywanı, 
Biraz qızdan ozadı, 
Bilimsiz nadan jigitler, 
Kórgenli, kórikli jawan, da, 
Ne barın bilmey oyında, 
Qıysaytıp moynın sozadı. 
Artıq sóz aytqan jigittiń, 
Minin tawıp kóp qızlar, 
Sózlerin dúzep turadı. 
Tamashagóyler kóbeyip, 
Toy da ábden qızadı. 
Hásen xannıń isine, 
Xalıqtıń kewli toladı. 
Seksen kún ótken soń, 
Toy da tamam boladı. 
Gúres tutqan palwanlar, 
Qoshqar urıstırǵanlar, 
Dárwaz qurǵan oyınshı, 
At ozdırǵan bayraqtan, 
Ilaq oynaǵan shabandoz, 
Páyekshi menen qumarpaz, 
Nıshana—altın qabaqtı, 
Atıp jıqqan mergenler, 
As pisirgen aspazı, 
Suw tasıǵan masqapshı, 
Quwırdaqshı, kábapshı — 
Qısqartqanda, alǵárez, 
Xızmet etken bul toyǵa, 
Adamlardıń bárshesi; 
Patshadan inam aladı. 
Aq saraydıń tórinde, 
Adam barmas jerinde, 
Qılwat jaydıń birinde, 
Hásen xannıń jalǵızı, 
Mańlayındaǵı juldızı, 
Suw túbinde qundızı, 
Uldan hasıl perzenti, 
Er Ziywar dáwran súredi, 
Qızlar menen qosılıp, 
Sharap iship más bolıp, 
Ullı bayram toydıń da, 
Ótkenin bilmey qaladı. 
Xanzadaday qırq jigit, 
Jáne úsh júz qız benen, 
Xızmetker qırq kánizler, 
Ótkenin toydıń bilgen soń, 
Er Ziywardıń qasına, 
Bárshesi jıyılıp keledi, 
Er Ziywardıń aldında, 
— Toyıń da ótti, tórem, dep; 
—Jáne toyıń bolǵanda, 
Xızmetińe kelermiz, 
Sawdıń mınaw toyıńdı, 
Xızmetiń bolsa hár waqıt, 
Bizler bárha tayarmız, 
Húrmet etip aldıńda, 
Xızmetińdi qılarmız. 
Bizlerge juwap beriń dep, 
Qol qawsırıp turadı, 
Qırq jigit penen úsh júz qız. 
Ziywardan juwap aladı. 
Qırq jigit penen qızlarǵa, 
— Jaqsı xızmet ettiń,—dep, 
Er Ziywar alǵıs aytadı, 
Qullıq etip olar da, 
Úylerine qaytadı, 
Otıradı er Ziywar, 
Atasınıń qasında, 
Patshalıq dáwran súredi. 
Altın taxtıń ústinde, 
«Men, Men» degen zadalar, 
Arız aytadı dástinde. 
Toy ótken soń aradan, 
Bir neshshe kúnler ótedi, 
Er Ziywardıń dabılı, 
Jeti ıqlımǵa jetedi. 

* * * 

Sırlı hasa qolında, 
Ózi haqtıń jolında, 
Keshe—kúndiz el gezgen, 
El ishinde júrgen soń, 
Kóp nárseni ol sezgen, 
Bir qalender bar eken. 
Ziywardıń dańqın esitip, 
Datqa jayǵa keledi. 
Datqa jayǵa kire ,almay, 
Xanǵa sálem bere almay, 
Aytajaq sózin ayta almay, 
Ya keynine qaytalmay, 
Datqa jaydıń aldında, 
«Adla huw, yahuw men huw!» dep. 
Sipsekesh bolıp júr edi, 
Eldi gezgen qálender. 
Neshshe kún ótti aradan, 
Eldi gezgen qalender. 
Kúnde kelip patshanıń, 
Sıpıradı esigin. 
Dárwaza baqqan pashshaplar, 
«Ket» dese de ketpeydi. 
Sipsekesh bolǵan qálender 
«Datqa jaydıń esigin. 
Sıpırma!» degen adamnıń 
Aytqan sózin etpedi. 
Mordarı degen bir pashshap, 
Tutıp aldı jaǵadan, 
Xan aldına apardı, 
«Qorıqpaysań ba,— dep aǵadan!». 
Qálender sonda «dat!» dedi, 
«Ayt!» degennen qalender. 
Hásenge «qullıq xanım» dep, 
«Qıynaldıńǵoy janım»» dep, 
«Ziywarjannıń jolına, 
Tasaddıq dúnya-malım», dep, 
Patshaǵa datın aytadı: 

— Sen patshasań, men bir bolsam diywana, 
Eldi gezgen, mákánım joq biygana, 
Taqsır xanım, aldıńızǵa ákeldi, 
Naysap pashshaplarıń urdı biygúna. 

Aǵa kelse ini «tórge ót» demes pe?! 
Aǵa sarqıt berse ini jemes pe?! 
Xan adına xalayıqlar keledi, 
Xan esigi—xalıq esigi emes pe?! 

Pashshap xannıń esiginde jatar ma?! 
Miymanǵa kelgen adamdı atar ma?! 
Datqashını xan aldına jibermey, 
Xızmetkeri xan abırayın satar ma?! 

«Alla huw» dep etek jeńdi túrgenmen, 
Elden hár jerlerdi gezip júrgenmen, 
Qattı ketsem qáhárińiz kelmesin, 
Sizden basqa talay xandı kórgenmen. 

Shólde jayaw júrdim, jorǵa súrmedim, 
Sapar etip at kekilin órmedim, 
Xanǵa datın aytalmastay puqara, 
Sizikindey tar esikti kórmedim. 

Jaqsı adam tústi jaman jorımas, 
Bergen menen xan qaznası qurımas, 
«Baydıń asın bayǵus qızǵanar», degen, 
Xan esigin datqashıdan qorıtpas. 

Dizde mádet, belde máder quwatıń, 
Maydanǵa shıqqanda eki zúriyatıń, 
Qosılıp gewirge qılısh urǵanda, 
Taspadı ma bul tánińde ǵayratıń?! 

Úshewińiz minip tulpar beline, 
Taqtaxandı quwıp bardıń eline. 
Suńqarıńdı tuǵırına qondırdıń, 
At bayladıń murǵuzardıń kóline. 

Órin jıǵıp, munarların qulattıń. 
Ájeline jettiń Toqtapolattıń, 
Sawashta tańlayı kepken Janaydı, 
Palına qandırdıń taza bulaqtıń. 

Tahı mıqlılardıń belin búklediń, 
Qalmaqlarǵa ózinen xan tiklediń, 
Er Janaydı wázir qılıp qasına, 
Abaqanǵa awır isler júklediń. 

Qanań pútin keldiń elińe aman, 
Qoltıqladım, qısılǵanıńda jaman, 
Tanımadıń mádet bergen pirińdi, 
Xorezmde ádalatlı, Hásen xan! 

Elińizge kelip berdiń ullı toy, 
Qız jigitler toy toyladı jazıp boy, 
Kim de bolsa eli-xalqı menen xan, 
Sonıń ushın datqa jaydı ashıp qoy! 

Bayraqta arǵımaq atlar shaptırdıń, 
Mergenlerge altın qabaq attırdıń, 
Xorezmniń abzal adamın sıylap. 
Qariyalarǵa jipek sarpay japtırdıń. 

Shayqap kelinlerdiń bergen jarmasın 
Kelip edim aytıw ushın harmasın. 
Pashshaplarıń jibermedi aldıńa, 
Qızǵandı ma Hásen xannıń qarmasın! 

Xan esigi datqashıǵa qolay ma? 
Datqashı kelmese sizge ońay ma? 
Jasawılıń jibermedi shıraǵım, 
Ya bolmasa hámirińiz solay ma? 

Bay dáwletten ayrılar qayır qılmasa, 
Pir sayıl boladı zikir salmasa, 
Demi menen jerdiń júzin alsa da, 
Taxtan túser patsha ádil bolmasa. 

Náwbet ketse shalqar teńiz shól bolar, 
Náwbet jetse daǵıstanlar kól bolar, 
Shóllep jatqan sahraǵa el qonsa, 
Shámenli baǵ, murǵuzarlı jer bolar. 

Túbi shirip, taysa bálent óreler. 
Astında qaladı ne bir tóreler, 
Zalım bolsa patshalıqtan payda joq. 
Patshalıqtı telpegińdey kóre ber. 

Jawdı quwıp, muradıńa jetpeseń, 
Sawlatına ullı toylar etpeseń. 
Datqa jayǵa datqashını keltirmey, 
Hásen xan, sen ásilikke ketkenseń, 

Payǵambar jasına jasıń jetkendey, 
Xan bolmasań belden quwat ketkendey, 
Múlayım bol, shúkirlik qıl shıraǵım, 
Qálenderiń kóp wasiyat etkendey. 

Siz tuwsańız, biz de tuwdıq anadan, 
Irısqısın tawıp jeydi hár adam, 
Tıńla ya tıńlama násiyhatımdı, 
«Ólmeymen» degendi shıǵar sanadan. 

Óziń ólseń, ornıńda bar er Ziywar, 
Bálege bolmasın balań sazıwar, 
Qayda eken, er Ziywardı kóreyin? 
Qarǵıs almay, alǵıs alsa nur jawar. 

Ǵazap etip keń dúnyanı tar qılma, 
Hásenxanjan, bul kúnińe zar qalma, 
Er Ziywarǵa aytatuǵın sózim bar, 
Qeltir, taqsır, qalenderden ar qılma. 

«Alla huw» dep jolda júrgen qálender, 
Awızına jaqsı tússe «jaqsı» der, 
Ziywarjanǵa bir sóz aytıp ketemen, 
Hásenxanjan, kerek emes maǵan zer. 

Sol waqıtta Hásen xan, 
Órre turıp ornınan, 
Qarǵıp túsip taxtınan, 
Juwırıp keldi haplıǵıp, 
Qalenderdiń qasına. 
Tilla jıǵa qıstırdı, 
Qalenderdiń basına. 
Ísharat etti Hásen xan, 
Qalenderdi taxtına, 
Qullıq etti qalender, 
Minbedi xannıń taxtına. 
Sarpay berdi—kiymedi, 
Ínam berdi—almadı. 
Bir lágen tilla ákeldi — 
Kalender názer salmadı. 
«Taymaǵay, — dep. —dáwletim, 
«Ketpegey, —dep — náwbetim», 
Patshanıń janı qalmadı; 
—Jállatlar! —dep shaqırdı, 
- Ne xızmet, taqsır?— dep, 
Juwırıp keldi jállatlar, 
Hásen xannıń aldına 
Bárshesi qol qawsırıp 
—Mordar degen pashshaptı, 
Alıp kel! — dep buyırdı. 
—Ájep bolar taqsır! —dep, 
Júrip ketti qos jállat. 
Ay baltası qolında, 
Dárwazanıń aldında, 
Turǵan murtlı Mordarǵa, 
Jetip bardı jállatlar, 
— Datqashını kirgizbey; 
Dárwazanı japtıń sen. 
Urnıǵıp ólgir sen, Mordar, 
Óz peylińnen taptıń sen. 
Xan esigin bekitpek — 
Qızıl gúliń solǵanı, 
Xan abırayın kemitpek — 
Paymanańnıń tolǵanı! 
—Xan aldına júr! —dedi; 
—Ne qılsa da baxtıńnan, 
Xan aldında kór,—dedi, 
Xannan kelgen qos jállat, 
Esi ketken Mordardı, 
Áyle-páylege qaratpay, 
Kepken ernin jalatpay, 
Jaǵaǵa qollar saladı, 
Moynına buǵaw shaladı. 
Erkine qoymay súyrelep, 
Hásen xannıń aldına, 
Mordardı alıp baradı, 
Datqashılar kelgende, 
Jibermey xannıń aldına, 
Dárwazanı bekitken, 
Mordar degen senbiseń! 
«Dárwazanı ashıńız, 
Ya bolmasa shıraǵım. 
Bizlerdiń kelgenimizdi, 
Barıp xanǵa aytıńız», — 
Degen músápirlerdi, 
Xan aldına jibermey, 
Yaki isin pitirmey. 
Keń sarayǵa kirgizbey, 
Bejireytip kózińdi, 
Sup-sur etip júzińdi, 
Bayqap aytpay sózińdi, 
Datqashını muńaytıp, 
Xalıqtı xannan qashırǵan, 
Qanqorım Mordar senbiseń?! 
Dúzimdi jaylap otırǵan, 
Kózińe qan toltırǵan, 
Adam kórse qutırǵan, 
Axmaq Mordar senbiseń?! 
Qariyalardı sıylamay, 
Xannan kewlin qandırmay, 
Húrmetlemey ulıqtı 
«Xay esigi jabıq» dep, 
Úrkitken xannan xalıqtı, 
Urıp, sógip azaplap, 
Qalender menen shayıqtı, 
Xojalarǵa qarǵatqan, 
Qandarım Mordar senbiseń?! 
Patshaǵa datın aytpaǵa, 
Kelgen ǵárip-qáserdi, 
Jetim menen jesirdi, 
Xan aldına keltirmey, 
«Sonday bir adam keldi» dep, 
Yaki xanǵa bildirmey, 
Arzaǵa kelgen xalıqtan, 
Xan esigin qorıǵan, 
Gázzap Mordar senbiseń?! 
Patsha qalıp maydanda, 
Óz aldına xan bolıp, 
Ayaǵıńa bas urǵannıń, 
Moynına buǵaw saldırǵan, 
«Buǵawlı Mordar» atanǵan, 
«Hásen xannıń pashshabı, 
Sonday zor bolǵan eken», dep, 
Tariyxta at qaldırǵan, 
Aǵası Mordar senbiseń?! 
Kórgen-bilgenlerińdi, 
Dárhal maǵan ayt deymen! 
Ási bolsań allaǵa, 
Iraydan tez qayt deymen! 
Irasıńdı aytpasań, 
Irayıńnan qaytpasań, 
Aytpasań, ıras sózińdi 
Oyarman eki kózińdi, 
Darǵa asıp ózińdi. 
Tarttırarman gúrjige, 
Axmaq Mordar etińdi. 
Janıń barda, Mordar, sen, 
Anıǵınan kel deymen! 
Aqılıń bolsa bátsheǵar, 
Sóz mánisin bil deymen. 
Jan kerek bolsa ózińe, 
Durıs juwap ber deymen! — 
Degen waqta Hásen xan, 
Dárwazaman Mordardıń, 
Beti ketti qubarıp, 
Sur jılanday bozarıp, 
Kózi ketti naysaptıń, 
Ottay bolıp qızarıp. 
Yaki til joq, qulaq joq, 
Qaldı tilsiz sazarıp!!! 
Qorıqqanlıǵı sonshama, 
Bezgek bolǵan adamday, 
Denesi ketti qaltırap. 
Biraz waqıt ótken soń, 
Esin jıynap aladı, 
Jan-jaǵına qaradı, 
Qorshap turǵan jállatqa, 
Mordarıń kóz saladı. 
Dárwazanıń aldında, 
Qalayınsha turǵanın, 
Xanǵa bayan qıladı. 
— Dárwazanıń aldında, 
Turǵan Mordar men edim. 
Datqaǵa kelgen adamdı. 
Xan háziretke jibermey, 
Dárwazaǵa qulıptı, 
Urǵan Mordar men edim. 
Xalıqtı xannan qashırǵan, 
Gázzap Mordar men boldım. 
Shontıq abırayımdı, 
Ullı xannan asırǵan, 
Axmaq Mordar men boldım. 
Datqashınıń názerin, 
Patshaǵa bermey jasırǵan, 
Baqıl Mordar men boldım. 
Sıylamadım ulıqtı. 
Ǵárip penen qáserdi, 
Jetimler menen jesirge, 
Ettim jónsiz zorlıqtı, 
Házirettiń aldına, 
Sálemge kelgen qariyaǵa, 
Berdim aqıret-qorlıqtı. 
Dárwazanıń aldında, 
Datqaǵa kelgen adamǵa, 
Jolbarıstay aqırıp, 
Kúshime ábden tolıqtım. 
Kózimdi qan qaplaǵan, 
Aq-qarası kórinbey... 
Datqaǵa kelgen adamnıń, 
Nahaq qanın tóksem de, 
Jónsiz isler etsem de, 
Júrdim xalıqqa bilinbey. 
Datqaǵa kelgen adamnan. 
Qansha para alsam da, 
Júrdim awızǵa ilinbey. 
Qara pulǵa satqanman, 
Adamgerlik arımdı. 
Barlıq sırdı jasırmay, 
Ayttım sizge barımdı. 
Mazxab tutqan, patshahım, 
Tıńlap kór meniń zarımdı. 
Keshirmeseń gúnamdı, 
Kórip turman, patshahım, 
Asatuǵın darıńdı. 
Ne qılsań da óziń bil, 
Kelip turman aldıńa, 
Ayaǵıńa bas urıp. 
Ayttım taqsır dadımdı. 
Óziń bil-keshir, keshirme. 
Bir gúnalı bendeńiz, 
Aldıńızǵa kelipti. 
Jarılqa, qarǵa-óziń bil, 
Pármanı kúshli patshahım. 
Esitip bunı Hásen xan, 
Otıradı oylanıp... 
Bir waqta basın kóterip, 
Íyegin bir qaǵadı. 
Jıbırlatıp murtların, 
Oń iynine qaradı. 
Bul waqtında jállátlar, 
Múlgip turǵan Mordardı, 
Zindanǵa aparıp saladı. 
Ǵayıptan kelgen qalender, 
Patshanıń ádilligine, 
Táájip-hayran qaladı. 
Sol waqtında Hásen xan, 
Ornınan órre turadı, 
Qalenderge qaradı, 
Janına jaqın baradı, 
Basınan ótken isleri, 
Qısqasha bayan etiwge, 
Qalenderden Hásen xan, 
Ízajat sorap turadı; 

— Bargama ǵayıptan kelgen, qalender, 
Sizge sırlarımdı bayan áyleyin. 
Almadıńız lágen menen bersem zer, 
Ǵáziynemde shubha bar ma, náyleyin. 

Xorezmde ádalatlı xan edim, 
Ǵáriplerge zıyansız bir jan edim, 
Xalıqqa xızmet etip, hadal nan jedim, 
Shubhası bar bolsa endi náyleyin. 

Paqırlardıń qara pulın almadım, 
Námáremge hesh bir názer salmadım, 
Xorezm xalqına jaman bolmadım, 
Endi xalqım «jaman» dese náyleyin. 

Gázzaplardı darǵa asıp qıynadım, 
Átirapıma ulıqlardı jıynadım, 
Qariyalarǵa sarpay jawıp sıyladım, 
«Sıylamadıń» dese endi náyleyin. 

Mańnayınan sıypap jetim-jesirdiń, 
Halınan qaradım ǵárip-qáserdiń, 
Ústine dúr shashıp ullar ósirdim, 
Xalıq «Dúr shashpadıń», dese náyleyin. 

Ózi tiymegenge sirá tiymedim, 
Biraq dushpanǵa basımdı iymedim, 
Xan bolsam da xalıqtan zıyat kiymedim, 
Xalıq «Zıyat kiydiń» dese náyleyin. 

Bir haqtıń jolına qoydım basımdı, 
Sawash kúni tógip kózden jasımdı, 
Jigitlerge berdim nanım-asımdı, 
Jigitler «Jemedim» dese náyleyin. 

Xalayıqqa berdim ası-nanımdı, 
Sawash kúni ayamadım janımdı, 
Xalıq jaman kórse Hásen xanıńdı, 
Xalıq kózine már kórinsem náyleyin. 

Bul dúnya degenniń bári jalǵandı, 
Bul dúnyadan kimler ólmey qalǵandı?! 
Meniń júregime otlar salǵandı, 
Zamzam sewip óshirmeseń náyleyin. 

Alma jep beyishten shıqqan Hawaǵa, 
Sonda da qudayım boldı párwana, 
Haq jolın izlesem bolıp diywana, 
Diydar nesip, ǵayıp bolsa náyleyin. 

Xorezmde boldım shahlardıń shahı, 
Allanıń tobıdur adamnıń bası, 
Qartayǵanda etip qudayım ási, 
Gúnam artıp ási bolsam náyleyin. 

Shah boldım, saǵıyrdıń haqın jemedim, 
Kim sóz aytsa namaqul sóz demedim, 
Qatarımda qaysı shahdan kem edim?! 
Qudayım «kem qıldım» dese náyleyin. 

Dańqımdı sorap xalıqtan bil sen!... 
«Ínam alıp keteyin» dep kelipseń, 
«Pashshaplar jibermedi» dep kúyipseń, 
Xaq kewlimdi bilmey kúyseń náyleyin. 

Naymıt bolǵır Mordar hádden asıptı, 
Ya bolmasa, awıp, ǵáplet basıptı, 
Yaki «Jansız ba?» dep jaman sasıptı, 
Alla biyabıray qılsa náyleyin. 

Buyırǵan nárseńdi izlep tabaman, 
Húrmetleymen, jipek shapan jabaman, 
Ínamımdı almasańız qapaman, 
Ta ólgenshe turmasańız náyleyin. 

Kórgensiz Mordardıń berdim jazasın, 
Alarman xalıqqa bergen ızasın, 
Qáte ketse jetkereyin tobasın, 
Haq qabıl etpese men sor náyleyin. 
Qátem bolsa keshir, ullı babajan, 
Bul dúnyadan ketpeyin men biynıshan, 
Dep aldında arzı aytar Hásen xan, 
Ólgenimshe sizge húrmet áyleyin. 

Qırq jigitlerine bolıp sarkarda, 
Ziywarjanım júr edi házir shikarda, 
Bolsa kórer edik ullı bárgada, 
Bar bolsa keltirmey sizge náyleyin. 

Jılawında bolsa Shaximardan, 
Tórt-bes kúnnen kelip qalar shikardan, 
Bolsańız ken jay bereyin bárgadan, 
Kelgeninshe kútpeseńiz náyleyin. 

Altın taraq penen saqal tarańız, 
Ustaz bolsań hár múshkilge jarańız. 
Kerek bolsa kelgeninshe qarańız, 
Qaramasań jolıń bolsın, náyleyin. 

Sol waqları qalender, 
Bul sózlerdi esitip, 
Hasanı qolǵa aladı, 
Belin bekkem shaladı. 
Hásendeyin patshanıń, 
Bergen inamın almadı. 
Qoyǵan sarpaylarına, 
Qalender názer salmadı. 
«Alla huw, ya men!» dep, 
Jolǵa túsip qalender, 
Bádár ketip baradı, 
Sol júrgennen qalender, 
Jeti tún tamam etedi. 
Aqjúrimniń qasında, 
Bir bálent taw bar edi, 
Qırq jigit penen er Ziywar, 
Usı tawdıń basında, 
Qulan atıp júr edi. 
«Alla huw» degen qalender, 
Tawǵa jaqın keledi, 
Qırq jigit penen er Ziywar, 
Usı tawda júrgenin, 
Qalender jaqsı biledi, 
Tawdıń etek shetinde, 
Aqjúrim sháhár betinde, 
«Ań awlap bolsa er Ziywar, 
Usı joldan óter», dep 
Jolın tosıp júredi, 
Qırıq jigit penen Ziywardıń 
Qulan awlap eline, 
Qaytar waqtı jetedi. 
Segizinshi kún azanda, 
Áyne sáske bolǵanda, 
Qırq jigiti qasında, 
Tilla jıǵa basında, 
Polat qalqan jamılǵan. 
Jamalın kórgen adamnıń. 
Íshleri ottay qamılǵan, 
Aq nayzası qolında, 
Kók tulparı astında, 
Ǵánimler shıqsa aldınan, 
Jan almaqtıń qastında. 
Kók tulpardı oynatıp, 
Polat suwlıq shaynatıp, 
Júzlerin gúl-gúl jaynatıp, 
Qalender turǵan jerlerge, 
Er Ziywar jetip keledi. 
Temir hasa qolında, 
Ózi haqtıń jolında, 
Basında bar sállesi. 
Ústinde bar mállesi, 
Saqalı túsken beline, 
Temir hasa tayanıp, 
«Jan balam» dep ayanıp, 
Turǵan ájep qariyanı, 
Ziywar batır kóredi. 
Balaǵa kewli toladı, 
Sınaǵan jerden shıqqan soń, 
Waqtı shandan boladı, 
Ádep penen qalender, 
Bir neshe mısal keltirip, 
Wáliylpk penen bildirip, 
Ziywarǵa qarap tolǵadı; 

—Ziywar balam—Hásen xannıń áwladı, 
Dáwlet, himmet balam saǵan múnásip, 
Siz bolsańız Hásen xannıń sawlatı, 
Siz ekensiz altın taxqa múnásip.

Zer kekiliń bul qáddińe jarasar, 
Kórgen adam jamalıńa qarasar, 
Periyzatlar ashıq bolıp talasar, 
Siz ekensiz periyzatqa múnásip. 

Liypasıń jarasar qáddi-bástińe, 
Kók sawıtıń jarasadı ústińe, 
Qaraǵay saplı nayza, balam-dástińe, 
Alıp júrseń jaraqlarıń múnásip. 

Kók tulparıń jarasadı astıńda, 
Eger ǵanim kele ǵoysa qastıńda, 
Balam, kemisiń joq teńi-tusında, 
Ne isleseń, balam, bári múnásip. 

Atań seniń ádalatlı Hásen xan, 
Atańnan da qusniń bálent, Ziywar jan. 
Bul sózime yaki inanba, yaki inan, 
Hesh adam kórmedim sizge múnásip. 

Jarqırap tur belińdegi qamarıń, 
Maǵan kerek edi seniń diydarıń, 
Qalenderiń bolsın balam nigarıń, 
Kúnnen kórikli gózzal saǵan múnásip. 

Balam, zerli altın jıǵa basında, 
Sayran etseń qırq jigittiń qasında, 
Narday kúshke tolǵan on bes jasıńda, 
Sallanǵan sárwinaz sizge múnásip. 

Atınan jerge túsedi, 
Astındaǵı tulparın, 
Bir jigitke uslatıp, 
Ádep penen er Ziywar, 
Aqsaqallı qariyanıń, 
Tap aldına keledi. 
Húrmet penen márt bala, 
Kóp jasaǵan qariyaǵa, 
Ízzetlep sálem beredi. 
Íyman júzli qalender, 
Sálemin álik aladı, 
Belindegi qamarın, 
Aldına sheship qoyadı, 
—Ata, sizge sawǵa, — dep, 
Jup qulan jáne beredi. 
Jaǵaların taǵılap, 
Zer menen jaqsı torlatqan, 
Hár óńirine bes-besten, 
Altın ǵubba ornatqan. 
Sárdarı shekpenin. 
Oń iyninen sheshedi, 
—Bizden sizge sawǵa, — dep, 
Qalenderge beredi. 
Sonda Qalender Ziywarǵa qarap ie deydi; 

— Jigitlikte súygenińdi almasań, 
Aq moyınǵa bilegińdi salmasań, 
Aq betinen juptan posa almasań, 
Bul bolmaydı jigitlikke múnásip. 

Qalendermen, gezdim balam jahandı, 
Bir sháhárde kórdim mahitabandı, 
Biz bilemiz balam jaqsı-jamandı, 
Shamshikamar eken sizge múnásip. 

Ol periniń júzlerinen nur tamar, 
Lábinen sorǵannıń miyiri qanar, 
Kórmegen ashıqlıq otına janar, 
Mahitaban diydar sizge múnásip. 

Qaraǵanda shuǵıla shashar kózinen, 
Dártke dawa posa alsań júzinen, 
Wáde berse ólmey taymas sózinen, 
Bir sózli periyzat sizge múnásip. 

Ziywar balam óziń patshazadasań, 
Ármanlısań ol perini almasań, 
Mıń jasaysań keseline shıdasań. 
Kúyip janıw emes sizge múnásip. 

«Otıraman», deseń — áne altın taxt, 
«Qız alaman» deseń — áne dáwlet-baq, 
Nege kerek jigitlikte júriw taq, 
Sonday juptı balam sizge múnásip. 
Tıńlamasań qalenderdiń sózlerin, 
Tasa bolıp joǵaltqan soń kózlerin, 
Bul jahannan tabalmassań ózlerin, 
Periyzattı bolǵan sizge múnásip. 

Men ketken soń tabanıńdı tozdırma, 
Wayran etip qalańızdı buzdırma, 
Biraq ol perige jat qol sozdırma, 
Ol periyzat, balam, sizge múnásip. 

Periniń mákanın bayan eteyin, 
Bayan etpey balam sizge neteyin? 
Quda qossa maqsetime jeteyin, 
Kórgendi bildiriw bizge múnásip. 

Aytsam, ol periniń haslı-zatını, 
Aynajamal derler onıń atını, 
Barsań kórerseńiz inabatını. 
Nesip bolıp alsań sizge múnásip. 

Talwas etseń attıń jalın óreseń, 
Háwes etseń ol perini kórerseń, 
Eger jeńip alsań dáwran súrerseń, 
Peri qızı shah ulına múnásip. 

Qalenderdiń sózi usı tıńlasań, 
Bári ayttım sóz mánisin ańlasań, 
Iqtiyarıń sózdi bárjay qılmasań, 
Sózdi tamam etiw bizge múnasip. 

Dedidaǵı qalender, 
Eldi gezgen sámender, 
Sóz tıńlaǵan Ziywardıń, 
Ǵayıp boldı kózinen. 
Aqıllı edi er Ziywar, 
Hár túrli máni ańladı, 
Qalenderdiń sózinen. 
Aqsha beti qubarıp, 
Qanı qashtı júzinen, 
Deneleri túrshigip, 
Nurı qashtı kózinen. 
Biyhush bolıp jıǵıldı, 
Er Ziywar ketip ózinen. 
Qasındaǵı qırq jigit, 
Biyhush bolǵan Ziywardıń, 
Barıp basın súyedi. 
Kók atına mindirip, 
Aqjúrimge jónedi, 
Namazlıger waqtında, 
Sháhárge jetip keledi. 
Ziywarǵa bir is bolǵanın, 
Patsha boljap biledi. 
Anası bolǵan Aqjulqun, 
—Qaǵınǵandı balam,—dep, 
—Ushınǵandı balam,—dep, 
—Kózikkendi qozım,—dep, 
Sergizdan bolıp jıladı, 
Kóziniń jasın buladı, 
«Jalǵızım qarar kózim», —dep, 
«Awzımdaǵı sózim», — dep, 
Biyhush jatqan Ziywarǵa 
Kóp párwana boladı. 
Jalǵızı únsiz qalǵan soń, 
«Álle qanday boldı» — dep, 
«Bir is bolsa usıdan, 
Ǵamǵa kewil toldı», — dep 
«Jalǵızımnan ayrılsam, 
Tuyaǵımnan mayrılsam, 
Qanatımnan qayrılsam, 
Qızıl gúlim soldı», — dep 
Shanshıw tiydi etine, 
Tınıp eki kózleri, 
Sup-sur bolıp júzleri, 
Biyhush bolıp quladı, 
Yarım mezgil ótken soń, 
Aqjulqun muńlı anası. 
Qumalaq tartqan paldaman, 
Kitap ashqan qorrapaz. 
Zikir salǵan porqanlar, 
Jin shaqırǵan xojalar, 
Duwa bergish mollalar, 
Pátiyagóy iyshanlar, 
Qolın jayǵan shayıqlar, 
El gezip júrgen qalender, 
Názir alǵan diywana, 
Mákanı joq biygana, 
Tamır uslaǵan táwipler, 
Bári keldi jıynalıp, 
Ziywardıń awırǵanına, 
Kútá qattı qıynalıp. 
—Baqtır, — deydi táwipler, 
—Qaqtır, — deydi xojalar, 
—Oqıt, — deydi porqanlar, 
—Duwa al, — deydi mollalar, 
—Pátiya al, — deydi iyshanlar, 
— Áwliyege aparıp, 
Túnet — deydi shayıqlar, 
—Názir ber, — deydi diywana, 
—Olay, — deydi masayıq, 
— Bulay — deydi áwliye... 
Jıynalǵan bunday xalayıq, 
Keseline Ziywardıń, 
Hesh bir emdi tappadı. 
Ornınan turıp qalender. 
—Báriń de emin tappadıń, 
Márt kewline jaqpadıń. 
Ziywardı ózim baǵaman, 
Jin-peri eger jabıssa, 
Peshim menen qaǵaman, 
Sizler emin tappasań, 
Ózim emin tabaman. 
Ziywarjandı maǵan ber, 
Tartpasa eger qara jer, 
Keselin ózim emleymen, 
Ziywardı maǵan ber deymen,— 
Dep dawrıq saladı. 
Sol waqtında Ziywardıń, 
Keseli de qıstadı. 
Jaqın barıp qalender, 
Tamırın tez usladı. 
—Hawlıqpanlar, hawlıqpan, 
Sózi joq jerde dawrıqpań! 
Uslap kórdim tamırın, 
Keseli qattı ketipti, 
Ziywar janǵa keseldiń, 
Hazarı jaman ótipti. 
Ótkenligin sonnan bil. 
Qattılıǵı keseldiń, 
Júregine túsipti. 
Tezirek em etpeseń, 
Keseli qattı pisipti, 
Keseli qursın neteyin, 
Emin izlep tappasań, 
Balań zaya boladı, 
Qızıl gúliń soladı, 
«Emi onıń ne deseń?» 
Aytayın «Emin ayt,» deseń; 
Shikardan balań qaytqanda, 
At ústinde balanı, 
Qutırǵan qanshıq qawıptı, 
Keseldi balań patshahım, 
Dárbent jolda tawıptı. 
Ádalatlı, Hásen xan, 
Kerek bolsa Ziywarjan, 
Ziywardı qapqan qanshıqtı, 
Óziń izlep tappasań, 
Ózim izlep tabaman. 
Balańdı qapqan ol qanshıq, 
Boladı Gohibulırda, 
Dáw bolmasa ol tawǵa, 
Baralmaydı adamzat. 
Sebebi Gohibulırdıń, 
Barlıǵın peri jaylaydı. 
Eger barsa adamzat, 
Bánt etip tasqa baylaydı. 
Qiyametqayım bolǵansha, 
Bánt bolıp tawda turadı. 
Bir barsa ol tawlarǵa, 
Duwaqan molla baradı. 
Mollalar da barmasa, 
Qollarınan kelmese, 
Onda Ziywar baradı, 
Qutırǵan ol qanshıqtı 
Ziywar tawıp aladı, 
Tutıp alıp basına, 
Aqırzaman saladı. 
Ol qanshıqtı óltirip, 
Mánisine keltirip, 
Ókpesi menen júregin, 
Julıp ǵana aladı. 
Alıp barıp jıllılay, 
Suwıq suwǵa saladı, 
Qayta-qayta juwadı, 
Ábden taza qıladı, 
Seksewildiń otına, 
Alıp barıp saladı. 
Shoqqa Ábden pisirip, 
Sóytip súrtip kúllerin, 
Jep ǵana toyıp aladı. 
Bunnan keyin Ziywardıń, 
Keseli táwir boladı, — 
Dedidaǵı qalender, 
Hásen xan menen Julqunnıń, 
Kózinen ǵayıp boladı. 
Eki birdey munlınıń, 
Íshleri ǵamǵa toladı, 
Eki birdey sorlınıń, 
Aqsha júzi soladı. 
Sonın menen aradan, 
Bir neshshe kúnler ótedi. 
Bir kúnleri er Ziywar, 
Xuwshına keledi. 
Ashıqlıqtıń dártinen 
Kúnnen-kúnge júdedi, 
Aynajamaldıń ıshqısı, 
Jannan jaman ótedi. 
Qızdı izlep ketiwge, 
Er Ziywar qáddin dúzedi. 
Aq otawda iliwli, 
Hasıl qamqa kiyimin, 
Kiyip jigit gezendi, 
Ízlewge Aynajamaldı, 
Er Ziywar jaqsı bezendi. 
Altınnan qas qoyılǵan, 
Aq haywanǵa qoyılǵan, 
Er-turmanın aladı, 
Kók tulpar turǵan tebilge, 
Er Ziywar jetip baradı. 
Oynap turǵan tulpardıń, 
Arqasın jaqsı sıpırıp, 
Mańlayınan uwqalap, 
Zer menen naǵıs salınǵan, 
Aq terlikti aladı, 
Arqasına saladı. 
Quyısqanı quyma altın, 
Tebingisi terme altın, 
Úzengisi úzbe altın, 
Aq baslı erdiń bári altın, 
Artqı qası som altın, 
Aldınǵı qası quyma altın— 
Aq terliktiń ústine 
Altın erdi saladı. 
«Órme-órme taw kelse, 
Tawǵa órmelep shıqqanda, 
Er artına keter» — dep; 
«Attı mayıp eter», dep, 
Qaytpaytuǵın gúdardan, 
Juptan ayıl shaladı. 
«Terme-terme taw kelse, 
At termelep túskende, 
Er aldına keter», dep, 
Alǵı ǵubba qoyılǵan, 
Hár ǵubbanıń bántleri, 
Altın menen oyılǵan — 
Jup quyısqan saladı. 
Peshanasın berkillep, 
Marjan menen gúrkillep, 
Kók tulpardı quntıytıp, 
Quyrıǵın túyip shuntıytıp, 
Jalın tartıp sımpıytıp, 
Tulpardı jolǵa dúzedi. 
Bódene kózli kók sawıt, 
Ólsem bolar kepin», dep, 
Oń iyninen kiyedi, 
Qınapqa salsa «qılt» etken, 
Suwırıp alsa «jılt» etken, 
Qáhárlense tas kesken — 
Íspahanı almasın, 
Íshinen belge shaladı. 
Qaraǵay sapalı aq nayza, 
Oń qolına aladı. 
Buwırqanıp, pursanıp, 
Muzday temir qursanıp, 
Mindi tulpardıń beline. 
Shar aynası jaltırap, 
Quyqası qaltırap, 
Zernigarǵa barmaǵa, 
Atasınan juwap almaǵa, 
Er Ziywar jetip keledi. 
At ústinde quntıyıp, 
Kiyatırǵan balasın, 
Hásen xan kóredi. 
Ata-anaǵa Ziywarjan, 
Íyilip sálem beredi. 
Balanıń bergen sálemin, 
Atası álik aladı, 
«Jalǵızımnıń saparı, 
Qayda eken, bileyin», 
Dep atası Ziywarǵa, 
Til qatıp sóyledi; 

— Astıńa oynatıp tulpar minipseń, 
Jigerbentim, qayda sapar áylediń? 
Ústińe jaynatıp sawıt kiyipseń, 
Janım, qay sháhárge sapar áylediń? 

Qaraǵay saplı nayza alıp qolıńa, 
Qaramassań balam ońı-solıńa, 
Qayrılmay barasań balam jolıńa, 
Qay ellerge balam sapar áylediń? 

Sawıtlarıń jarasadı boyıńa, 
Kim túsedi balam baǵlı quwıńa?! 
Qanday ándiysheler tústi oyıńa, 
Janım balam, qanday sapar áylediń? 

Kók tulparıń gúwler suwlıǵın basıp, 
Sen keterseń tawdan-tawlarǵa asıp, 
Atań-anań qalar bunda jılasıp, 
Kúlip balam qayda sapar áylediń? 

Bizge jaman perzenttiń daǵı, 
Sen bolarsań kózdiń qarası-aǵı, 
Sen keterseń sarǵayar atań siyaǵı, 
Tánde janım, qayda sapar áylediń? 

Ziywar balam, batırlıńtan miniń joq, 
Gáwir menen sawash ettiń, kemiń joq. 
Házir qasıńda hesh kimiń joq, 
Balam, qay jurtqa jawlan áylediń? 

Jarasadı attıń jalın tarasań, 
Qáhárlenseń taslardı qaq jarasań, 
Balam zarlatıp qayda barasań? 
Kimniń qalasına sapar áylediń? 

Tiri ǵayıp bolsa mómin balası, 
Anasınıń kókke jeter nalası, 
Mashuǵıńız qanday xannıń aǵlası, 
Kórpe qozım, qanday sapar áylediń? 

Tawda jortıp tarqatarsań sherińdi, 
Maydanda tógerseń mańlay terińdi, 
Bayan áyle, balam, barar jerińdi, 
Maqsetiń ne, qayda sapar áylediń? 

Sonıń menen Hásen xan, 
Sózin tamam qıladı, 
Atasınıń sózine, 
Ziywar zeyin saladı. 
Hár sóziniń mánisin, 
Jaqsı uǵıp aladı, 
On tórt jasar bir peri, 
Aqıl-huwshın alǵanın. 
Ishqı otına salǵanın. 
Ol periniń jolında, 
Ózi sergizdan bolǵanın, 
Minip tulpar beline, 
Táǵdir qossa ázelde, 
Ol perini alıwǵa, 
Jónemekshi bolǵanın, 
Ata-analarına qarap, 
Bir-bir bayan qıladı; 

— Qulaq salıń, ata-anam, sózime, 
Maqsetimdi bir-bir bayan qılaman. 
Nala etip sarǵısh salmań júzime, 
Tıńlańız bar isti ayan qılaman. 

Ǵurıjlanıp minip tulpar beline, 
Zernigarlı Aynajamal eline, 
Barıp, qonıw ushın baǵdıń gúline, 
Gohibulırǵa boldım talaban. 

Ara shólde attıń jalın óremen, 
Hár ne bolsa ıǵbalımnan kóremen, 
Aynajamal menen dáwran súremen, 
Sonıń ushın Zernigarǵa baraman. 

Dushpan shıqsa at ústinen alısıp, 
Taban tirep, qaytpay nayza salısıp, 
Aq nayzanı qızıl qanǵa malısıp, 
Jolda dáwler menen sawash qılaman. 

Qan ornına tógip mańlaydan terdi, 
Dáw menen urısıp tarqatıp sherdi, 
Jolındaǵı qaysar dáwperilerdi, 
Jeńsem Aynajamal qızdı alaman. 

Kim kepil ómirdiń uzaq-azına?! 
Ashıq boldım Omanshanıń qızına, 
Janım qurban tawlandırǵan nazına, 
Sonıń ushın sapar etip baraman. 

Tawdı-tastı qaq jaradı ǵayratım, 
Dáw perini titireter aybatım, 
Barmaǵansha joqtur hasla taqatım — 
Omanshanıń sháhárine baraman. 

Jiberseńiz juwap alıp keteyin, 
Omanshanıń sháhárine jeteyin, 
Dáw periler menen sawash eteyin, 
Ruqsat ber! Bermeseń de baraman! 

Balasınıń sapardan, 
Qaytpasın anıq biledi, 
«Aldap-arbap kóreyin. 
Mádetker pirler yar bolıp, 
Jaqsılıq salıp kewline, 
Barmasa periniń eline, 
Alǵanı meniń tilimdi, 
Násiyhatım-pándimdi», 
Dep oylanıp Hásen xan, 
Sapar tartqan Ziywarǵa, 
Kóp násiyhat qıladı, 
«Omanshanıń eline, 
Barma, balam», dep tolǵadı; 

— Qálegen qızıńdı alıp bereyin, 
Ketpe balam Zernigardıń jurtına, 
Jan balam, baǵıńnan gúller tereyin, 
Barma balam Gohibulır jurtına. 

Búlbiller qor bolar ayrılsa gúlden, 
Sheshenler qor bolar ayrılsa tilden, 
Er jigit qor bolar ayrılsa elden, 
Ketpe qozım Omanshanıń jurtına. 

Kórer janım, kózim nurı, balamsań, 
Jaw jaǵımda jıǵılmastay qalamsan, 
Janım balam, jel jaǵımda panamsań, 
Tilimdi al, ketpe dáwdiń jurtına. 

Sen ketseń ne kesher biziń halımız, 
Jılaw menen óter mahisalımız, 
Talawǵa túspey-aq dúnya-malımız, 
Ketpe balam, Omanshanıń jurtına. 

Periniń jurtına hesh kim baralmas, 
Gohibulır tawın mingen jaralmas, 
Peri qızın adamıyzat alalmas. 
Násiyhatım, ketpe peri jurtına. 

Perilerdiń bolmas mánzil-mákánı, 
Olardıń rawana eki jahanı, 
Olarǵa dos emes bul dúnya adamı, 
Adamzatsań, barma peri jurtına. 

Zernigar — ol perilerdiń qalası, 
Tilsim menen qorshalǵan aynalası, 
Baralmaydı adamıyzat balası. 
Ketpe balam, Omanshanıń jurtına. 

Perilerdiń bolmaydı hesh opası, 
Adamzatqa óter jábiriw-japası, 
Adam menen bolmas zawqı-sapası. 
Ketpe balam, perilerdiń jurtına. 

Ketseń dáw qolında hálek bolarsań, 
Xazan urǵan qızıl gúldey solarsań, 
Dáw qolında árman menen ólerseń, 
Sonıń ushın ketpe dáwdiń jurtına. 

Atańdı zarlatıp etpe mahisal, 
Meniń pándiw-nasihatlarımdı al, 
Jolıńa tasaddıq, balam, dúnya mal, 
Bir yar ushın ketpe dushpan jurtına. 

«Bir perzent» dep ǵarip jandı qıynadım, 
Quday berdi, qanama hesh sıymadım, 
Seniń ushın dúnya maldı jıynadım, 
Ketpe balam, gewirlerdiń jurtına. 

Dúnya-maldı ne qılsań da ıqtiyar, 
Jolıńızǵa etpe bizdi intizar, 
Kelgenińshe biz bolamız biyqarar, 
Atam deseń, ketpe peri jurtına. 

Ózim ólsem sen qalasań artımda, 
Saǵan ılayıq xanzada kóp jurtımda, 
Jollarına dúnyamdı shash tartınba, 
Ketpe, balam, din bilmestiń jurtına. 

Ketseń, balam, keser dáwler basıńdı, 
Qabıl etpey kózden aqqan jasıńdı 
Kórse dáwler tiri jeydi lashıńdı, 
Ketpe balam qandarıńnıń jurtına. 

Atasınıń bul sózin, 
Tıńlamadı er Ziywar. 
Hásen xannıń gúl júzin, 
Soldıradı er Ziywar. 
Hásenniń ǵamǵa kewlin, 
Toltıradı er Ziywar. 
Zernigardıń eline, 
Minip tulpar beline, 
Jıldam júrip ketiwge, 
Kúndiz tınbay, tún tınbay, 
Tezirek barıp jetiwge, 
Bel bayladı er Ziywar. 
Dúnya-mal menen gózzalǵa, 
Moyın buralmaytuǵının 
Zernigardıń jurtına, 
Barmay turalmaytuǵının, 
Bildiredi er Ziywar; 

— Ata, jılap kewliń ǵamgún bolmasın, 
Zernigar jurtına barmasam bolmas, 
Qızıl gúliń ǵunshalanıp solmasın, 
Omansha jurtına barmasam bolmas. 

Yar jolında hár ne bolsam bolayın, 
Qazam jetse qızıl gúldey solayın, 
Daǵıstanda alıp joldıń qolayın, 
Ara shólde attı shappasam bolmas. 

Periyzatsız dúnya-maldı neteyin?! 
Aynajamal qızdı izlep keteyin, 
Jaw jolıqsa jolda sawash eteyin, 
Periyzattıń elin tappasam bolmas, 

Attıń jalın besten tallap óreyin, 
Iǵbalımnan hár ne bolsa kóreyin, 
Jolında sergizdan bolıp júreyin, 
Nesip bolsa tawıp almasam bolmas. 

Miyrim qanıp periyzattıń oynına, 
Aram alsam kirip onıń qoynına. 
Aynajamal qızdıń alma moynına, 
Men barıp bilekti salmasam bolmas. 

Posa alıp miyrimdi qandırıp, 
Kórgen adamlardıń ishin jandırıp, 
Oynaǵanda qızdıń esin tandırıp, 
Ózim bas ushında turmasam bolmas. 

Maǵan kerek emes altın-zerińiz, 
Zernigarǵa talap etti sherińiz, 
Perzentińe, ana, juwap berińiz, 
Zernigarǵa, ata, júrmesem bolmas. 

Ata, sózge jaqsı qulaq salıńız, 
Maǵan kerek emes altın-zerińiz, 
Kettim, ana, xosh allayar qalıńız, 
Tez ketpesem zárre taqatım bolmas. 

Bul sózdi tıńlap Hásen xan, 
Keterin bildi Ziywardıń, 
«Usıdan juwap bermesem, 
Juwabıma qaramas, 
«Ata qarǵısı oq», degen, 
«Ene qarǵısı boq», degen, 
Bir naqıl sóz bar edi. 
Ashıwlanıp usıdan, 
Juwap bermesem de men, 
Sonda da turmay keter ol, 
Meniń abırayımdı, 
Qara pulday eter ol. 
Qarasınday kózimniń, 
Emdey jalǵız balama, 
Juwap bermey jibersem, 
Patshalıqqa qaramas — 
Onnan da juwap bereyin, 
Ne túskenin basıma, 
Talayımnan kóreyin. 
Jaratqanǵa bendemen, 
Ne salsa da kóneyin», 
Degen qıyalǵa dónedi, 
Ruxsat berip Ziywarga, 
Tolǵaw aytıp sóyledi; 

— Zernigar jurtına jawlan eterseń, 
Qórer kózim, ta ólgenshe aman bol, 
Ruqsat bermesem de óziń keterseń, 
Súyer qozım, jan perzentam, aman bol. 

Kózim nurı, quwatısań belimniń, 
Sheker qantlı búlbiliseń tilimniń, 
Ózim ólsem shopanısań elimniń, 
Ráwshanı kózimniń, qozım, aman bol. 

Taqtaxanǵa ájep isler kórgizdiń, 
Górqaraday juwan moyının úzdiń, 
Búgin jat ellerge kózińdi súzdiń, 
Keter bolsań, jigerbentim, aman bol. 

Men ahımdı bálent tawdan asırdım, 
Sol sebepten aqıl-huwshım qashırdım, 
Seni balam, pirlerime tapsırdım, 
Jalǵız balam, keter bolsań, aman bol. 

Ósirdim men, bolıp saǵan párwana, 
Keshikseń bolarman jolda diywana, 
Perilerdiń payanı joq, biygana, 
Barsań alla yar bolsın, aman bol. 

Kóziniń aǵı-qarası, 
Bası jerge tiygende, 
Ústine qara kiygende, 
«Endi óldim», degende, 
Kórgen jalǵız balası, 
Alladan sońǵı panası, 
Jigerbenti Ziywardıń, 
Zernigardıń jurtına, 
Qeterin anıq bilgen soń, 
Biyshara muńlı anası, 
Qara shashın jayadı, 
Betin jırtıp Aqjulqın, 
Et betinen quladı, 
Qasındaǵı kanizler, 
Dárhal súyep qaladı. 
Toqtap qalǵan Hásenxan. 
Sózin dawam etedi. 

— Sen bolmasań tajı-taxttan bezermen, 
Zar-zar jılap júrek-bawrım ezermen, 
Kelmeseń qalender bolıp gezermen, 
Belnmniń mádári, balam, aman bol. 

Sen bolmasań tajı-taxttı náyleyin, 
Bárshesin jolıńa barbat áyleyin, 
Kelgenińshe tilegińdi tileyin, 
Periniń jurtına barsań, aman bol. 

Kelmeseń jan balam, izlep ketermen, 
Jılay-jılay árman menen ótermen, 
Dúnya-maldı jolıńa tárk etermen, 
Mádetkarıń máwlen bolsın, aman bol. 

Perini alǵan soń bizdi umıtpa, 
Sonda mákán tutıp bizdi jılatpa, 
Ata-anańızdıń bawırın daǵlatpa, 
Násiyhatım usı, balam, aman bol. 

Peri xalqı sum boladı, eglenbe, 
«Bir yar», deyip jat ellerde tilenbe, 
Periyzattı alǵan zamat eglenbe, 
Máqsetińe jetseń tez kel, aman bol. 

Er Ziywardıń anası, 
Aqıllı edi Aqjulqın, 
Ornınan órre turadı, 
Sapar shekken Ziywarǵa, 
«Arıslan bolıp tuwılıpsań, 
Perilerdiń eline, 
Ketseń, balam xosh bol», —dep, 
Anası násiyhat qıladı. 

— Men seni arıslan qılıp tuwıppan, 
Búgin jat ellerge ketseń alla yar, 
Sawash ushın qamarıńdı buwıpsań, 
Elden ketseń bolsın, balam, alla yar. 

Álpeshlegen ana degen biyshara, 
Sen ketseń bolmay ma baǵrım mıń para, 
«Ketpe», desek qoymasań sen ne shara?! 
Keter bolsań saw bol, qozım, alla yar. 

Násiyhat etkende ata-anası, 
Násiyhatın tıńlamas pa balası? 
Ata-ananıń kókke jeter nalası, 
Sharam joq náyleyin, balam, alla yar. 

Ata-anań jası jetip qarıdı, 
Ketseń balam bizge bále darıdı. 
Sonlıqtan anańnıń aytqan zarıdı, 
Tıńlamasań ilaj ne, alla yar. 

Átirapıńda kópdur atań dushpanı, 
Atańnıń olardan bardur gúmanı, 
Atań edi Xorezmniń sultanı, 
Ketseń qanday bolar, balam, alla yar? 

Sen ketseń xalıqtı qalmaq almay ma? 
Ata-anańdı qoy keynine salmay ma? 
Xorezmniń xalqı qarap bolmay ma? 
Bunı oylamadıń, balam, alla yar. 

Zalım dushpan eter peyli tarlıqtı, 
Ata-anań tartar qorlıq-zarlıqtı, 
Óz jurtıńda qoy baqqanıń artıqtı, 
Tıńlasań sol násiyhatım, alla yar. 

Dushpanlarıń tawdıń jatır basında, 
Kórseshi jan balam, kózdiń jasın da, 
Ketpe, balam, otır anań qasında, 
Otırmasań náyleyin men, alla yar. 

Jigit — jigit bolar teńi-tusında, 
Periyzatlar tabılmay ma usında? 
Basımnan ushırdım baxıt qusın da, 
Baxıt qusı qonbasań xosh, alla yar. 

Arıslansań hár múshkilge jararsań, 
Perilerdiń mákánına bararsań, 
Jekkelikten jan-jaǵıńa qararsań, 
Sol waqıtta sizge bolǵay, alla yar. 

Periniń dástinen aman qalǵaysań, 
Baslarına aqırzaman salǵaysań. 
Ashıq Aynajamalıńdı alǵaysań, 
Tilegińde ata-anańlar, alla yar. 

Ata-anań muńlı ekenin bilgeyseń, 
Ara shólde kók tulpardı jelgeyseń, 
Kelindi alıp aman-esen jetkeyseń, 
Aman barıp saw kelgeyseń, alla yar. 

Anasınıń bul sózin, 
Esitken soń er Ziywar, 
Barsa Kelmes eline, 
Perilerdiń jurtına, 
Barıp keler mánzilin, 
Bılay bayan qıladı; 

— Zernigardıń sháhárine baraman, 
Kórgenimshe ata-anam, xosh bolıń, 
Alǵıs aytpasańız baxtı qaraman, 
Qısılǵanda mádet beriń, xosh bolıń. 

Kózińniń ráwshanı, nurıń, shıraǵıń, 
Kórinedi jaqın bolıp jıraǵıń, 
Kórmeseń artadı dárti pıraǵıń, 
Aq sút bergen anajanım, xosh ,bolıń, 

Qollarına sırlı hasasın alǵan, 
Alǵıs aytıp bárha názerin salǵan, 
Tilegimdi tilep keynimde qalǵan, 
Qariya ustaz, atalarım, xosh bolıń. 

Arǵımaq atlardı saylap mindirgen, 
Hasıl lipaslardı saylap kiydirgen, 
Qayıń-qaraǵaydıń basın iydirgen, 
Arıslanday aǵalarım, xosh bolıń. 

Daǵıstandı, jaziranı gúl etken, 
Qonaq kelse az asıńdı mol etken, 
Qonaǵıńdı «Xosh keldiń» dep jóneltken, 
Qarqıranlı jigitlerim, xosh bolıń. 

Qara shashın besten órip taraǵan, 
Awır kúnde hár bir iske jaraǵan, 
Siyrek barsam jollarıma qaraǵan, 
Aq júrekli apalarım, xosh bolıń. 

«Jan aǵam», dep keshe-kúndiz oylaǵan, 
Keshe-kúndiz diydarıma toymaǵan, 
Qatarıńda abıraysız bolmaǵan, 
Qádirli qarındaslarım, xosh bolıń. 

Merekede qol alısıp kórisken, 
Shay keseni sazlap, shaǵlap júrisken. 
Jarıspaqqa ,sámen jorǵa súrisken, 
Qádirdanım, qatarlarım, xosh bolıń. 

Jurtta joq baxtını izlep tapqanlar, 
Ústine jaynaǵan sarpay japqanlar, 
Urısqanda árebi atta shapqanlar, 
Ádiwli aǵayinlerim, xosh bolıń. 

Qonaq bolsa semiz malın soyǵanlar, 
Tatlı tamaqların alǵa qoyǵanlar, 
Górqaw ash kózlerdiń kózin oyǵanlar, 
Tatıw tamır-tuwǵanlarım, xosh bolıń. 

Zulpın tawlap jilwa menen naz etken, 
Hár keshede sáwbet penen saz etken, 
Qumar áylep qaqamandı jaz etken, 
Kóz qısısqan gózzallarım, xosh bolıń. 

Top oynap, mańlaydan aqqan terlerim, 
Asıq oynaǵanda tarqap sherlerim, 
Ata-mákán oynap ósken jerlerim, 
Eli jurtım, qádirdanlar, xosh bolıń. 

Jaz bolsa seyil etip shaǵlap yoshqanım, 
Sayraǵan búlbilge nama qosqanım, 
Gúlshenim, shámenli baǵı-bostanım, 
Baǵı-bostan sháhárlerim, xosh bolıń. 

Ósirgen baǵmanı dáwlet-baxıttıń, 
Jarasıǵı anaw altın taxıttıń, 
Ádalatlı xanı eli-xalıqtıń, 
Hásen atam, kórgenimshe, xosh bolıń. 

Altın taxtta Hásen atam amanda, 
Baxıtı taymaǵan hesh bir zamanda, 
Atamnıń qostarı eki jahanda, 
Julqun anam, kórgenimshe xosh bolıń! 

Astındaǵı tulpardıń, 
Dizginin qolǵa aladı, 
Attıń basın ońǵarıp, 
«Shúw!» dep jolǵa saladı. 
Júrisine tulpardıń, 
Qanaat qılmay baradı. 
Tebińgige tebinip, 
«Shúw, janıwar, shúw!» dedi, 
Astındaǵı kók tulpar, 
Onnan sayın gúwledi, 
Qos qanatın qomladı. 
Tabanı jerge tiymedi, 
Buwdannan tuwǵan janıwar, 
Batpaq shıqsa nabada, 
«Quyrıǵım ılas bolar», dep. 
Espe-espe qumlardan, 
Espelep kelip jortadı. 
Doynaǵı tasqa tiygen soń, 
Ápten jonı qızadı, 
Kún ótken sayın janıwardıń, 
Shabısları artadı. 
Taban jol menen tarıstı, 
Tóbesinen qıyalap, 
Ushqan qus penen jarıstı. 
Ústindegi er Ziywar, 
Azıwlıq penen alıstı, 
Segbir tartıp jol júrdi, 
Kúni-túni jatpastan. 
«Zernigardıń jurtına, 
Jetemen», dep er Ziywar, 
Qısım etti janına. 
Xorezm menen Zernigar. 
Ekewiniń arası, 
Asqar asıw bel eken. 
Adam túwe qus ushpas, 
Daǵıstanlı shól eken. 
Qarsaq batpas qaraǵay... 
Mákán etse bul jerde, 
Qıs otını mol eken. 
Kiyikler kelip bulaqtan, 
Suw ishetuǵın jazında, 
Tawdıń oypat bawırı. 
Telegey teńiz kól eken. 
Jarıq shıqqan basınan, 
Shaqmaq tası kóp eken. 
Ol tóbe menen bul tóbe, 
Qulazıǵan shól eken. 
Neshe kún tamaq tatpastan, 
Muzday temir qursanıp, 
Qarsı shıqsa ǵapılda, 
Arın almaq dushpannan. 
Jalǵız ózi sahrada, 
Japa shegip baradı, 
Qarsaq batpas qalıńnan, 
Baratır Ziywar qaytpastan, 
Astındaǵı kók tulpar, 
Tawdıń qiya tasınan, 
Qarǵıp ketip baradı, 
Ayaǵın aljas baspastan 
Aqsha tawdıń basında, 
«Qırq bulaq» degen bar edi, 
Qırq bulaqtıń qasında, 
Biri ketken — Yunanǵa, 
Biri ketken — Qaqpanǵa, 
Biri ketken — Baǵdadqa, 
Biri ketken — Tegeranǵa, 
Biri ketken — Qabılǵa, 
Nebir jollar bar edi. 
Shınmashın menen Naharǵa, 
Qandar menen Qıtayǵa, 
Hindistannıń jurtına, 
Samarqand penen Buxaraǵa, 
Tashkent penen Qoqanǵa, 
Keter jollar bar edi. 
Sol júriwden jol júrip, 
Az ǵana emes, mol júrip, 
On bir kún tamam bolǵanda, 
Jetip keldi er Ziywar, 
Qırq bulaqtıń basına, 
Hár jurtlarǵa taraǵan, 
Toǵız dárbenttiń qasına. 
Ziywar attan túsedi, 
Astındaǵı tulparın, 
Bir putaǵa bayladı. 
Jazdıń, ıssı kúninde, 
Biyik tawdıń basınan, 
Aǵıp atır bulaqlar. 
Hár tárepke sarqırap. 
Jılǵa, sayǵa taraydı, 
Sınaptay bolıp jıltırap, 
Qaq jaradı murnıńdı, 
Tawdaǵı túrli giyanıń, 
Íyisleri ańqıǵan. 
Bir daraqtıń astına, 
Shekpenin bara saladı, 
Jaw-jaraǵın dastanıp, 
Azıraq aram aldı da, 
Shorshıp turıp ornınan, 
Jan:jaǵına qaradı. 
Kún batıwǵa taqalǵan... 
Atına jaqın baradı, 
Er-turmanın aladı, 
Juwsannıń kóp jerine, 
Arqanladı aparıp, 
Sol waqta kún batadı 
Terliklerin tósenip, 
Kók tulparǵa isenip, 
Sharshap júrgen Ziywardıń, 
Silesi qatıp qaladı. 
Sol jatqannan jatadı... 
Belgi berip oń jaqtan, 
Sarǵayıp tań atadı, 
Jelpildegen juwsandı, 
Jegennen soń janıwar, 
Kók tulpar kútá shólledi, 
Tepsinip tulpar qoymadı. 
At dúbirin esitip, 
Oyanıp bala uyqıdan, 
Kózin ashıp qaradı, 
Ornınan órre turadı, 
Atına jaqın baradı. 
Aǵıp jatqan bulaqtan, 
Suwǵaradı tulpardı. 
Zam-zam suwǵa qandırıp, 
Kók tulpar attı ertlep, 
Liypasların kiyinip, 
Pirlerine sıyınıp, 
Jaw-jaraǵın asınıp, 
Sekirip minip atına, 
Qaramadı artına, 
Atına qamshı basadı, 
Kók tulpar otqa toyǵan soń, 
Suwǵa ábden qanǵan soń, 
Edildey gúwlep tasadı, 
«Ha» degenshe janıwar, 
Jeti tawdan asadı, 
Shıǵarlıǵı segiz kún, 
Túserligi tórt kúndey, 
Esap etsek barshasın, 
On eki kúnlik jol eken. 
Basınan qulan shıǵalmas, 
Aldında sonday taw eken. 
Tawdan arman qarasa, 
Jádiwlardıń jurtı eken. 
Sol tawdıń túser túbinde, 
Gúlistan baǵlı shámenli. 
Baǵı-bostan bar eken. 
Batır mingen kók tulpar, 
Tawdan tústi kuldırap, 
Er Ziywardıń kózleri, 
Baratırǵanday buldırap. 
Beles-beles bul tawdan, 
Oynap ketip baradı, 
Eki kózi batırdıń, 
Jaynap ketip baradı, 
Astındaǵı kók tulpar, 
Qayıń menen emendi, 
Shaynap ketip baradı, 
Qiya tastıń basınan, 
Irǵıp ketip baradı. 
Bálent tawdıń astında. 
Shaxsıpası qasında, 
Baǵı-bostan ústinde, 
Biyik tawdıń bawırına. 
Merwert tastan salınǵan, 
Bir qalaǵa kelgenshe, 
Talay miynet kóredi. 
Astındaǵı kók tulpar. 
«Shúw» degen sayın jeledi, 
Kún pesinge jetkende. 
Sárhawızlı, sharbaqlı, 
Qalaǵa jetip keledi. 
Bul bostanǵa qarasa, 
Qırmızı gúller ashılǵan, 
Ortasındaǵı bulaqlar. 
Hár táreplerge rawan… 
Búlbilleri sayraǵan, 
Shahsıpanıń qasında. 
Qırq qazannıń ishinde, 
Túrli tamaq qaynaǵan, 
Bul baǵqa kirgen adamnıń, 
Júzleri gúl-gúl jaynaǵan. 
Kiyik, qulan, arqarlar — 
Shámenli baǵdıń ishinde. 
Maymıllar qızıq oynaǵan. 
Bul baǵdaǵı qızıqtı, 
Kórgenniń miyri qanbaǵan. 
Qazandaǵı tamaqtan, 
Jegenler sirá toymaǵan, 
Tawısqansha qoymaǵan. 
Arıslan tuwǵan er Ziywar, 
Atınan jerge túsedi, 
Qılıshın alıp qolına, 
Qazanǵa jaqın keledi. 
Tilla tabaqtıń ishinde, 
Altın shómishti kóredi. 
Qaynap turǵan qazanǵa. 
Bılǵalıqtı saladı,
Mazalıların jep Ziywar, 
Meylinshe toyıp aladı. 
Sol waqıtları bolǵanda, 
Toppısı tozǵan, 
Arqası qozǵan, 
Sozǵanda eki dizesi, 
Qulaǵınan zárre ozǵan. 
Kúnge qatqan sherimdey, 
Bátbesher qara júzleri. 
Súyegińnen ótedi, 
Aytqan hár bir sózleri. 
Suwdan keme júrgendey, 
Eger qumnan júrse de, 
Bilinbeydi izleri. 
Ózi úsh júz jasaǵan, 
Saw súyegi sawsaǵan, 
Ózi júdá qawsaǵan, 
Ólerine az qalǵan, 
Jolbarıstay aqırıp, 
Árwaqların shaqırıp, 
«Juwapsız kirip baǵıma, 
Otırsań,—dep,—ne qılıp?!» 
Jetip keldi bir kempir. 
Jetip kelip Ziywarǵa, 
Qaradı zalım tik turıp, 
Kóbik shashıp awzınan, 
Sóyledi kempir bát urıp. 
Sóylegen sózi bir dástan, 
Qáhárlense ol kempir, 
Jazdı eter zimistan: 

—Ara shólde arıqlatıp atıńdı, 
Tawda tulparıńdı qattı jelipseń, 
Bala, bayan áyle haslı-zatıńdı, 
Qay sháhárden qaysı jurtqa keldiń sen? 

Qorıqpay bálent tawdıń jaman jolınan, 
Qamshı urıp attıń ońlı-solınan. 
Qashtıń bala qanday shanıń qolınan, 
Kelgenińdı bir-bir bayan áyle sen! 

Jetpey ketkir, bálent tawdan asıpsań, 
Kewiliń hallas urıp suwday tasıpsań, 
Yaki bala aqılıńnan sasıpsań, 
Bala, maqsetińdi bayan áyle, sen! 
Jetpey ketkir, judırıqtay balasań, 
Jaqınlasam, janıp turǵan shalasań, 
Bir mush ursam sespey qatıp qalasań, 
Bul jerlerge ne sebepten keldiń sen? 

Júwernemek, shıǵıp sapar jaǵıma, 
Ushırastıń jerip júrgen shaǵıma, 
Nege kirdiń, qırshın bolǵır, baǵıma, 
Bala, áwladısań qanday pirdiń sen? 

Qáhárlensem biraq jutıp qoyarman, 
Ǵázep etsem kózlerińdi oyarman, 
Yaki etlerińe bir-aq toyarman, 
Balamısań yaki erimiseń erdiń sen?! 

Ǵazap etsem tilla darǵa asarman 
Aytpasań etińe tamǵa basarman, 
Etińdi jep, jerigimdi basarman— 
Yaki áwladı ma ediń sherdiń sen? 

Tiriley et kesip alıp sanıńnan, 
Mawqımdı basayın jalap qanıńnan, 
Júwernemek, qorıqpay jalǵız janıńnan, 
Ne sebepten baǵdan alma terdiń sen? 

Tuttıń shaqasına atıńdı baylap, 
Qırq qazan asımdı ishipseń jaylap, 
Kelipseń ózińdi ólimge saylap, 
Bala, maǵan kóp aqıret berdiń sen. 

Jalǵanshınıń jabısqırı ediń be? 
Qırq qazan asımnıń bárin jediń be?! 
Juwapsız jep «iyesi joq», dediń be? 
Juwapsız baǵıma nege kirdiń sen? 

Batır bala, qanday shahdıń ulısań, 
Yaki qanday biydiń qashqan qulısań, 
Yaki joldan adasqan bir muńlısań, 
Haslı-zatıńdı bir bayan áyle sen? 

Hesh kim kirmeytuǵın edi qalama, 
Qorıqpay kirgen qırshın sendey bala ma! 
Birden ursam bala, janıń qala ma, 
Kelgen jumısıńdı bala aytqıl sen? 

Qırshın bolǵır, kim kóterer bunıńdı, 
Júwernemek, shıǵarayın unıńdı, 
Joq etkende kim soraydı qunıńdı, 
Janıń barda tez keynińe qaytqıl sen! 

Qimdi alım deseń onnan betermen, 
Ashıwlansam seni pidá etermen, 
Sóytip, bala, muradıma jetermen, 
Qaytpasań jat, qırshınıńnan qatqır sen. 

Ziywar qaysar er edi, 
Ázireyilden aybınbay, 
Qaytpay shapqan sher edi. 
Erligin onıń sonnan bil, 
Kópti qurtqan quw kempir, 
Záhárin jayıp jılanday 
Qanshama sóz aytsa da, 
Qatıwlanıp, qatlanbay, 
Shamırqanıp, shamlanbay, 
Qaysı jurttan shıqqanın 
Qaysı xannıń eline, 
Óziniń kim ekenin, 
Barıwǵa sapar etkenin, 
Qáhárlengen kempirge, 
Sonda bayan etedi: 

—Ana, shıqtım Xorezmniń elinen, 
Zernigar jurtına párwaz áyledim, 
On eki kún túspey tulpar belinen, 
Kelip qalańızǵa hawaz áyledim. 

Qıshqırsam qalańnan shıqpadı saza, 
Qalańnıń xalqına kelgen be qaza, 
Hawaz bermedi hesh, tutqan ba aza, 
Onnan soń baǵıńa meyil áyledim. 

Zernigar elinde bir qız bar, deyip, 
Boyıma múnásip nazlı yar, deyip, 
Shıqtım, ana, qorqıtpańız «dar» deyip. 
Yar ushın ózimdi seyil áyledim. 

Atam Xorezmde ádil Hásen xan, 
Aybatınan titirer jer menen aspan. 
«Qashqınshı» dep qáwip áyleme anajan, 
Haslı-zatımdı men bayan áyledim. 

Hásen xannıń ulı, atım—er Ziywar, 
Anajan, etpeseń sózimdi bawar, 
Ǵazabıma bolarsańız sazıwar, 
Sizge men sózimdi ayan áyledim. 

Ziywar baǵıń-taǵıńızdı ne qılsın?! 
Dúnya-malıń, altın-gáwhar taǵısın... 
Jegen tamaǵımnıń alıń haqısın, 
Seniń baǵı-bostanıńdı náyledim. 

Anajan, qızbayman men dúnya-malǵa... 
Omanshanıń qızı Aynajamalǵa, 
Ashıqpan; sormaǵa lábinde palǵa, 
Janımdı jolında pidá áyledim. 

Sol waqtında kempirdiń, 
Kózi ottay janadı, 
Qansız júzi qubarıp, 
«Tuwra kelgen bále!» dep, 
Bejireyip qaradı. 
Arıslanday aqırıp, 
Anaw-mınaw adamnıń, 
Júregin dawısı jaradı. 
Adamdı qurtqan quw kempir, 
Dawıllatıp keledi. 
Kók gúrkirep kóklemde, 
Jaltıldap shaqmaq shaqqanday. 
Jawınlanıp keledi. 
Bul mástan kempirdiń, 
Bir qiyalǵa ketkenin. 
Er Ziywarbek biledi. 
Shabınıp turǵan Ziywardıń, 
Qolındaǵı qılıshın, 
Mástan zamat kóredi, 
Hasasın jerge uradı.— 
Sol waqtında er Ziywar, 
Kiyik súwret boladı! 
Kózi ǵamǵa toladı. 
Aqsha júzi soladı. 
Nalıs etip allaǵa, 
Ziywar zar-zar jıladı. 
Esi-aqılınan ayrılıp, 
Et betinen quladı. 
Aradan azıraq ótken soń, 
Aqılına keledi, 
Óziniń kiyik bolǵanın, 
Sol waqta Ziywar biledi. 
Quw mástannıń qolınan, 
Qutılmasın bilgen soń, 
«Janıń barda janıwar, 
Quw mástannan qutıl!» dep. 
Atına qarap sóyledi: 

—Sen, sen ediń meniń eki qanatım 
Qay jerlerde qaldı meniń elatım?! 
Azayımqan mástan meni bánt qıldı, 
Saǵan da barıwǵa joqdur halatım. 

Endi meni adamlıqqa sanama, 
Teginlikte márt esinen tana ma?! 
Men mástanǵa boldım endi giriptar, 
Barsań sálem aytqıl ata-anama. 

Zalım kempir meni esten tandırdı, 
Kiyik etip ishlerimdi jandırdı. 
Mástanǵa giriptar bolma, janıwar, 
Jádiw kempir meni aldap jandırdı. 

Oyın etse quw mástannan utılma, 
Janıń barda mástanǵa sen tutılma, 
Janıń bolsa shaynap úzip jibińdi, 
Esabın tap, mástannan tez qutıl da. 

Ayrıldıń sen minip kelgen baladan, 
Janıń barda qarǵıp shıq tez qaladan, 
Janıwar, mástanǵa bolsań giriptar, 
Mendey bolıp qutılmassań naladan. 

Jalǵanańnan, kekilińnen janıwar, 
Quw mástanǵa bola kórme sazıwar. 
Sen shıqsań qaladan men de shıǵarman, 
Kerek bolsań tabısarsań iyeńe. 

Bunı esitip kók tulpar, 
Kóziniń jasın tógedi, 
Qulaqların jımıytıp, 
Tórt ayaǵın búgedi. 
Shaynap qıyıp shılbırın, 
Qos qanatın qomladı. 
Áne-mine degenshe, 
Kiyik bolǵan Ziywardıń, 
Kózinen ǵayıp boladı. 
Qarǵıp ótip qaladan, 
Biyik tawdıń basına, 
Barıp bir-aq qonadı. 
Kózin ashıp quw mástan. 
Jan-jaǵına qaradı. 
Baylawda turǵan tulpardıń, 
Qaladan ushıp shıqqanın, 
Quw mástan bilmey qaladı. 
«Sennen bolǵan bále!» dep, 
Ziywarǵa ǵazep qıladı, 
Jolbarıstay aqırıp, 
Árwaqların shaqırıp, 
Túpirinip qaqırıp, 
Óz-ózine baqırıp, 
Ziywarǵa zawal saladı. 
Balaǵa dem uradı. 
Sol waqtında er Ziywar, 
Tilsiz qatıp qaladı, 
Qulaǵı joq, tili joq, 
Jaǵal kiyik boladı. 
Kiyik bolǵan Ziywardıń, 
Íshi ottay qaynadı, 
Hár túrli qıyal oyladı. 
Mástan kempir ketken soń, 
Baǵı-háremnen shıǵadı, 
«Bul jerde júrsem summ kempir, 
Jáne bir bále qılar dep»,— 
Biyik tawǵa minedi. 
Jan joldası kók tulpar, 
Oǵan qarap júredi. 
Baǵdan ásten shıǵıwdan, 
Qasına kisnep keledi. 
Túymedey basın kóterip, 
Tanawları elpildep, 
Ziywardı iyiskeleydi. 
Aqıllı edi kók tulpar, 
Tawda júrgen kiyiktiń, 
Kiyik emes ol janıwar, 
Xorezmniń elinen, 
Minip kelgen joldası, 
Hásen xannıń balası, 
Ziywar ekenin biledi. 
Kiyiktiń qalmay izinen, 
Bir-birine es bolıp, 
Tawdan túsip keledi. 
Sol waqları bolǵanda, 
Kún batıp qas qaraydı; 
Kiyik bolǵan Ziywarǵa, 
Keń dúnya endi taraydı. 
Bir mergen shıqsa aldınan... 
Quralı joq qolında, 
Atlı quwsa izinen, 
Ne múshkilge jaraydı?! 
Táwekel etip hár iske, 
Jan-jaǵına qaraydı, 
Jelkildegen juwsannıń, 
Íyisi ańqıp baradı. 
Kók maysanıń ústinde, 
Kiyik bara awnadı. 
Bas ushında kók atı, 
Qarawıl bolıp turadı. 
Maysada jatıp er Ziywar, 
Sóylerine tili joq, 
Muń-mútájin aytıwǵa, 
Jaqın jerde eli joq. 
Kók maysanıń ústinde, 
Burınǵı ótken kúnleri 
Júregine túsedi. 
Ótkendi oyǵa túsirip, 
Kiyik bolǵan er Ziywar, 
Íshinen sonda tolǵadı: 
Jazdıń ıssı kúninde, 
Segiz qanat aq orda, 
Jez shiylerin túrdirip, 
Aq otawdıń tórine, 
Qamqa tósek saldırıp, 
Elden saylap qasıma, 
Jaqsı qızdı aldırıp, 
Kún qızarıp batqan soń, 
Sol tósekte jatqan soń, 
Oyın salıp qız benen, 
Miyrim ábden qanǵan soń, 
Tań uyqınıń waqtında, 
Sıyır sawar bolǵansha, 
Tún uyqımdı bólmedim. 
Altın tabaqqa bal salıp, 
Dámin tatıp tamsanıp, 
Bir kúninde bes iret, 
Chay ishsem de shólledim. 
Tarlıq kórmey dúnyadan, 
Sol keńlikti tárik etip, 
Bir yar tawıp alǵansha, 
Aynımas tuwrı shárt etip, 
Jalań ayaq jar keship, 
Qızıl ayaq qır keship, 
Kúnlerdiń kúni bolǵanda, 
Zernigardıń jolında, 
Aq suńqarday jellettim. 
At jalın tartıp mingen soń, 
Atımdı xalıq bilgen soń, 
Qarsılasqan dushpannan, 
Qaytpaytuǵın bende edim. 
Ya paymanam tolǵan ba, 
Qızıl gúlim solǵan ba, 
Paytaq elden bezdirip, 
Ayaǵımnan tozdırıp, 
Sergizdanǵa túsirip, 
Daǵıstandı gezdirip, 
Bawırımdı ezdirip, 
Bul bálege ushıratıp, 
Ya yaratqan, yaratqan, 
Qarǵaǵan bendeń menbedim? 
Aybatlı mendey erińdi, 
Jolıqtırdıń mástanǵa, 
Kiyik etip quw mástan, 
Saldı maǵan qısımdı, 
Ayaq-qolımdı lal qılıp, 
Gereń qılıp qulaqtı, 
Tilimdi ábden gúń qılıp. 
Jatqan jerimnen qozǵatıp, 
Ata-anadan ayırıp. 
Botalı narday bozlatıp, 
Jetim qozıday mańıratıp, 
Daǵıstandı jańıratıp, 
Sebep penen qudayım, 
Daǵıstanǵa ısırdıń. 
Xorezmniń elatı, 
Xalıq pa edi qayırsız, 
Qalmaq shawıp xalıqtı, 
Taqta xan kelip qol salǵan?: 
Sonıńday zalımdı, 
Quwıp barıp eline, 
Tilla darǵa astırǵan, 
Er Ziywarday batırdı, 
Kiyik etti quw kempir! 
Eli-jurtımnan qol juwıp, 
Qosınan qashqan qoyanday. 
Bir basımdı panalap, 
Qonbaǵan toǵay qoymadım. 
Hámeldiń ayı bolǵanda, 
Abılaysań jawını, 
Nóser bolıp quyǵanda, 
Tóbbeleme tolǵanda, 
Mákán etip bulmanda, 
Tawdıń basın jayladım. 
Kók-kómbek juwsań shayıǵa, 
Hayran boldım, jayıldım. 
Qanatımnan qayrılıp, 
Tuyaǵımnan mayrılıp. 
Jatırman tasqa tıǵılıp, 
Júregim ashtan sıǵılıp, 
Uyqılasam túske kirmegen 
Kórmegenlerdi men kórdim. 
Ótkizdi kóz aldınan, 
Patshalıq bolǵan saw kúndi, 
Zarlaw menen ótkerdi. 
Kiyik bolǵan sol túndi. 
Burınǵı ótken kúnlerin, 
Sahrada eske túsirip, 
Atı menen qosılıp, 
Zarlanıp jılap jatadı, 
Jazdıń qısqa tańı da, 
Qıyınlıq penen atadı. 
Tań juldızı serpilip, 
Shashırap qún shıǵadı. 
Jazǵı kún qanday jaǵımlı! 
Álemge nurın shashadı. 
Kiyik penen kók attıń, 
Jol, shuǵla zeynin ashadı, 
Aǵıp atırǵan quldırap, 
Bulaqtan suw ishedi. 
Gúzar jolǵa túsedi, 
Tulpar menen kiyiktiń, 
Jortıp jonı qızadı. 
Gahi kiyik ozadı, 
Gahi tulpar ozadı, 
Kiyik penen kók tulpar, 
Oynap tawdıń basında, 
Hesh adam joq qasında, 
Gá jortıp, gá shawıp, 
Ekewi shaǵlap yoshadı. 
Qulaqları sılpıldap, 
Kiyik jolda boldırdı, 
Adamnan zıyat kók tulpar, 
Tórt ayaǵın búgedi, 
Túyedey bolıp shógedi. 
Kiyiktiń boldırǵanına, 
Kózden jasın tógedi. 
Boldırǵan dostı, kiyikti, 
Arqasına mindirip, 
Aranday awzın ashadı, 
Tawǵa alıp qashadı, 
Bir neshe tawdan asadı, 
Aspan menen talasqan, 
Jáne bir tawǵa shıǵadı. 
Qos qanatın qaǵadı, 
Kiyik mingen kók tulpar, 
Juldızday bolıp aǵadı. 
Kózdi ashıp jumǵansha, 
Esken dawıl tınǵansha, 
Ashqan awızdı jumǵansha, 
Bálent tawdıń bawırına, 
Kók tulpar barıp túsedi. 
Ústindegi ol kiyik, 
Qarǵıp tústi tulpardan. 
Qarsı aldına qarasa: 
Shámenli gúller ashılǵan, 
Búlbilleri sayraǵan, 
Qırmızı gúller jaynaǵan! 
Qırmızı gúldiń japıraǵı 
Samal menen shayqalǵan, 
Háremi baǵ-baqshalı, 
Baǵıstanǵa keledi. 
Diywal menen shámenniń, 
Átirapı qorshalǵan. 
Ol diywaldıń ústine, 
Sheńgelden hárem qoyılǵan. 
Ol háremniń ishine, 
Kiretuǵın esik joq: 
Quslar ushıp ótpese, 
Tıshqan da kirer tesik joq! 
Kiyik baǵdı aylansa. 
Baǵı-háremniń sırtında, 
Úlken japtı kóredi. 
Jaǵalap japtı júredi, 
Bir jerinde baqshanıń, 
Baǵqa suw aparatuǵın, 
Bir toǵırtqa bar eken. 
Úńilip oǵan qarasa, 
Óńiri kútá tar eken. 
Ne de bolsa janıwar, 
Baǵ ishine kiriwge, 
Sayran etip júriwge, 
Baǵ ishinde neler bar?— 
Kózi menen kóriwge, 
Baǵdan miywe teriwge, 
Kiyik qumar etedi. 
Neshshe kún tamaq jemegen, 
Beli názik, qınayǵan, 
As ishpegen ash kiyik, 
Jan-jaǵına qaranıp, 
Qarshıǵaday taranıp, 
Quwırshaqtay bolıp quntıyıp, 
Jılanday bolıp sımpıyıp, 
Qulaqların qayırıp, 
Kókiregin ayırıp, 
Ózin shotlap tuwralap, 
Toǵırtqaǵa uradı. 
Jarı ortaǵa barǵanda, 
Yaki arman kete almay, 
Yaki berman jete almay, 
Toǵırtqadan óte almay, 
Aldınǵı eki tuyaǵın, 
Aldına qarap sozadı, 
Keyingi eki ayaǵın, 
Art jaǵına sozadı. 
Basın tómen buǵadı, 
Eki kózin jumadı. 
Oq jılanday jılısıp, 
Óldim-taldım degende, 
Toǵırtqanıń awzınan, 
Kiyik zorǵa shıǵadı. 
Dúr-dúr qaǵıp silkinip, 
Dógeregine kóz salıp, 
«Kim bar, kim joq eken? -dep, 
Shámenli baǵdıń átirapın, 
Kiyik barlap biledi. 
Júrińkirep aldına, 
Jan-jaǵına qarasa, 
Qızıl alma qızarıp, 
Sabaǵınan úzilgen; 
Aq almalar sarǵayıp, 
Ábden pisip jetilgen; 
Badam, ánjir, júzimler, 
Pisip jerge tógilgen... 
Jerge túsken jemisti, 
Toyǵanınsha terip jep, 
Júrse kiyik sayranlap, 
Altın taxttıń ústinde, 
Altın jıǵa basında. 
Qırq kánizi qasında, 
Otır edi bir sulıw. 
Baǵqa kirip jemistiń, 
Túskenlerin terip jep, 
Más bolıp júrgen kiyikke, 
Otır edi qarańlap, 
Qasındaǵı qırq kızı 
Júr edi baǵdıń ishinde, 
Alma atıp jayrańlap. 
Baǵqa kirip miywe jep, 
Júrgen jalǵız kiyikti, 
Xanshayımnıń aldına, 
Quwıp keldi tayrańlap. 
Kóp qızlardıń ishinde 
Jawırınları qaqpaqtay, 
Bilekleri toqpaqtay, 
Burımları bir qushaq, 
Murını bar pıshaqtay, 
Tanawları shapshaqtay, 
Kulaǵınıń kólemi, 
Jurtta qalǵan oshaqtay. 
Eki beti qayraqtay, 
Sóylegen sózi shaqmaqtay, 
Bet ajarın aytsań, 
Qumdaǵı sarı saqsaqtay, 
Bir kánizi bar edi. 
Kiyiktiń baǵqa kirgenin, 
Baǵ ishinde júrgenin, 
Baǵdan miywe tergenin, 
Baǵda oynap júrgenin, 
Kiyikti qalay kórgenin, 
Bastan ol bayan etedi: 
- Qulaq salıń xanshayım, 
Meniń aytqan sózime, 
Qızlar menen kóshkiden, 
Shıǵıp edim sayranlap— 
Júzimlerdi oyranlap, 
Júrgen kiyik kórindi, 
Baǵ ishinde kózime. 
Quwıp kettim kiyikti! 
Házir mınaw turıptı... 
Sol waqtında xanshayım, 
Qızdıń sózin tıńlaǵan, 
Sháńkildegen sózleri, 
Shekesinen jıńlaǵan. 
Shul kiyiktiń bul baǵqa, 
Toǵırtqadan kirgenin, 
Sonda xanım ańlaǵan. 
Xanım aytqan sózlerden, 
Esitken ǵárip kiyiktiń, 
Júrekleri suwlaǵan: 

—Qetip qalar bul jerde kóp tursańız, 
Qırq qızdıń biyligi sizge tiyisti, 
Qalay qılsańız da barıp uslańız, 
Uslap munda tez alıp kel, Suwsıma! 

Baǵqa ruqsatsız kirgen kiyikti, 
Uslap tezirek alıp keliń, Suwsıma! 
Jan tiymegen jemislerge tiyipti, 
Gúnakar kiyikti ákel, Suwsıma! 

Kirgen haywandı bolsa janıńız, 
Barıp hiyle menen uslap alıńız, 
Qashpasın, moynına buǵaw salıńız, 
Jazım etpey tez alıp kel, Suwsıma! 

Bir tuttıń túbinen oshaq oyıńız, 
Ekew-ara wazzahanı qurıńız. 
Alıp barıp bul kiyikti soyıńız, 
Buyrıǵımdı bejer barıp, Suwsıma! 

Eger uslap alıp kelseń kiyikti, 
Onda siziń mártebeńiz biyikti, 
Qırq qızdıń biyligi sizge tiyisti, 
Sonıń ushın tezirek bar, Suwsıma! 

—Ájep bolar, xanım,—dep, 
—Siziń ushın tasaddıq, 
Bolsın áziz janım,—dep, 
Wayraqlap juwırıp ketedi, 
Baǵda júrgen qıdırıp, 
Qırq qız benen qırq kanizge, 
Suwsıma jıldam jetedi, 
Xanshayımnıń buyrıǵın, 
Qızlarǵa bayan etedi: 

—Sayran etip júrgen senseń, Arzayım, 
Sizlerge jiberdi meni xanshayım, 
«Basqa qızdan ayaq-qolıń jeńil» dep, 
Xızmet buyıradı maǵan hárdayım. 

Haram ólgir kiyik baǵqa kiripti, 
Kózge súrme baǵdan miywe teripti, 
Jemisti jep, jawlan urıp júrgenin, 
Kóshkinde otırıp xanım kóripti. 

«Suwsıma, sen biykelerge bar», dedi; 
«Eger aman ketse, bizge namıs-ar», dedi; 
«Qalay bolsa da kiyikti qutqarmay, 
Uslap ákelegór tezirek», dedi. 

Usı edi shorshınǵanı janımnıń, 
Qısılıp shıqqanı sırtqa qanımnıń, 
Júriń, qızlar, kiyikti uslap alayıq, 
Tapsırması orınlansın xanımnıń? 

Kiyikti uslamay barsaq búldirer, 
Uslap barsaq inam berip, kúldirer, 
Eger orınlamay barsaq buyrıǵın, 
Seksen biyke—hámmemizdi óltirer! 

Xanshayımnıń qızıl júzi qubarıp, 
Kiyiktiń etine háwes bolıptı, 
Xanshayım naq on segizge tolıptı, 
Qazan urǵan qızıl gúldey solıptı. 

Eti qızıw, awırıw bolǵan demekshi, 
Kiyik etin kabap etip jemekshi, 
Kábaptan háwesi basıla qoysa, 
Onda bizlerge rahımet demekshi. 

«Jeriktiń» jaǵdayın bilesiz sizler, 
Onda onıń emin tabıwshı bizler, 
Kiyikti qashırmay uslap alayıq, 
Júrińizler qırq qız benen qanizler? 

Suwsımanıń bul sózin 
Qırq qız benen qırq kániz, 
Bárshesi maqul kóredi. 
Gewishin taslap kóp qızlar, 
Jalań ayaqlanadı. 
On qız ketip aldına, 
On qız shıqtı artına, 
On kániz shıqtı oń jaqqa, 
On kániz shıqtı sol jaqqa, 
Qol uslasıp kóp qızlar, 
Bir kiyikti qashırmay, 
Dárhal uslap aladı. 
Suwmańlaǵan Suwsıma, 
Ol kiyiktiń moynına, 
Aydıllısın saladı. 
Qırq qız benen qırq kániz, 
Hár kim bir tayaq uradı. 
Tayaq jegen kiyiktiń, 
Kózi ketti alaqlap, 
Onnan sayın kiyikti, 
Íshi qızǵan biykeler, 
Ura berdi tayaqlap, 
Tayaqtan kiyik boldırdı. 
Qızıl tilin salaqlatıp, 
Alıp bardı xanımǵa, 
Bende bolǵan kiyikti, 
Tazılarınday qálpeniń, 
Seksen biyke jalaqlap, 
Kiyikti uslap kelgenin, 
Xanımǵa bayan qıladı, 
Suwsıma kelip alaqlap: 

—Ǵurıjlansań qúdiretliseń, xanshayım, 
Orınlandı bizge etken hámiriń. 
Hesh bir nárseden joq meniń párwayım, 
Qáleseń, kiyiktiń basın kemiriń. 

Siz—xanshayım, bizler—sizge xızmetker, 
Ne buyırsań xızmetkerler «Maqul», der, 
Xanımıń buyrıǵın orınlamaǵan, 
Óz waqtında xızmetkeri qayǵı jer. 

Tilsim menen bostanıńdı oradıń, 
Patsha bolıp dáwperini soradıń, 
Sen buyırdıń, bizler dárhal bejerdik, 
Orınlandı oyıńdaǵı muradıń. 

Shashıń qara, barq uradı júzińde, 
Xanım, orınlandı aytqan sóziń de, 
«Ákel!» degen kiyigińdi ákeldim, 
Ne qılsańız ıqtıyarıń ózińde. 

Hámirińdi tuttı xızmetkerińiz, 
Siziń de tarqaydı qayǵı-sherińiz, 
«Atımdı ata, sıbaǵamdı iytke sal,» 
Degen xanım, bizge inam berińiz. 

«Soy»deseńiz, kiyikti házir soyamız, 
«Oy» deseńiz, eki kózin oyamız. 
«Óltirmeńiz janıwardı» deseńiz, 
Onda tuqımlıqqa saqlap qoyamız. 

«Kábap et» deseńiz – iske tartılar, 
«As» deseńiz—zamatında asılar, 
Jemisińdi jegen kiyiktiń etin, 
Bir jeseńiz xáwesińiz basılar. 

Áwelinde Suwsıma. 
Hawlıǵıp qalǵan biyshara, 
Aytar sózin tappadı, 
Ayta berdi hár sózdi, 
Sonda da awzın jappadı. 
Awzın jawıp ne qılsın, 
Xanshayımnıń buyrıǵın, 
Orınlap shıqqan Suwsıma, 
Jegen duzın aqladı. 
Hawlıqsa da áweli, 
Eti qızıp alǵan soń, 
Súyreńlep tili shıqqan soń, 
Bir sóziniń keynine, 
Jáne bir sóz taqladı: 
—Kiyikti uslap ákeldim, 
Xanım sawǵa beriń? — dep; 
—Tuqımlıqqa qoysańız, 
Tarqatılar sheriń, — dep; 
—Yaki kabap etseńiz, 
Tezirek iske tartılar. 
Kelse sorpa ishkińiz, 
Onda shaqqan asılar. 
Etin jeseń kiyiktiń. 
«Jeligiń» jıldam basılar. 
Siziń bıyıl jasıńız, 
On segizden astı,—dep; 
—Túnde qızıp deneńiz. 
Muhabbatıń tastı, — dep; 
—Jigirma jasqa shıqqansha, 
Bir ǵoshshaqtı tappasań, 
Ótkerdiń biykar jastı,—dep; 
Patshalıqtan payda ne? 
Alımlıqtan payda ne? 
Tappasań jerden astı,—dep; 
— Bir jaqsıǵa qosılıp, 
Qádirlemeseń bastı, — dep; 
Muhabattı bilmegen. 
Jeti atańız nastı,—dep, 
Suwmańlaǵan Suwsıma, 
Sózin aytıp mısallap, 
Xanshayımdı bapladı. 
Tapsırmasın bejergen, 
Qızlarǵa inam bermedi, 
Suwsımannıń sózleri, 
Xanshaǵa mágar jaqpadı. 
Suwsımanı xanshayım, 
Jibererde kiyikke, 
Aytqan sózinen shıqpadı, 
Sóz qayımǵa kelgen soń, 
Suwsıma qorqıp, buqpadı. 
Julınına tiygizip, 
Qansha otırıp aytsa da, 
Xanshayımǵa juqpadı. 
Xanımnıń bilip ıńǵayın, 
Bilgen soń barlıq jaǵdayın. 
Suwsıma tezirek toqtadı. 
Sonda turıp xanshayım: 
—Haw Suwsıma, Suwsıma, 
Uslap kelgen kiyikti, 
Óziń ǵana soy, — dedi; 
—Baslap kelgen baǵıma, 
Eki kózin oy, — dedi; 
—Ókpesi, ishek-qarnın, 
Kómip jep, óziń toy,—dedi; 
—Bawırı menen júregin, 
Búlkildegen búyregin, 
Maǵan saqap qoy, — dedi; 
—Aynalasınan kiyiktiń, 
Basqa qızlardı quw, — dedi; 
—Qanın soyıp tazalap, 
Óz qolıń menen juw, — dedi; 
—Júrek, bawır, búyregin, 
Kábap etip pisirip, 
Maǵan ákelip ber, — dedi; 
—Qalǵan etin asıńız, 
Qırq qız benen qırq kániz, 
Talasıp bári jer,—dedi; 
—Tarqatarsız sher,— dedi. 
—Ájep bolar xanım, — dep, 
Jalaqlatıp pıshaǵın, 
Suwsıma qolǵa aladı. 
Eki kánizdi shaqırıp, 
Kiyikke jaqın baradı, 
Tórt ayaǵın top qılıp, 
Bekkem etip bayladı, 
Ólerin kiyik bilgen soń, 
Íshin suwıq jayladı. 
Sol waqıtta Suwsıma, 
Pıshaǵın alıp qolına, 
Qadalǵanda shalmaǵa, 
Názer etip qarasa, 
Adam súwret kórindi! 
Kiyiktiń kórip júzlerin, 
Adamzatqa usattı, 
Ashıp kórip kózlerin, 
Pıshaǵın tartıp aladı. 
«Ílaya tasqa shapqır!» —dep, 
Qınapqa qaytıp saladı. 
Ornınan qarǵıp turadı, 
Ǵárip bolǵan kiyikti 
Kózi menen júzlerin, 
Adamzatqa usatıp, 
Xanımǵa bayan qıladı. 

S u w s ı m a: 
—Suwsımańnıń arzası bar, xanshayım, 
Bul kiyikti adamzatqa megzettim, 
Saǵan málim, janım, meniń hal-jayım, 
Janıwardı adamzatqa megzettim. 

Asıǵıp xanım-aw háwes asıńa, 
Jetip bardım ol kiyiktiń qasına, 
Qarap turıp kózden aqqan jasına, 
Janıwardı adamzatqa megzettim. 

Ol kiyiktiń ayaq-qolın jıynadım, 
Shalayın dep janıwardı qıynadım, 
Kózin kórip óltirmege qıymadım, 
Kiyikti men adamzatqa megzettim. 

«Shalayın» dep qawsırǵanımda jaqtı, 
«Janıwardıń kózlerinen qan aqtı, 
«Qara bolmasın» dep xanımnıń baxtı», 
Aldıńızǵa kelip xanım arız ettim. 

Pıshaqtı alǵannan qáwmetin búkti, 
Shalayın degennen kózden qan tókti, 
Arqalamayın men bul awır júkti, 
Bul kiyikti adamzatqa megzettim. 

Kózlerinen aqqan jası músindey, 
Túsleri tap adamzattıń túsindey, 
Kiyik bolǵanına turman túsinbey, 
Sonıń ushın sizge kelip arız ettim. 

Júzlerin kórgende gúl-gúl jaynaydı, 
Tili joq, ishleri ǵıj-ǵıj qaynaydı, 
Kim de bolsa óltiriwge qıymaydı, 
Minez-qulqın adamzatqa megzettim. 

Adam bolıp qızıl gúli solmasın, 
Qápelimde paymanası tolmasın, 
Duwayıbent adamzat bolmasın, 
Naǵız ózin adamzatqa megzettim. 

Adamzattay nur bar eki kózinde, 
Adamgerlik mirawat bar júzinde, 
Óltir ya óltirme erkiń ózińde, 
Meniń ózim adamzatqa megzettim. 

Adam bolsa ayaq-qolın sheshińiz, 
Óltirmey bir qasıq qanın keshińiz, 
Duwayıbent bolǵan adamzat shıǵar, 
Adam góshi bolmasın kiyik etińiz. 

Ara shólde atın jortıp jelgendi, 
Ruxsatısız baǵına kirgendi, 
Qırq qazannan toyıp tamaq jegendi, 
Teris qaytqan meniń anam duwalar. 

Batır bolsa hasıllıqqa ketkendi, 
Sóytip anam bunı kiyik etkende, 
«Mástannıń qolınan qutılayın», dep, 
Kelip, biziń baǵımızǵa jetkendi. 

Ol jollardan sawdager kóp ótedi, 
Sawdagerdiń jolın anam kútedi, 
Qızıǵıp kárwannıń dúnya-malına, 
Anam adamlardı kiyik etedi. 

Anamnıń joq haslı, namısı arı... 
Kár etpeydi jannıń eńiregen zarı, 
Kiyik etip dúnya-malın aladı, 
Bul — mástan anańnın kásibi kári. 

3 a w r i ya: 

—Kóp oqıǵan azayımnıń duwasın! 
Qabıl etpey, kárwanlardıń kóz jasın, 
Neshshelerdi kiyik etip jiberip, 
Móminlerdiń arqalaǵan gúnasın. 

Kim biledi, túye baqqan sárwandı? 
Kim biledi, túye tartqan kárwandı? 
Kim biledi, Xorezmge xan bolıp, 
Zamanında shaǵlap, dáwran súrgendi? 

Kim biledi, jurttan asqan palwandı? 
Kim biledi, qay jurtqa qılǵan jawlandı... 
Men de sorlı edim «yar» dep jılaǵan, 
Kim bilsin, kóz jasım qabıl bolǵandı... 

Kóz jasımdı qabıl áylep qudayım, 
Dańqımdı esitip baǵqa kirgendi, 
Sınamaqqa baǵdan jemis tergendi, 
Kiyikti ǵayıptan qúdiret bergendi. 

Qurdaslarım, qabıl bolǵay kóz jasım, 
Kiyikti kórgenshe ketti ıqlasım, 
Júregim hallaslap soǵıp baradı, 
Júregime batpay urtlaǵan asım. 

«Yar» dep órtenbegen jerim qaldı ma! 
Alla kóz jasıma názer saldı ma? 
Kim biledi, adam shıǵar bul kiyik, 
Urmay-soqpay alıp keliń aldıma. 

Jaqsı lipas kiyip beldi qınayın, 
Kiyikti óz kózim menen sınayın, 
Haywanbeken, adambeken, ayırıp, 
Ne bolsa da onnan keyin tınayın. 

Degen waqta Suwsıma, 
Qırıqpa tayday quntıyıp 
Qulaqları jımpıyıp. 
Mayǵa túsken tıshqanday, 
Kiyikke bardı sımpıyıp. 
Top bolıp jatqan kiyiktiń. 
Ayaqların sheshedi. 
Orınınan turǵızıp, 
Aldına pal qoyadı, 
Paldı kiyik ishedi. 
Suwsıma jeldey esedi, 
Xanshayımnıń aldına, 
Kiyikti alıp keledi. 
Qushtar bolǵan xanshayım, 
Kiyikti barlap kóredi, 
Kiyik emes, kim bilsin, 
Patshazada turmeken? 
Kiyik bolsa bul nege, 
Adamzattan qashpaydı? 
Baǵqa nege kiredi? 
Bul baǵlardıń ishinde, 
Adam barın biledi... 
Úyir kórip adamdı, 
Kiyik bolsa haqıyqat, 
Adamǵa nege keledi? 
Kiyik bolsa bul nege, 
Adamdı dushpan demeydi? 
Jerge túsken jemistiń, 
Jamanın nege jemeydi? 
—Hay, Suwsıma, Suwsıma, 
Shardaraǵa barıńız, 
Shardaranıń astına, 
Keńnen tósek salıńız. 
Bir jaǵınan shóp tóseń, 
Ortasına tósektiń, 
Dásturxandı jayıńız, 
Túrli tamaq qoyıńız. 
Shóp tósegen jaǵına, 
Páshek penen shaylardan, 
Jantaq penen aqbastan, 
Selew menen juwsannan, 
Nomay etip qoyıńız. 
Sonnan keyin Suwsıma, 
Shardaranıń ishine, 
Kiyikti jekke jiberiń, 
Azǵan bolsa adamnan, 
Jan-jaqqa da qaramas, 
Selewge de qaramas, 
Juwsańǵa da qaramas. 
Adam bolsa bul kiyik, 
Aq tósektiń ústine, 
Bara awnar bul kiyik. 
Adamzat, óytkeni, 
Házlikti jaqsı kóredi, 
Kiyik bolsa—haywan ol, 
Qansha húrmet etseń de, 
Ízzetti hesh bilmeydi, 
Shóptiń-shardıń basın jep, 
Awqat etip júredi. 
Adamzattıń belgisi, 
Shóp tósekte jatpaydı, 
Qus tósekte jatadı, 
Shópti-shardı tatpaydı, 
Mıń túrli jemis qoysań da, 
Áwele paldan tatar ol. 
Haywan bolsa qayǵısız, 
Shóp tósekte jatar ol. 
Usını bil Suwsıma, 
Tapsırmam meniń saǵan sol, 
—Mınaw sóziń aqıl,—dep, 
Shardaraǵa baradı, 
Ǵalı gilem jayadı, 
Ol gilemniń ústine, 
Aq tekiymet tósedi, 
Tekiymettiń ústinen, 
Mamıq tósek saladı, 
Hár jaǵına mamıqtan, 
Juptan kópshik qoyadı, 
Qus tósektin aldına, 
Ushıǵadan torlaǵan, 
Keń dásturxan jayadı; 
Bir jaǵında—alma bar, 
Bir jaǵında—ánjir bar, 
Bir jaǵında—badam bar. 
Bir jaǵında—piste bar; 
Bir tabaqqa—palawdan, 
Bir tabaqqa—quwırdaq, 
Bir tabaqqa—kábaptan, 
Bir tabaqqa—semiz et, 
Bir tabaqqa—sorpadan... 
Túr-túrinen qoyadı. 
Jemiske kiyik toyadı, 
Jemisten miyri qanǵan soń, 
Shardaranıń astında, 
Mamıq tósek ústinde, 
Uyqıǵa meyil boladı. 
Qarap turǵan xanshayım, 
Bende bolǵan kiyiktiń, 
Kiyik emesin biledi. 
Sekirip túsip taxtınan, 
Juwırıp-jortıp xanshayım, 
Shardaraǵa keledi. 
Azayımlıq duwasın, 
Qap tawınıń astında, 
Jeti jıl jatıp oqıǵan, 
Perilerdi bánt etip, 
Kókiregine toqıǵan, 
Azayımlıq islerin, 
Ol mástannan arttırǵan. 
«Mástannıń bul qılıǵın, 
Kórmeyin men sirá», dep, 
Qırq qız alıp qasına, 
Qala salıp, baǵ egip, 
Ózinshe shette ház etip, 
Mástannan bólek otırǵan. 
Bir qısım topıraq alıp, 
Úsh mártebe dem salıp, 
Qarsı turǵan kiyiktiń, 
Mańlayına shashadı. 
Kiyik etken mástannıń, 
Árwaqları qashadı. 
Aldında turǵan ol kiyik, 
Túshkirip, dúr-dúr qaǵınıp, 
Adam suwret boladı... 
Jamalına jigittiń, 
Qızdıń kewili toladı. 
Kiyik bolǵan Ziywarǵa, 
Zawriya ashıq boladı. 
Ashıqlıǵın bildirip, 
Jilwa etip, naz etip, 
Aldında oynap turadı, 
Er Ziywardan Zawriya, 
Haslı zatın soradı: 

Q ı z: 
- Sıypaysań jańa tap bergen murtıńdı, 
Sóytip qozdırdıń sen meniń qurtımdı... 
Jón sorasıw burınǵıdan qalǵan jol, 
Maǵan bayan áyle eli-jurtıńdı? 

J i g i t: 

—Mahitaban yańlı meniń gúl júzim, 
Hásenshanıń áwladıman men ózim, 
Haslımdı men sizge bayan áyleyin, 
Jurtımdı sorasań meniń Xorezm. 

Q ı z: 

—Bayan ettiń, bala, haslı-zatıńdı, 
Oqıp kórdim peshanańda xatıńdı, 
Atańızdıń atı bolsa Hásen xan, 
Bala, bayan áyle óziń atıńdı? 

J i g i t: 

—Dushpandı qáhrime bolǵan sazıwar, 
Bar edi astımda tulparım quwar, 
Quda bolasań ba sorap atımdı? 
Atımdı sorasań meniń—er Ziywar. 

Q ı z: 

—Bala, túsindiń be meniń oyıma, 
Boyıńdı múnásip kórdim boyıma, 
Maǵan ılayıq ǵoshshaq jigit ekenseń, 
Jolıń túsip kelgenseńdi toyıma. 

J i g i t: 
—Gózzalǵa múnásip meniń boyım bar, 
Biraq sennen basqa bólek oyım bar, 
Sawalıńız bolsa sora egleme, 
Qıstaw baratırǵan qızıq toyım bar. 

Q ı z: 

—Bala, qoya turǵıl qıstaw toyıńdı! 
Basqa jaqqa awdarmańız oyıńdı, 
Xorezm jurtınan kelgen ǵosh jigit, 
Ashıq boldım kórip sárwi boyıńdı. 

J i g i t: 

—Hazan urmay ǵunshalı gúl solmaydı, 
Xannıń kewli qarashaǵa tolmaydı, 
Gózzal, mennen qiyalıńdı ketirgil, 
Zernigarǵa tez jetpesem bolmaydı. 

Q ı z: 

—Bilegińdi salıp alda moynıma, 
Miyriń qansın periyzattıń oynına, 
Baǵıma kir, azıraq aram alıp ket, 
Kirip jánnet yańlı meniń qoynıma. 

J i g i t: 

—Jamalın kórmege bolıp intizar, 
Mástan anańızǵa boldım giriptar, 
Ne qılayın qoynıńdı, jánnetti?! 
Zernigar jurtında ashıq yarım bar. 

Q ı z: 

—Ashıǵıńdı qoyıp meni almasań, 
Aq moynıma bilegińdi salmasań, 
Anam kiyik etse, men iyt etemen, 
Ziywar, meni hayallıqqa almasań! 

J i g i t: 

—Alla baǵımdı ashsa qulpı dónemen, 
Ájel jetse lawlap ottay sónemen, 
Ne bolsa da ashıǵımnıń jolında, 
Alla basqa salǵan iske kónemen. 

Q ı z: 

—«Ashıǵım», dep ara shólde qıstanba, 
Ashıǵıńız periyzat pa, insan ba? 
Zernigardı, ashıǵıńdı bayan et, 
Kún kórsetpey jer astında baqsań da! 

Jigit: 

—Sóylegende sózi shiyrin, lábi pal, 
Aq júzine jarasadı qosha qal, 
Zernigarda ashıǵımdı sorasań, 
Omanshanıń qızı, atı—Aynajamal. 

Q ı z: 

— Aynajamal bolar Gohibulırda, 
«Barıp qızdı alaman», dep urınba, 
Átirapın tilsim menen bánt etken, 
Barsań, bánt bolasań qızdıń torında. 

Jigit: 
—Qazam jetse qızıl gúldey solayın, 
Alla baxtımdı ashsa tasıp-tolayın, 
Ízlep barıp ashıǵımnıń jurtında, 
Yar bánt etse torında bánt bolayın. 

Q ı z: 

—Dáwlerdi bánt etip qoyǵan jolında, 
Ajdarha dem shekken ońı-solında, 
Barıp alalmaysań Aynajamaldı, 
Barǵan menen bánt bolasań qolında. 

J i g i t: 
—Ashıqlardıń bul dúnyada bawırı qan, 
Jol tabalmay boldım shóllerde sarsań, 
Qiyik boldım sol anańnıń qolında, 
Yar jolında mende joqtı hesh árman. 

Q ı z: 

—Baǵlarıńdı búldiredi Murǵızar, 
Oyanadı uyqılap jatqan zalımlar, 
Tutıp alsa seni dáwi, perisi, 
Bolma, batır, zalımlarǵa giriptar. 

J i g i t: 

—Sawash kúni qılıshımnan aǵar qan, 
Ájel jetpey tánnen shıqpas shıbın jan, 
Tutıp alsa meni dáwi, perisi, 
Yar jolında ólgen mártte ne árman?! 

Q ı z: 
—Araladım Háser tawdıń tasını, 
Alǵan eken onday shaytan hushıńdı, 
Hálek bolasań batır qalaǵa barsań, 
Dáw perisi kábap eter góshińdi. 

J i g i t: 

—Qulaq salǵıl, Zawriyaday periyzat, 
Shın ashıqlar hesh bolmaydı biymurat, 
Mei intizar Aynajamal arıwǵa, 
Násiyattıń bizge bolar bul kún dárt. 

Q ı z: 

— Esit Ziywar meniń aytqan dadımdı, 
Soramaspısań lápte sheker-qantımdı... 
Ashıq qushaǵıma qayrılmay ketseń, 
Umıtpaspan seniń bergen pántińdi!!! 

J i g i t: 

—Atım Ziywar, ózim palwan batırman, 
Qaymıqpaspan sendey ǵálet qatınnan! 
Qoldan kelse keskil meniń basımdı, 
Men óleyin sol yarımnıń artınan. 

Q ı z: 
—Qiyalmayın saǵan ayttım násiyat, 
Ashıqlıqtan júregimde janar ot. 
«Bir peri», dep keshe berdiń janıńnan, 
Qáhárlensem men salarman saǵan dárt. 

J i g i t: 

—Dushpan titirer meniń Ziywar atımnan, 
Qollar saldım hár palwannıń bántinen, 
Aynajamal qızdı kórmey jahanda, 
Men súymespen basqa lábi-qantınan. 

Q ı z: 

—Anamnıń qolınan áyledim azat, 
Mennen jaqsı emes onda periyzat, 
Sal moynıma aq arıstay bilegiń, 
Bul dúnyanıń qızıǵın kór, adamzat. 

J i g i t: 

—Háy, Zawriya qulaǵıń sal zarıma, 
(Aynajamal qızdı qushsam bawırıma!) 
Tıńlamayman aytqannıńdı bári bir, 
Nahaq qalma mendey márttiń qanına. 

Q ı z: 

—Ashıqpan, sózlerim bar saǵan mináy, 
Mende bardur altın, gúmis, aq saray, 
Jilwa menen kirgil meniń qoyınıma, 
Ólmek te adamǵa emesti ońay. 

J i g i t: 

—Sen hám janan, aq júzińde bardı qal, 
Bawırıń tilip, maǵan bolma intizar, 
Qolıńnan tutpaspan jaqtı dúnyada, 
Qoynıma kirmeyinshe sol Aynajamal. 

Q ı z: 

- Dúnyada ashıqtıń wádesi jalǵan, 
Anam kiyik qılsa,—qılaman haywan, 
Qaytarmaǵıl gúldey bolǵan kewlimdi, 
Bir aqsham súreyik ekkimiz dáwran? 

J i g i t: 

—Men bilermen ashıqlıqtı—jaman dárt... 
Aq siyneńe jarasadı tilla bánt, 
Taǵamsań sen shiyrin sáwbet qurǵanda, 
Tilim alsań tań atqansha arman jat. 

Q ı z: 

—Moyınımda altın háykel-tumarım, 
«Sendey márt», dep pidá boldı bul janım, 
Lápten tislep, tilden sormay palıńdı, 
Bul Zawriyań bos jibermes diydarıń. 

J i g i t: 

—Atım Ziywar máńgi dúnyada sárbar, 
Sendey qızǵa men emespen miyasar, 
Bul dúnyada ashıqlıqtan árman joq, 
Ózime urarman qayǵılı qanjar. 

Qız: 

—Atımdur Zawriya dúnyada janan, 
Adamına shiyrin bolar jalǵız jan, 
Aq bilegim endi saldım moynıńa, 
Eki ashıq ólse joqtı hesh árman. 

J i g i t: 

—Batırman pitkendi maǵan kúsh-ǵayrat, 
Men ólsem basıńa bolar kóp miynet 
Irazıman endi seniń ózińe, 
Qazama qalmayjaq bolsań arı ket. 

Q ı z: 

Qewilime kelipti bir bólek gúman, 
Kózlerim sarǵaydı qurıp hál-dárman, 
Ur qolıńdı qılday bolǵan belime, 
Bawırıńa kirip ólsem joq árman. 

Qız tıńlamay ǵosh jigittiń tilini, 
Jan alıp soldırdı qızıl júzini, 
Ayamayın batır tuwǵan er Ziywar, 
Urdı qanjar qáhárlenip ózine. 

Sonda qız kózin jaslap, jigittiń bileginen usladı. Bir óziniń kúshi jetpey, qara bawırı qan bolıp, jigittiń shınnan ólerin bildi. Jahan degen kanizegi bar edi, Zawriya Ziywardı ólimge qıymay, oǵan bir-eki awız sóz aytadı: 

3 a w r i ya: 

Kel qasıma endi meniń Jahanjan, 
Ashıqlıq jolında boldı bawırım qan, 
Men kórgenmen ǵosh jigittiń wádesin, 
Tóseklerden aqtı búgin qızıl qan. 

Ziywar óz janına qılıp tur qáhár, 
Záhárge dóngendi ishken sheker-pal. 
Qúdiretim jetpes batır palwanǵa, 
Jahan jeri, átirap-dashqa xabar sal. 

Tıńlamadı Ziywar aytqan zarımdı, 
Tósek toldı tánnen aqqan qanına, 
Iras eken márt jigittiń wádesi, 
Jahan peri, tezirek bar janına! 
Turdı ornınan sol waqıtta qız Jahan, 
Sıyqır urdı, titiredi jer-aspan, 
Tayar bolıp Zawriyanıń qızları 
Kelip er Ziywardıń tuttı qolınan. 

Endi Jahannıń Ziywarǵa aytqan sózin esitiń: 

—Háy, palwanım, Ziywar atlı saltanat, 
Ǵapıl boldı sırıń bilmey periyzat, 
Tánińnen tart meniń ushın qanjardı, 
Sen ólseń bizlerge qalar jaman at. 

Hasıl bolar er jigittiń muradı— 
Kóp uzamay sháni-sháwket quradı, 
Qapalan ba, eljiret pe kewlińdi, 
Xorezmli Hásen xannıń zúriyatı. 

Atımdı aytadı, men qızban Jahan, 
Sen ólseń quwanar esapsız dushpan, 
Pitkereyik kewilińdegi maqsetiń, 
Qanjarıńdı tart júrekten Ziywarjan? 

Bul gáplerdi esitip,
Ziywar atlı batır er, 
Qanjardı tartıp alǵanda— 
Eki barmaq terisin, 
Júregine tiydirmey, 
Sıyırıp tústi ol qanjar. 
Shar tárepke qırq qız, 
«Qaraǵım» dep juwırdı, 
Hasıl-hasıl gúllerden, 
Qızlar terip aladı, 
Ol qanjardıń ornına, 
«Em bolsın» dep saladı, 
Jarasın bekkem bayladı, 
Barlıq jerin sıpırıp. 
Qızlardıń sonda er Ziywar, 
Sharap iship qollarınan 
Tań atqansha shaǵladı. 

Bir neshshe kún aradan ótti, Ziywardıń jarası pitti. Zawriya baǵdı qıdırmaǵa Ziywar menen saylandı. Zawriya altın, gúmis taǵı bir tárepke sozılǵan qulpırıp turǵan baǵın aralap, Ziywardı bileginen uslap, neshshe túrli oyınlar menen jigittiń waqıtın xoshladı. Ziywar hár tárepke qaradı. Bir waqıtta atına kózi túsip, óksip-óksip jıladı. Sol jılap turǵan waqıtında bir-eki awız naqıl menen Zawriya jigittiń halın soradı: 

Qız: 
— Sen shıǵıpsań Xorezmnen jalǵız bas. 
Ashıqlıq záhári bolar janǵa qas, 
Janıńda turǵanda mendey periyzat, 
Ne sebepten kózge aldıń qanlı jas? 

J i g i t: 
— Arzımdı esitkil gúl júzli janan, 
Ashńqlıq degeniń kórgenshe jaman. 
Saldıń moyınıma jumırı bilegiń, 
Baǵ emes, gúl emes, oyınıń zindan. 

Q ı z: 
— Sen kórip esnegendi árebi at, 
«Er jigit kórmesin,—deydi,—mashaqat», 
Sen keterseń sáwbetimnen ayrılıp, 
Zawriyanı qaldırarsań biymurat. 

Ji g i t: 

— Biymurat bolmaǵıl, janım Zawriya, 
Ekkimizge tarlıq etpes bul dúnya, 
Qıymay tursań, joldas bolǵıl biz benen, 
Ele de keshermiz bir neshshe dárya. 

Qı z: 

— Bir sen ushın bolmas meniń táqátim, 
Mudam sayańızda júrmek maqsetim. 
Haslı zatım aytsam ózim duwaqan, 
Men bilermen sol jollardıń sıpatın. 

J i g i t: 

— Ashılǵay seniń de baǵdaǵı gúliń, 
Men bilermen jalǵanshıda qádiriń. 
Hesh waq qaytpas ǵosh jigittiń qádemi, 
Irazı bolsańız biz benen júriń. 

Qı z: 

— Jarqıraydı «óńirimde tumarım, 
Jollarıńda! pidá bolar bul janım, 
Mártligińdi men bilgenmen, er Ziywar, 
Birge júriw, seniń menen qumarım. 

Jigit: 
— Qollarıńnan ishtim kasalap sharap. 
Kewlimseń, júrseńiz Zernigarǵa qarap. 
Ashıqlıqtıń zindan bolar qumarı, 
Atlanayıq, sonda ketedi tarap. 

Bunı esitip Zawriya, 
Kózi ottay janadı, 
Aqıldan pitken danadı, 
Ziywar menen qosılıp, 
Sarayına baradı. 
Qálemdey qası qıyılıp, 
Aynasına qaradı. 
Súrme súrtip qasına, 
Basın tómen iyedi. 
Neshshe túrli hasıl zattan. 
Ústine tartıp kiyedi. 
Moynına tulǵa bayladı. 
Qumar kózi jaynadı. 
Jaw-jaraǵın asınıp, 
Tulparın aldı shaqırıp. 
Ketermen bolıp Zawriya... 
Ózin jolǵa sayladı. 
Soǵan deyin er Ziywar, 
(Júriwge edi kóp qumar!) 
Qolǵa qamshısın alıp, 
Muzday temir qursandı. 
Eki batır saz boldı. 
Sıyqır urdı Zawriya— 
Jańǵıradı jer-aspan. 
Qırq qız benen Jahanı, 
At oynatıp tawlarda, 
Kókti qaplap shańları, 
Kelip qaldı sol zaman. 
Jahan peri qarasa: 
Zawriyaday arıwıń, 
Erkekshe kiyim kiyingen, 
Beline qılısh ilingen; 
Ziywar menen ekewi, 
Bir sapardı oylaǵan. 
Bunı kórip qız Jahan, 
Bir-eki awız sóz sóylep, 
Keter jolın soraydı, 
Ádep penen sol zaman: 

Arzım esit, ay sáwleli periyzat, 
Bul saparıń bizge boldı jaman dárt, 
Jollarıńnıń bardı jetpis bálesi. 
Sen shegerseń Ziywar ushın kóp miynet. 

Belińe baylapsań qanjarıw-almas, 
Qumar kózden hár jaylarda aǵar jas. 
Góriń eken, aqılıń eken er Ziywar, 
Sizińdey dananı etipti joldas. 

Ziywar erdiń haslı zatı—adamzat, 
Jalǵız ketse sheger edi mashaqat, 
Aman barıp, saw kelgeysen, Zawriya, 
Barǵanıńdı hesh sezbesin periyzat. 

Sawash bolsa qılıshlardan aǵar qan, 
Gellesinen juda bolǵan neshshe jan, 
Er Ziywarǵa qiyanetlik áyleme, 
Uzaq saparıńnan kelgeysiz aman. 

Sonda 3 a w r i ya sóyledi: 

— Mennen ziyat ǵayratıńız, Jahanjan, 
Dushpanlar etpesin el-jurttı talan, 
Men kóreyin er jigittiń wádesin, 
Ziywarǵa bolmasın sózlerim jalǵan. 

Baǵlarımda qaldı ashılǵan gúlim, 
Palwanlıqtan joqdur seniń hesh miniń, 
Men eteyin jaqsılıqtı Ziywarǵa, 
Shın márt bolsa biler meniń qádirim. 

Er Ziywar bilmeydi hesh bir ilimdi, 
Jalǵız janǵa salar zorlıq-zulımdı, 
(Ol peri hesh waqta bolmaydı qatın...) 
Kórseteyin tilsimattıń jolını. 

Qolımda jaraǵım, astımda atım. 
Kórseteyin dáwperiniń aybatın, 
Qıyınshılıq kórgen mártke jaqsıraq, 
Ólgenimshe ayamayman xızmetim. 

Sózim tıńlań, xosh qılıqlı periyzat, 
Sharap iship, men kelgenshe jeńiz qant, 
Qutqarayın ashıqlıqtıń dártinen, 
Ziywardı áyleyin bul dártten azat. 

Biz barǵanda shaqırmaǵay Murǵızar, 
Er Ziywarǵa bolmaǵaydı dúnya tar, 
Biz atlandıq shári-shaman baǵına 
Xosh qalıńız birge oynaǵan periler. 

Peri halqında atlanǵan jigitke pátiya qılıw, kóp tilek tilew burında ádet emes eken. Jahan menen qasındaǵı qızları tarasıp saraylarına ketti. Ekewi atın jetelep, qıysıq joldı tótelep, er Ziywar menen Zawriya dárwazanı bánt etti. Atlarına minip alıp, Gohibularǵa sapar shekti. Jan-jaǵına kóz taslap, neshshe jaydan sóz baslap (aqıllı edi Zawriya!,) sózine qosıp násiyat, «Bolmasın batır biymurat», dep Ziywardıń kewlin xoshlap, bir-eki awız sóyledi: 

— Men aytayın, batır Ziywar, násiyat, 
Bul saparda bolsın seniń kewliń shad, 
Bilmegeniń kópti seniń, sultanım. 
Tıńlasań sózimdi jeterseń murat. 

«Ziywar» deydi xalıq seniń atıńdı, 
Haq kótersin seniń kewil-shadıńdı, 
Sen adamsań qam sút emgen anadan, 
Aljıp júrme, pisent tutpay qatındı. 

Qasıńda joldasıń —bir gózzal jahan, 
Úyrengen ilimi-bilimleri kán. 
Ǵapılsań adamzat óziń dúnyada. 
Miynetti shekkende muńayma, sultan. 

Ekewimiz qosılıp mindik árebi at. 
«Bir nashardan kórdim», deme aqıret, 
Ayda atıń áwel baslap, Er Ziywar, 
Shın ashıq bolsańız kórermiz miynet. 

Qulaǵıń sal taǵı, batır er Ziyuar, 
«Ízde qaldı», deyip qılmaǵıl qıyal, 
Bul jollardıń kópdur aytsam hiylesi. 
Aqılıńdı alar, barsaq Aynajamal. 

Aytılǵan sózlerge er bolsań inan. 
Qanat baylap ushar astıńda haywan. 
Dárkarıńdı jetkeremen tarıqpa. 
Ízdegi dostıńnan etpegil gúman. 

Ziywar atlı palwanıń, 
Atqa qamshı urǵanda, 
Kókke shıqtı burqıp shań! 
Artta qaldı Zawriya... 
Márt boldı jollarda sarsań, 
Júrgen jeri batırdıń, 
Tawdıń saylı sahrası, 
Bir kún tamam jol júrdi, 
Kórinbeydi izinen, 
Zawriyanıń qarası. 
— Bir shaytannan qutıldım!—dep. 
Shaqaq urıp kúledi. 
Gelleǵardıń «balası» — 
Batır mingen gúreńshe, 
Áne-mine degenshe. 
Bes kún tamam jol júrdi. 
Bir dáryaǵa baradı. 
Aǵıp turǵan sala joq.. 
Attan tústi er Ziywar, 
«Ísheyin suwdan», degende, 
Suw dóńgelep baradı. 
«Aynajamal perige. 
Jete almay ármanlı, 
Bul dúnyadan óttim», dep. 
Dáryanıń qorqıp túrinen. 
Márt qayǵıǵa batadı. 

Er jigit qayǵıǵa battı, atınıń jılawınan uslap, sol jerde qırınlap jattı. Jatıp batır uyqıladı, sol zamatta bir sıńsıǵan dawıs er Ziywardıń qulaǵına tal-tal keldi. Kózin ashıp qarasa—dógereginde omma turǵan, yarım belinen bólinip qalǵan sansız óliklerdi kórdi. Zawriya qılıshın qanlap, «turha-tur» dep Ziywarǵa úsh-tórt awız sóz aytıp zarladı: 

— Danqı shıqqan Ziywar atlı sultanım, 
Jalǵız qashpaq edi seniń ármanıń, 
Shaqaq urdıń «qutıldım—dep—shaytannan» 
Qáne jigit Murǵızarǵa barǵanın?! 

«Maǵan nesip,—deyseń,—barsam Murǵızar», 
Bizdi dushpan bilip etipseń qiyal. 
Men bolmasam kespespedi basıńdı. 
Mına qatar jatqan sansız dushpanlar? 

Zawriya—tanısań, bileseń atım. 
Minekey kórdiń be meniń ǵayratım, 
Meni joldas etpey qaldırsań keyin, 
Jene almassań bul jollardıń zulmatın. 

Sekirip turdı ornınan, 
Sol waqıtta er Ziywar. 
Tar kórindi kózine, 
Jer menen oǵan aspan. 
Ísheyin degen suwı. 
Aǵıl-tegis qızıl qan. 
Ólik penen ol qandı, 
Kórgennen soń er Ziywar, 
«Qáte eken—dep—meniki» 
Qalmadı jan-iymanı. 
Sol waqları bolǵanda, 
Attıń basın buradı, 
«Ne keltirdiń kewlińe, 
Iras ayt?» dep er Ziywar. 
Zawriyaday gózzaldan, 
Qayta-qayta soradı: 
— Qulaǵıń sal, periyzat, 
Shuǵıl sózge inanba. 
Shuǵıl sózge inanıp, 
Men boldım búgin biymurat. 
Almadım yar ózińnen, 
Bahası artıq násiyat. 
«Ket» degende inanıp, 
Jılawdı qaǵıp, shaptım at. 
Bir kún tamam ash júrdim— 
Kórinbedi qarańız. 
Úsh kún tamam ash júrdim— 
Kórinbedi qaranız. 
Shiyrin jandı qıynadım, 
Erip shuǵıl sózine, 
Men sumlıqtı oyladım, 
Shaytan awlap kewlimdi, 
Sonı «yar» dep oyladım. 
Jetip kelip dáryaǵa, 
Íshe almay aqqan suwınan, 
Ármanlı bolıp sorladım. 
Tulparımdı jılawlap, 
Qalıppan sonda uyqılap, 
Sol uyqınıń arasında, 
Bir dawıs keldi sıńǵırlap, 
Kózimdi ashsam sol zaman, 
Janjaǵıma qarasam— 
Jatqan ólik aǵıp qan... 
Bawırım meniń, Zawriya, 
Qala kórme janımnan. 
Tarıqqanda qorǵan bol, 
Saqlaygór bunday báleden. 
Sonda turıp Zawriya, 
Tolǵay berip sóyledi: 
— Shuǵıl sózge sen erip. 
Shaqaq urıp bir kúlip, 
Bunda kórdiń aqıret. 
Jigitliktiń men-meni, 
Bolar basıńa miynet. 
Juwıq kórseń sen meni, 
Kelgen sansız bálege, 
Kórsetermen káramat. 
Mınaw jalǵız tilsimniń, 
Tata almay suwınan, 
Shektiń azap-aqıret. 
«Bismilla» dep min atqa, 
Ótken iske táwbe et. 
Janıńda jatqan óliklerdi, 
Qırǵanda kórdim mashaqat. 
Jańa keldik er Ziywar, 
Tilsimattıń kánine, 
Túsemiseń sen bulay 
Endi meniń aldıma?! 
Kórseteyin ǵayratım, 
Sendey pawlan batırǵa. 
Sonda turıp er Ziywar, 
Qızǵa qarap sóyledi, 
Sóyley berip ne dedi: 
— Báhárim etse—jaz ǵana... 
Qolıńda tilla saz ǵana. 
Batır ańqaw, er gódek, 
Iqtiyarım bereyin, 
Saǵan endi qız ǵana. 
Kózim menen men kórdim, 
Seniń qılǵan doslıǵıń, 
Men izińnen júreyin, 
Jolım soldur qız ǵana. 
Sen ekenseń baǵda nar, 
Basıma salma qayǵı-zar, 
Yaki óltir, ya kúldir, 
Ózińe berdim ıqtiyar. 
Basımnıń erkin men berdim, 
Sendey aqıl-danaǵa, 
Zorlıǵımnan payda joq, 
Qúdiretim jetpedi, 
Burqıp aqqan dáryaǵa. 
Min atıńa, Zawriya. 
Qalqan bolǵıl, batırım, 
Bizge kelgen bálege. 
Ǵayratıńdı kóreyin, 
Hiyle qılǵıl dáryaǵa. 
Sol waqları Zawriya, 
Shaqalaqlap kúledi, 
Táwbe qılǵanın batırdıń, 
Íshinen tanıp biledi. 
Atına minip ekewi, 
Dárya boyın jaǵalap, 
Bir mezgil jol júredi. 
Ashıqlarday oynasıp, 
Bir jaylarǵa keledi. 
Aq sállesi basında, 
Bir daraqtıń túbinde, 
Jay namazdıń ústinde, 
Táspisi bar qolında, 
Awzı-bası jalańlap, 
Otırǵan jandar kóredi. 
Qaradı sonda ol ǵarrı, 
Ońı menen solına, 
Sol waqtında er Ziywar, 
Attıń basın buradı, 
Zawriyaday arıwǵa. 

J i g i t: 
— Ǵarrınıń ústine shawıp barayıq, 
Dáryadan ótiwdiń jónin sorayıq, 
Men oylasam jaqsı adam qusaydı, 
Attan túsip biz qolınan alayıq? 

Q ı z: 
—Qayǵıraman sendey márttiń janını! 
Kóp sawdagerlerdiń ishken qanını, 
Ínanbaǵıl qolındaǵı quranǵa, 
Dúnya ushın satqan bul iymanını! 

Aldaw menen sennen sorar sıbaǵa, 
Sál eglenseń, qolın salar jaǵaǵa, 
Márt bolsańız mańlayınan baylap at, 
Óligin ılaqtır aqqan dáryaǵa. 

Batır tuwǵan er Ziywar, 
Zawriyaday arıwdıń, 
Qayırmay tilin aladı. 
At ústinde panalap, 
Jayǵa oqtı saladı. 
Shirene berip ókshelep, 
Jaydı tartıp qaladı. 
Eki kózdiń arası— 
Qaq mańlaydan uradı. 
Bası teńnen bólindi! 
Attan túsip Zawriya, 
Babaǵa qarap juwırdı. 
Ózi palwan gelleǵar, 
Sıyraǵınan tartadı, 
Aynaldırıp basınan, 
Babanı suwǵa atadı 
«Káramatım kórgil», dep, 
Zawriya minip atına, 
Dáryaǵa ózin uradı. 
Tursın ba endi er Ziywar?! 
Bul da attı saladı. 
Állen waqıt bolǵanda, 
Dáryadan ótip baradı. 
Sol máhálde Zawriya, 
Waqıtın xoshlap Ziywardıń, 
«Qutqarıldıń mártim», dep, 
Sóylep turǵan qusaydı: 

— At oynatıp astıń neshshe daladan, 
Sen ekenseń kóz ashpaǵan palapan, 
Qaysarlıqtı mendey qızǵa qılmaǵıl, 
Qutqarıldıń aldındaǵı báleden. 

Dáryaǵa hálek boldı ne bir batırlar, 
Neshshe mártke baba salǵan qayǵı-zar, 
Azat boldıń jolıń tosqan báleden, 
Endi saǵan nesip bolsın Murǵızar. 

Haqqa jeter ol babanıń nalası, 
Oǵan joqdur adamzattıń sharası, 
Uzaq jolǵa sapar shekken, márt jigit, 
Jaqın qaldı Aynajamal qalası. 

Kewline alǵansań ashıqlıqtı haq, 
Mudam seniń xızmetińde tursam taq, 
Aldıńdı kes-keslep shıqqan báleler, 
Kózińe kórinbey boladı jıraq. 

Taǵı tıńla joldasıńnıń sózini, 
Sıyqırshı babanıń kórdiń ózini .. 
Dáwperiniń on jetti kún uyqısı— 
Soǵan deyin hárgiz ashpas kózini. 

Men qarasam úsh kúnshilik jolı bar, 
Qamısı kóp, qara batpaq kóli bar, 
Ózińdi aman ótkizermen bunnan da, 
Hár jaylarda «nashar» demey aqılımdı al. 

Qalaǵa barǵanda qılǵaysań ǵayrat, 
«Júr» degende bolma Ziywar námárt, 
«Ur» degende keskil bawday basını, 
Dushpanıńa kórset awır siyasat. 

Bul jaylarda joqdur aǵayin-jiger, 
Kúshiń jıynap shar tárepke salǵıl ser, 
Qılısh urǵıl ayanbayın malgúnge, 
Abırayıńdı qoldan berme, batır er. 

Bunı esitip er Ziywar, 
Waqtı qızdan xosh bolıp, 
Atqa qamshı uradı. 
Eki bedew qosılıp, 
Háser tawdan asadı. 
Suwlıqtı shaynap janıwarlar, 
Hár tawdı bir basadı. 
Tawdan aqqan bulaqtay, 
Maydanda alıp qashadı. 
Eki birdey bedew at, 
Awızınan kóbik shashadı. 
Mańlaydan terler tógildi, 
Óz terinen tulparlardıń, 
Jal-kekili órildi, 
Omanshanıń qalası, 
(On eki dárwazası, 
Bir paqsası—altınnan, 
Bir paqsası—marjannan, 
Bir paqsası—gawhardan, 
Jarqırap turǵan aldında, 
Áshekeylep taslaǵan) 
Er Ziywarǵa kórindi. 
Zawriyaday bilgir qız, 
Qolına alıp kitapsha, 
Baslay berdi túrli sóz. 
Bir dem urǵan waqtında, 
Qarsı aldınan shoshańlap, 
Shıǵa keldi bir tawshan. 
Adamzattay kekirdi, 
Ziywar menen Zawriyanıń, 
Aldına túsip quldırap, 
Joldı baslap sekirdi. 
Ózi adamzat bolǵan soń, 
Ziywar atlı batır er, 
Bul báleden aybınıp, 
Kelgenine ókindi. 
Ókinse de ne qılsın,— 
Zawriya ketip baradı! 
Qızdıń erip keynine, 
Atqa qamshı saladı. 
Namazliger waqtında, 
Dárwazanıń aldında, 
Zawriya attan túsedi. 
Atlarınıń shılbırın, 
Bir-birine bayladı. 
Qalanıń janı kól edi— 
Kólge qarap aydadı. 
Dárwazaǵa baradı, 
Tulǵasın alıp qolına, 
Qaramay ońlı-solına, 
Jeti giltti saladı. 
Segizlenshi giltinde, 
Segiz qabat dárwaza, 
Bir isimnen ashıldı. 
Jańǵırǵan altın, gúmisler, 
Sırtqa qarap shashıldı. 
Qolınan uslap Ziywardıń, 
Dárwazadan kiredi. 
Zawriyaday periyzat. 
Azıwları aylanǵan, 
Barmaqları jabaday, 
Úsh aylanǵan aydarha, 
Minarday bolıp jatıptı,. 
Bunı kórip er Ziywar, 
«Wax, darix» dep ókindi. 
Sonda turıp Zawriya: 
—Qılıshtı qolǵa al!—dedi; 
—Ayaǵın kótergen waqtında, 
Tartar seni demine, 
Jan alqımǵa kelgende, 
Qáhárlenip sal!—dedi. 
Márttiń kózi janadı. 
Qolına qılısh aladı, 
Harlatıp tartsa aydarha, 
Hár ayaǵı bir jerde, 
Tentireklep baradı. 
Kúshin jıynap er Ziywar, 
«Belbuwarıń usı» dep, 
Almas qılısh saladı. 
«Taǵı urayın» degende, 
Bólinip qalǵan sol jılan, 
Er Ziywarday balanı, 
Quyrıqqa orap aladı. 
Shırmawıqtay shırmalıp. 
Dál beline oralıp. 
Qattı qısa qaladı. 
Bosana almay er Ziywar, 
Muńın aytıp zarladı: 

—Jaraqtan ayrıldım dushpan zorınan, 
Óler boldım aydarhanıń qolınan, 
Ájelge joq eken jigit sharası, 
Oqıy kór, ketpeyin sorlap biyiyman. 

Jaqsılıǵıń umıtpasqa berdim shárt, 
Yardı kórmey ishte ketti gúllán dárt, 
Nahaqtan shıqpasın bul shiyrin janım, 
Azat áyle, gózzal Zawriyaday márt. 

Zawriyaday periyzat, 
Qanjarın qolǵa aladı. 
Aybatlanıp aqırıp, 
Aydarhaǵa saladı. 
Shıyratılıp quyrıǵı, 
Teń bólinip qaladı, 
Qolınan uslap Ziywardıń, 
Neshshe dáwdiń basınan, 
Neshshesiniń awzınan, 
Basıp ótip baradı. 
Qarǵıw-qarǵıw periler— 
Ústinen ótip baradı. 
Kóshelerdi aylanıp. 
Bir qapıǵa kelgende. 
Murǵızarday janıwar, 
Jatır eken uyqıda, 
Qápesiniń ústinen, 
Zawriya kelip qaladı. 
Topıraqqa dem salıp. 
Qápeske shashıp jiberdi — 
Xabarshısı Murǵızar, 
Sol turısında sespesten, 
Bul da qatıp qaladı. 
Shahsıpanıń ústinde. 
Shahsıpanıń astında. 
Qızıl gúller ashılǵan. 
Aq saraydıń ishinde, 
Altın otaw qurılǵan. 
Esikleri—qubba altın. 
Otawına qarasań, 
Barlıq jeri quyma altın. 
On jaǵında—on bir qız. 
Sol jaǵında—on bir qız 
Silesi qatıp qalıptı. 
Ortasına qarasań— 
Aynajamal peri qız!!! 
Bunı kórip er Ziywar, 
Esten tanıp qaladı. 
Bar edi ashıq hiylesi, 
Zawriyaday arıwda— 
Kele qılıp aladı. 
Úshke deyin bul Ziywar, 
Qızǵa jaqın baradı. 
Qasında turǵan Zawriya, 
Kóp qızıqqa qaladı... 
«Námártligin» Zawriya, 
Sol jerlerde biledi. 
«Miynetim bosqa ketti», dep. 
Íshinen janıp-kúyedi. 
Bir ǵana kese sharaptı. 
Qaltadan alıp Zawriya, 
Er Ziywarǵa beredi. 
Sharaptı iship alǵan soń, 
Márt qushaǵın keredi. 
Bunı bilip Zawriya. 
Jelkeden túyip jiberdi. 
Qızıǵıp moynın sozadı, 
— Sorqaynaǵan, payıńdı al!—dep. 
Arqası ápten qozadı. 
Kózi ottay janadı, 
Aynajamal arıwdıń, 
Ústine barıp er Ziywar, 
Qushaǵın ashıp quladı... 
Qálem alıp kiseden, 
Aynajamaldıń qolına, 
Atın aytıp jazadı. 
Buǵaǵınan bir súyip, 
Qolındaǵı júzigin. 
Bildirmey ǵana aladı. 
«Orını qurı qalmasın» dep. 
Óz júzigin saladı. 
Almastırıp júziklerdi. 
Shıǵıp qızdıń qoynınan. 
Bosaǵaǵa kelgende, 
Zawriyaday sol arıw. 
«Pitti isiń bala»,—dep; 
— «Haram saǵan qala», —dep, 
Dáwperini basıp-jenshti. 
Qızdıń taǵamın jep, 
Keselep sharabın iship, 
Zawriyaday sulıwdıń, 
Ǵayratın kórip sol zaman, 
Ekewi birge qosılıp,
Shıqtı olar dárwazadan. 
Segiz qabat qulıptı, 
Burınǵıday uradı. 
Atqa minip er Ziywar, 
Zawriyaday arıwdan. 
Uyala berip soradı: 

— Kózimniń aldınan ketpes qos anar, 
Yarǵa jetpey, jolda shektim qayǵı-zar, 
Oyanǵanda meni tútip jer edi, 
Uyqlap jatqan gileń baxtı qaralar. 

Periyzat qız, aldıń meniń tilimdi, 
Erlik ettiń, hesh kórmedim minińdi, 
Ashıǵıma sen jetkizip dúnyada, 
Ashıldırdıń báhár aldı gúlimdi. 

Qılıshıńnan neshshe jayda aqtı qan, 
Kewlimde qalmadı zárre bir árman, 
Qız qasına qayta barsam Zawriya, 
Taǵı da almas pa bir aqsham miyman? 

—Ráhim áyledim kózden aqqan jasıńa, 
Endi barıp bolmas onıń qasına, 
Burınǵınıń aytıp ketken sózleri: 
«Batırlardıń miyi bolmaydı basında». 

Endi barsań xazan urar gúlińe, 
Qayǵılı sapardı alma tilińe. 
Árman menen eki kóziń tórt bolar, 
Dáwperiler kúsh jıynasa beline. 

Bunı esitip er Ziywar, 
Mindi attıń beline, 
Shıqtı qızır shóline. 
Batırlar kewilin xoshladı. 
Zawriya joldı basladı, 
Atqa qamshı basadı. 
Úsh kún uday jol júrip, 
Bir jaylawǵa barǵanda, 
Bayaǵı ketken ol tawshan, 
Qulaqları erbeyip, 
Tayın boldı aldınan. 
Attıń jalın taradı, 
Hayal da bolsa gelleǵar, 
Zawriyaday márt sulıw, 
Hár bir kúnge jaradı. 
Tawshan baslap jollardı, 
Aldında ketip baradı. 
Aqıllı edi er Ziywar. 
Hár mezgildiń ózinde. 
Kelerde júrgen jolında, 
Shóptiń basın túyip ketken... 
Belgi etken jaylardan, 
Ózgerildi jolları, 
Qarsı aldında kórindi, 
Perilerdiń elleri. 
Yarım aqsham waqtında, 
Batır ań-tań boladı. 
Oń qoltıqtan úsh adam. 
Ayaǵın jerge tiydirmey, 
Kóterip mártti aladı, 
Altın saray, pár tósek, 
Tósekti keńnen saladı. 
Sharap berdi qolına. 
Anda batır más bolıp. 
Qızlarǵa qıldı marapat. 
Sazı-sháwket artınan, 
Uyqıǵa ketti paraqat. 
Uyaǵa shıqqan kún battı. 
Kúnniń batqan shaǵında, 
Ráhimilin aldı Zawriya. 
Qáhárlenip qolına, 
Qálemin qoyıp solına. 
Sıyqırın tutıp aldına, 
Jer júzine kóz saldı. 
Jer júzine kóz salsa... 
…Aynajamal periyzat. 
Ǵapıl bolıp qalıptı: 
Qolındaǵı júzikti, 
Onı da birew alıptı: 
Sayramaydı Murǵızar; 
Juwırıp barıp qarasa. 
Qalıptı ólip janıwar; 
Dáwlerine qarasa— 
Basları qalǵan kesilip; 
Dárwazaǵa qarasa— 
Aydarha qalǵan ol ólip; 
Qulıp urılǵan sırtınan. 
«Bul qalay is boldı» dep, 
Aynajamal sol peri, 
«Anadan nege tuwdım?» dep. 
Bolıptı sonda pushayman. 
Dáwperini oyatpay. 
Qaytıp keldi otawǵa. 
Bolǵan isti bildirmey, 
Dushpanlardı kúldirmey. 
Kórmegendey juwınıp. 
Ayasına qarasa, 
Adamzattıń atı bar.
«Xorezmniń sháhárinde. 
Atam Hásensha degen. 
Aynajamal arıwǵa. 
Ashıqpan.» degen shárti bar: 
«Arıwsań-ǵoy, hay yarım, 
Júzlerinde bardı qal. 
Tamaǵıńnan men súyip, 
Láblerińnen sordım pal. 
Qorqıw menen otawdan. 
Juwırıp shıqtım dalaǵa. 
Adamzattı kórmegen. 
Júrekleri jarılıp, 
Óldi qusıń Murǵızar. 
Aydarhańız bar eken, 
Tarttı meni dem shegip. 
Ólim—ashshı, jan—tatlı, 
Qáhár menen siltedim. 
Shıǵarıp qınnan almastı. 
Bir sen ushın Ayna qız, 
Qus-jılandı óltirdim. 
Shıǵıp kettim qalańnan, 
Qutqarıldım, qızǵanam, 
Júz mıńlaǵan báleńnen. 
Jer júzinde júremen, 
Ómirimdi haqtan tilermen, 
Men ólimge ırazıman, 
Iqtiyarıń arıw», dep. 
Jazǵan xatın ol peri. 
Qolın jayıp oqıdı... 
...Ráhimildi taǵı aladı, 
Keńlikke talap saladı, 
Erinbeydi otırıp, 
Sol waqtında qarasa... 
...Aynajamal periyzat, 
Dáwperisin oyatıp, 
Kók aspanǵa oq atıp, 
Ǵazday bolıp saylanıp, 
Xorezmniń ústinen, 
Kiyatırǵanın kóredi. 

* * * 
Endigi sózdi peri patshası Omanshanıń qızı Aynajamaldan esitiń. Taxtın qurıp saraydıń ishine kirip, hesh bir tiri jan tappay, attıń izinen basqa nársege kózi túspey Aynajamal boldı hayran. Qız dáw hám perilerine qarap «Adamzattı izlep, tawıp beriń. Ol usı dógerekten basqa hesh jaqqa ketken joq», dep ǵazap etti. Dáwler qalıp, perileri shar tárepti izlep ketti. 
Zayrat degen kempirdiń baǵında, Ziywar kiyik bolar aldında óziniń sawıtın baǵdıń bir shaqasına ildirip ketken edi. Sol sawıttı Aynajamaldıń Marǵun degen bir perisi tawıp aldı. Er Ziywardıń atın, haslı zatın, sawıttıń qatar óńirine taǵılǵan túymesiniń birewinen oqıp kórip, Marǵun kempirge qarap ne dep sóylep turıptı: 

— Ashıqlardıń taza bolǵan haq dárti, 
Miymanlardıń úlken bolar húrmeti, 
Bilseń eger ırasıńnan kele ber, 
Qolımdaǵı qaysı márttiń sawıtı? 

Sarlap kelgen suwdıń pitti saǵası, 
Sen kempir ekenseń aqıl danası, 
Sawıtına qarap tapsaq iyesin, 
Jazıladı patsha qızdıń jarası. 

«Sawıt bolmas hayallarǵa amanat, 
Ǵazep qıldı Aynajamal periyzat, 
Janıń barda tawıp kelgil batırdı, 
Bizge dárkar Ziywar atlı adamzat!». 

Sol waqları, kempiriń, 
Irǵıp-ırǵıp túsedi: 
— Bilmeymen,—dep ant ishedi. 
Óziń kórgen dáwperi, 
Kempirdiń jıyǵan altının, 
Zeri menen gúmisin, 
Qırq jılǵı jemisin, 
Sıpırıp qoldan aladı. 
Íyt quyrıqtay shashınan, 
Tawlap alıp eki dáw, 
Diń aspanǵa kóterip, 
Tikkesine uradı. 
Kempir degen biydáwlet, 
Murdemler qatıp qalıptı, 
Bunı kórip periler, 
Sıyraǵınan tutadı. 
Mawqın basıp aspanǵa, 
Zayrattı toptay atadı. 

*** 
Endi sózdi Zawriyadai esitiń. Ol rahimilin qolına alıp, Aynajamaldıń pútkil jer júzin sholıp kiyatırǵanın anıq kórgen edi. 

Zawriya qızlarınıń biri, 
Altınnan chaynek-kesesi, 
Tájim berip periyzatqa, 
Aldına jaydı dásturxan 
Araq-sharap keltirdi. 
Hámmesiniń ortasın, 
Íshimlik-asqa toltırdı. 
Sharap iship sol jayda, 
Sayran etti periyzat. 
Bul xızmetti kórgen soń, 
Dáwdiń boldı kewli shad, 
Xızmet etken aldında 
Sheber edi Zawriya 
Shiyrin sheker til menen, 
Aytajaq bolǵan sózlerin, 
Tiyimli etip basladı. 

Bilmek bolıp barlıq jaydı Aynajamal periyzattan «Jol bolsınǵa» aralastırıp, kewilin alıp barlastırıp, izlegen joǵınıń deregin sorap turǵan qusaydı: 

— Baǵlarıńda sayrar seniń Murǵızar, 
Jamalıń kórmege boldım intizar, 
Qutlı bolsın bunda basqan qádemiń, 
Jol bolsındı men soradım, periyzat. 

Atıńdı esitip boldı kewlim shad, 
«Qanday jan eken?» dep etpedim táqát, 
Qutlı bolsın sapar shegip shıǵıpsız, 
Bayan áyle barar jeriń, periyzat? 

Sen ishtirdiń bir neshshege qayǵı-zar, 
Neshshe ashıq jollarıńda giriptar, 
Sebep penen siz kelipsiz baǵıma, 
Otırıńız, xosh kelipsiz, miymanım? 

Jaqsı qonaq kelse bolar ásli-hal, 
Jaman kelse málál kóz salar. 
Aytar bolsań men tıńlayın sózińdi, 
Aynajamal, bul kewlińde kemlik bar. 

Tarıqqanda saylap mindim árebi at, 
Erler bolar ǵapıllıqtan biymurat, 
Biziń menen siziń teńdey jasıń bar, 
Qurdasjan, quwantıp jaqsı xabar ayt. 

Baǵımda ashılǵan gúller lalazar, 
Shın ashıqlar qosılǵansha «ah» urar, 
Qáte bolsa keshir meniń, gúnayım, 
Aytıń bizge jıllı júzden xosh xabar. 

Teńimseń, bolayın boyıńa qurban, 
Ashıwlansań sen tógerseń nahaq qan, 
Íshten kúyip, zapıranday sarǵayıp, 
Uzaqqa sozılǵan ashıqlıq jaman. 

Bul sózdi qız esitip, 
Túrli oydı oyladı, 
Tereńge túsip boyladı 
Dáwperisin dalaǵa, 
«Sayran etip kelsin», dep, 
Jiberip ózi qaladı. 
Aynajamal awız sóz benen, 
Ziiwardan derek soradı: 

— Sóz aytayın sendey, hasıl danaǵa, 
Men atadan jalǵız qalǵan biynawa, 
Patsha edim-atam ólgeli beri, 
Sonda adamzat barǵan emes qalama. 

Men jatırsam ólgen eken Murǵızar, 
Aydarha shıńǵırıp bermedi xabar, 
Ashıqlıǵın aytıp ketken ózime,
Xorezm elinen batır er Ziywar. 

Dúnya júzi maǵan boldı qarańǵı, 
Basqa salǵan awır qayǵı zamandı, 
Qılasındı qılıp qalamnan qashqan, 
Sorap keldim Ziywar atlı miymandı. 

Maǵan salǵan esten shıqpas qayǵı-zar, 
Endi mennen kóshti perilik ajar, 
Ashıq bolsa ketpes edi janımnan— 
Men ólimdi kórdim oǵan miyasar. 

Aǵızdı kózimnen qanlı jasımdı, 
Óltiripti Murǵızarday qusımdı, 
Tawıp berseń Ziywar atlı batırdı, 
Kabap qılıp qaqlar edim góshini. 

Aynajamal arıwǵa, 

Sonda Z a w r i ya sóyledi: 

— Aynajamal, sizge aytar sózim bar, 
Tawsipindi jetkeripti axmaq shal, 
Ashıq bolıp ayday bolǵan júzińe, 
Bir shıbın janına salıptı azar. 

Sendey qız, dep shıǵıptı ol jurtınan, 
Azap shekken, aqıret kórgen, jutıp qan, 
«Qıylansam, ózim-aq qıylanayın», dep, 
Ízine ertpegen hasla hesh bir jan. 

Neshshe kúnler jollar júrgen dalada, 
Ushıraǵan jan kórmegen bálege, 
Seniń ushın shekken jábir-zulımdı! 
Aynalıp kelipti anam baǵına... 

Sol jerden jegendi soramay taǵam, 
Ziywarǵa jegeni bolǵan qaraqan, 
Qáhárlenip, duwa menen bánt etip, 
Kiyik qılǵan ǵosh jigitti sol anam. 

Bir kiyik jetelep keldi atını, 
Men óshirdim anam jazǵan «xatını», 
Ser salıp qarasam turǵan bir gózzal, 
Soń sorap tanıdım haslı-zatını. 

Sharap berip tarqanalı qolımnan, 
Qırq qız xızmet etti ońlı-solınan, 
Úsh kún uday oǵan qıldım ziyapat, 
Biraq ol júrmedi aytqan jolımnan, 

Ashıq boldım girbińi joq etine, 
Qar ústine qan tamǵanda, betine, 
Ashılǵan qushaǵım ornına túspey, 
Qayır tepti júregimniń shetine. 

Arzımdı esitkil háy, Aynajamal, 
Qanjar urdı, ayamadı óz tánin— 
Ol ólgenshe saǵan bolǵan intizar, 
Ashıwdıń duwasın oqıdı qızlar. 

Ol kórmedi meni ózine miyasar, 
Jaramaydı sennen ózge hesh bir yar, 
Amanatın alıp qaytqan qalańnan, 
Usı kún bizlerge miyman er Ziywar. 

Periyzada Aynajamal, 
Bir aqshamǵı túsinde, 
Áylegen edi Ziywarǵa, 
Appaq tánin miyasar. 
— Ózim bolsam patshaman, 
Janıma keltirip sóylessem, 
Súygen yarım Ziywardı. 
Dáwperi maǵan ne qılar? 
Kimniń mende haqı bar?—dep, 
Zawriyaǵa qarap, 
Ayta berdi sheshilip, 
Er Ziywar jaylı sóz sorap: 

— Zawriya, esitkil, aytayın zarım, 
Jigitti kórmekti meniń ármanım, 
Ayttıń maǵan haqıyqatlıq sózińdi, 
Endi aldıma keltir batır miymanıń. 

Baǵlarıń ashılıp dóngen lalazar, 
Yar menen sóylespe, tarqamas qumar, 
Dáwperi kelmey alıp kelgil Ziywardı, 
Eger kórse qiyametler qurılar. 

Patsha bolmas dáwperige hayaldan... 
Bizge buyırǵandur bunday er sultan, 
Bilip bolmas adam aldındaǵını, 
Diydar qiyametke qalmasın miyman. 

Shaqırsańız bunda keler márt palwan, 
Adamzat ishinde ózi er sultan. 
Kelgende bermey-aq qoysın sálemin, 
Er ózin joqarı tutsa qatınnan! 

Bul sózlerdi esitip, 
Zawriya turdı buralıp, 
Ústine kiygen kóylegi, 
Páshek gúldey oralıp. 
Názeri tómen baladay, 
Jetip keldi qıylanıp, 
Sóz aytadı Zawriya, 
Er Ziywarǵa tolǵanıp: 

— Qaslarıń qıyılǵan, kelisken sımbat, 
Jamalıń bolıptı qızlarǵa qımbat, 
Sahraǵa ketipti «dáwi, perisi, — 
Ońashada kelsin», deydi periyzat. 

«Óltirer», dep shekpe batır uwayım, 
Sarǵaymasın sáwle shashqan shırayıń, 
Meniń menen júrgil yardıń qasına, 
Sol yarıńnan men tiledim gúnayıń, 

Degen waqta er Ziywar, 
Irǵıp turdı ornınan, 
Altın qamardı buwıp, 
Shámsiden shekpen kiyedi, 
Eki alma qolında, 
Qonaqlar jatqan sarayǵa, 
Ádep penen kiredi. 
Qız ornınan turadı. 
— Kórisińiz, xanım,—dep, 
Ortadaǵı Zawriya, 
Qızdan ruqsat soradı. 
Qol uzattı er Ziywar, 
Aynajamal sulıwǵa, 
Sıńqıldap sırttan kúlisti, 
Peyli tar, qızǵanshaq qızlar 
Eki ashıq sol jayda, 
Dushpanlarǵa bildirmey, 
Bir-biriniń júzigin, 
Eki ashıq óz qolına, 
Íyba menen saladı. 
Moyınınan qushaqlap, 
Tarsa qatıp súyisip, 
Shırmawıqtay shırmalıp, 
Otırısa qaladı, 
Kewlinen dártti ketirip, 
Mawqın basıp súyisip, 
Ashıqlıq mashqın jetirip... 
Otırǵanlardıń ústine, 
Samandun degen ol zalım, 
Aspannan túsken báledey, 
Jeti qat kókten sekirip, 
Qápelimde kelip qaldı, 
Aynajamal periyzattıń, 
Jaǵasına qol saldı. 
«Qolındaǵı júzikti, 
Bergil, alıp keteyin», dep: 

— Arzım esit, Aynajamal, ey janan, 
Kóp jıllar boldıń sen bizlerge sultan. 
Murǵızardı árman menen óltirtip, 
Sen búgin ayrıldıń patshalıǵıńnan' 

Ashıqlıq dártine tabalmay dawa, 
Meniń menen qus sap shıqtıń sahraǵa... 
Aldım basıńdaǵı altın tajıńdı, 
Endi bergil mór saldırǵan júzikti! 

Qol juwdıń basıńa kelgen baxıtıńnan, 
Atlap óttiń sirá sónbes saqtıńnan. 
Ata jolı ornıń bosqa qaldırıp, 
Sen ayrıldıń altın tajı-taxtıńnan! 

Duslasıpsız biriń búlbil, birin, gúl, — 
Saǵan nesip boldı Xorezmdey el, 
Xızmetińde mudam bolǵan dáwperi, 
Búgingi kún taslap ketti seni tul. 

Júregińniń mayın tawıpsań jas jan, 
Ólgenshe súrgeysiz ármansız dáwran, 
Zálel bermey bizler bunnan keteyik? 
Beriń qoldı, diydarlasıń xosh aman. 

Aynajamal bul sózdi esitip, «Dáwperiler, yarıma zálel bermey ketsin», dep qolındaǵı júzigin alıp, Samandunge berdi. Dáwperiler saraydı úsh aylanıp, Aynajamaldıń azasın tutıp, kókti janǵırtıp, úsh mártebe shaqırıp, kózden ǵayıp boldı. «Bir yar» dep patshalıqtan ayrılıp, dúnya júzine sıymay, Aynajamal er Ziywardı qıymay, ońashada ǵana sóyleser edi. Bir-biriniń moynına qolların salısıp, ústi-ústine posa alıstı. «Ah» urǵanda awzınan otlar shıǵıp, Xorezm elinde, Xásenshanıń sháhárinde kórgen waqıyasın bir-bir tárip qılıp Aynajamal er Ziywarǵa ne dep turıptı: 

— Yar izlep elinen shıǵınǵan sultan, 
Xaslıń adamzatdur ǵayratıń tasqan, 
Doslıq sırın bir-bir bayan áyleyin. 
Bul jollarda jaqsılıq az, kóp jaman. 

«Taxttan ayrıldım», dep qılmayman árman, 
Tarıqsam dártime sen bolǵıl dárman, 
Azap shektiń meniń ushın dúnyada, 
Seni qosqan qudayıma ırzaman. 

Sen bilmesseń—meniń júregim sızlar, 
Janınan jibermes ámeńger qızlar... 
Ǵarrı atań bende boldı qalmaqqa, 
Bolmas bul dáwran sizge miyasar. 

Elińdi uyqıda shapqandı dushpan... 
Tulparıń júyrikdur qanatlı qustan, 
Irza bolsın qublagahiń atań da, 
«Xalqım», deseń tezirek atlan márt palwan. 

Oyıńdı awdar aytqan hár bir sózime, 
Tilsim menen kórseteyin ózińe, 
Máslik qurıp jata berseń, er Ziywar, 
Jaslar tolar seniń gáwhar kózińe. 

Noǵaylıdan sel-sel aqtı qızıl qan, 
«Er Ziywar» dep nalıs eter sansız jan, 
Minseń batır tulparıńnıń beline, 
Raxmet alarsań tuwǵan xalqıńnan. 

Aynajamal bul sózdi aytıp bolǵan soń er Ziywar aqılına kelip, kimniń dos, kimniń dushpan ekenin bilip, qızǵa qarap, aytıp turǵan qusaydı bir-eki awız juwap: 

Kewilimdi xoshladıń kórsetip húrmet, 
Men ushın Zawriya shekti kóp miynet, 
Sol baslap aparǵan shámen baǵıńa, 
Taslap ketsek onı bolmaspeken aqıret? 

Sózimdi tıńlaǵıl turıp betpe-bet, 
Seniń jolıńda etti maǵan miriwbet, 
Zawriyanı birge alıp ketpesek, 
Dúnyada adamlar aytpay ma nálet? 

Ziywar menen Aynajamal bul oylasıqtan keyin júzleri solıp Zawriyanıń aldına bardı.
Gúláán azıq-túlik, jaw jaraǵın tayınlap, Zawriya qolına tulǵa-ráhimilin alıp, jer júzine kóz salıp, er Ziywarǵa qarap ne dep turıptı: 
— Baǵdıń gúli álwan-álwan lala ma? 
Doslıq qılǵan márt ayralıq sala ma? 
Kúlip-oynap ketiń meniń janımnan. 
Qosılǵan yar bunday qapa bola ma? 

Waqtı jetse sarǵayıp atar tań, 
Jamalıńdı kórip shıqtı tánnen jan, 
Qayta-qayta «ah» urasań, er Ziywar, 
Kimler saldı kewilińizge qayǵı, árman? 

Dushpan bolsa mártke salar bálemat, 
Ekewińdi qosıp boldı kewilim shad, 
Sen muńayıp nege qapa bolasań? 
Oyıńdaǵı ármanıńdı tezirek ayt. 

Sonda turıp er Ziywar, 
Jılay berdi zar-zar: 
—Qáwenderim Zawriya, 
Ashıqlıqtıń zardabı, 
Kókeyimdi tiledi. 
Jaqsınıń aytqan sózleri, 
Aqırı bir kún keledi. 
Oqıǵan adam shamalap, 
Aldındaǵını biledi. 
Oqımay nadan qalǵannıń, 
Qılǵan isin qáyteyin?! 
Ráhimilin alsa qolına, 
Dúnyadaǵı kórinisti, 
Sendey gózzal biledi. 
Arıwlıǵına jarasqan, 
Aq júzinde bardı qal. 
Kelgen shıǵar oyına, 
«Ózine meni er Ziywar, 
Kórmeydi,—dep, —miyasar». 
Aldıńa bastı qoyǵanım, 
Jalǵız janım saw bolsa, 
Ortaǵa salıp doslıqtı, 
Birge ólmek ármanım. 
Sol waqtında Zawriya, 
Ráhimilin qolǵa alıp, 
Jer júzine qaradı, 
Qiyalın berip kóz salıp... 
Er Ziywardıń elin kórdi, 
Jılap júrgen esten tanıp. 
Mártti joqlap turǵan eken, 
Aǵa, ini, tuwǵan xalıq. 
Bunı anıq bilip Zawriya, 
Ziywarǵa qarap irkilmey, 
Kórgenin etti járiya: 

—Qulaq salıp, arzım esit Ziywarjan, 
Atlanbasań sen qılarsań pushayman, 
Qorshap aptı Aqjúrimdi dushpanlar, 
«Ziywar» dep janǵırar jer menen aspan. 

Írkilseń elleriń qurır náwbáhár, 
Noǵaylıǵa dushpan tókken uw-záhár, 
Atlanagór tuwıp-ósken jerińe, 
Tez barmasań qarap qılar qalmaqlar. 

Dárkár emee bul kúnlerde sáwer yar, 
Sál eglenseń olja bolar noǵaylar, 
Sen barmasań xalqıń túser qullıqqa, 
Qartayǵanda ata-anańdı kórip qal. 

Ǵazı-úyrek atıwdı endi qoyalı, 
Sher tarqatıp qan tókkendi qıralı, 
Dáwperiler bul baǵıma kelalmas, 
Ashıwlansam baǵım mıń jıl turadı. 

Sol gápti aytıp Zawriya 
Aynajamal arıwǵa, 
Tayarladı bir attı, 
Keskir qılısh polattı. 
Jeti nardıń ústine, 
Azıq-túlik sayladı; 
Jeti nardıń ústine, 
Qarıw-jaraq tayladı; 
Jeti nardıń ústine, 
Altın, gúmis jıynadı. 
Tazartpaǵa jerlerin, 
Aspaz, suwshı, erlerin, 
Úsh kún burın Xorezm, 
Sháhárine aydadı, 
Úsh kúnge deyin Zawriya, 
Qızlar menen er Ziywar, 
Baǵı menen saraydı. 
Jan kirmestey bánt qıldı, 
Dógerógin tilsimatlap. 
Zawriya tulparǵa minip, 
Qız benen Ziywarǵa qarap, 
Bir-eki awız sóyledi: 

Ziywar batır, sizge aytar arzım bar, 
Sabıráyle, jan óltirme, tók qáhár 
Hiyle menen tutıp alsaq dushpandı, 
Nahaq qanlar bizge bolmas miyasar. 

Ziywar málim bolsa jurtıńa atıń, 
«Adam qırmaqpedi seniń muradıń?! 
«Dushpan-ǵoy» dep at qoymaǵıl qalmaqqa, 
Aman barsań kórgil meniń ǵayratım. 

Sabır etseń, dos boladı kóp dushpan, 
Adam bolǵan biygúnadan tókpes qan, 
Eki jaqtıń tınısh elin azǵırıp, 
Bir-birine qarsı qoyǵan mola-iyshan. 

Elińde aljıptı mola-iyshanlar, 
Paraxat xalıqqa salǵan qayǵı-zar, 
Kórseteyin barsam olarǵa kúshimdi— 
Adamzat kewilini sóz benen buzar. 

Qılısh ursaq joya-joya aǵar qan, 
Sóytip mártler kóp xalqınan ayrılǵan. 
Sırın aytıp bir-birine jamanlap, 
Eki eldi jawlastırǵan molla-iyshan. 

Batır qılar sawash kúni erlikti, 
Molla isler xan qasında pirlikti, 
Taypa elde gúná bolmas er Ziywar, 
Esińde saqlaǵıl awız birlikti. 

Qalmaqtıń elleri—noǵay elleri, 
Awzı ala bolǵan óńkey begleri, 
Qan tógiwge sebepkerdi óltirseń, 
Kópshilik xalıqtıń tarqar sherleri. 

Xaqqa jetsin bul zarım, 
Aytıp boldım sózimdi, 
At oynatqan jıraǵıń, 
Oyǵa alǵan birli-yarım. 
Emenqiyal elleri, 
Bolsın seniń bayraǵıń. 
Bul sózlerdi aytqanda, 
Qızlardıń kózi jaynadı. 
Astındaǵı tulparlar, 
Kókke shapshıp oynadı, 
Tawdıń bası taradı. 
Kúnlerdiń kúni tuwǵanda, 
«Bilimli» kúnge jaradı. 
Shapqan attıń dúbiri, 
Jańǵırtıp tawdı baradı. 
Mezgilsiz attı aydadı, 
Miynet etpey, azap shekpey, 
Paraxat turmıs qaydadı?! 
Quwırmashtay quwırıp, 
Jerdiń shańın suwırıp, 
Óziń kórgen Zawriya 
Jollardı baslap baradı… 
Bunıń bilgirligine, 
Er Ziywar hayran qaladı. 
Úsh yarım kún bolǵanda, 
Jańlaǵan mıltıq dawısı, 
Shuwlaǵan eldiń nalası, 
Qulaqtı jarıp baradı. 
Omırawına qadaladı, 
Oq bolıp xalıqtıń kóz jası, 
Eldin ǵamın oylaǵannıń. 
Saray ishinen shıǵadı, 
Bir qara shor kóp adam... 
Arasına qarasa: 
Bir qolında, táspisi, 
Qıdır degen mollası, 
(«Aqılgóy», Qalmaq danası»), 
Ádil patsha Hásenniń, 
Qolın baylap artına, 
Júrse, janın azaplap, 
Saqalınan tutadı: 
—Ziywarıń qayda seniń? – dep, 
Basına qamshı uradı. 
Bunı kórip er Ziywar, 
Kózleri ottay janadı. 
Jawdıń bergen qorlıǵına, 
Íshi-ǵıj-ǵıj qaynadı. 
«At qoyaman qalmaqqa», dep, 
Ash arıslanday harladı. 
Sol waqtında Zawriya, 
Bir-eki awız táselle aytıp, 
Ziywarǵa qarap zarladı: 

— Ushırmaǵıl basqa qonǵan qusımdı, 
«Sen» dep erttim birge hámme qızımdı, 
Ǵosh jigitke sabırlılıq paydadur, 
Qulaq salıp tıńla meniń sózimdi. 

Barǵan menen qarsı turar qalmaqlar, 
Qayta oǵan biz salarmız qayǵı-zar, 
Keynimizden Jahan kelip jetkenshe 
Sen bir zaman sabır etkil, er Ziywar. 

Attı shawıp almaǵıl sen qalanı, 
Úyme óliklerge jasıl dalanı, 
Qılısh jumsap, gelle kesip, qan tógip, 
Zar jılatpa qatın menen balanı. 

Seniń ushın men jumsayın zibandı, 
Qırsań tanımassań dostı, dushpandı, 
Márt bolǵan soń sennen sawǵa tileymen, 
Sál sabır et, shaqırayın Jahandı. 

Sol waqları bolǵanda, 
Ájayıp sıyqır uradı, 
Zawriyaday periyzat. 
Ǵarrı menen kempirdiń, 
Qatın menen balanıń, 
Tirishilik etken insannıń, 
Bul dawıstı esitip, 
Aqılınan ayrılıp, 
Sam-sazı shıǵıp qaladı. 
Shiyrin janın qız Jahan, 
Xalıq qanı ushın qıynadı. 
Urıspazlardı láń qılıwǵa, 
Beline kúshin jıynadı, 
Attı oynatıp jiberip 
Sansız qalmaq láshkeriniń, 
Dógeregin úsh aylandı. 
Aqırında bul Jahan, 
Ortaǵa ózin uradı!!! 
Adam bilmes kózi ilmes, 
Sheberligin qıladı. 
Sol ilimniń kúshi menen, 
Janay menen Abaqanday, 
Sumlardıń tilin bayladı. 
Ízine erip sansız adam, 
Ziywar atlı batırǵa, 
«Baǵındıq», dep zarladı; 
«Alpıs eki hámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Molla menen iyshannan, 
Aldandıq», dep shuwladı. 
Bul oqıwdıń qúdiretinen, 
Qalmaqtıń ne bir biyleri, 
Mekteptegi balaları, 
Quwanıp kúlip oynadı. 
Áwel—urıs, keyin—doslıq, 
Xalıqtıń ishin jayladı. 
Ǵayratın kórip Jahannıń, 
Batır tuwǵan er Ziywar, 
Atasın barıp qushaqlap, 
Súyip sonda zarladı. 
Atasınıń qasında, 
Qıdır menen Abaqan. 
Er Janaydı aynıtqan. 
Bir júz jetpis bar edi, 
Qalmaqtıń iyshan-mollası— 
Bárin qoyday bayladı! 
Alıp barıp er Ziywar, 
Atasın taxqa mindirip, 
«Otır ata», degende, 
—Muradıma jettim,—dep, 
Atası eńirep biyshara, 
Taxtan taslap ózini, 
Et betinen quladı: 
—Xan tuxımı qurısın, 
Bek tuxımı joq bolsın, 
Xalıqtıń eri el ushın, 
Xorezmge xan bolsın. 
Mennen qalsın bul násiyat, 
Balam bolǵıl salamat,—dep, 
Hásen degen atası, 
«Haq» dep ótti dúnyadan. 
«Alpıs eki ámeldar, 
Jetpis eki móhirdar, 
Alındı,—dep,—ornınan». 
Shıńǵırıp ketti salǵan jar. 
«Xan tuxımı qurısın», dep, 
Aqtamaqtay arıwdı. 
Ol zıyıqqa mindirdi, 
Bir júz jetpis mollasın. 
Paraxat eldi shuwlatqan, 
Shını menen ant aytqan, 
Janlardı darǵa astırdı, 
Adam qanın ishiwge. 
—Uldı ayırdıń atadan, 
Erdi qıldıń sergizdan. 
Dos eldi ettiń sen dushpan,—dep, 
Dúmshe molla Qıdırdı, 
Gúrjilerge tarttırdı. 
—«Men», «men» degen beglerdi, 
Jas baladay eńirettiń, 
Ǵarrı menen kempirdi, 
Ash gúzendey zarlattıń, 
Hásenshaday patshanıń, 
Xalqına kelip oq attıń. 
Xan jazası sol saǵan,—dep. 
Abaqanday patshanıń, 
Awzına qazıq qaqtırdı. 
Basshı bolǵan biylerin, 
Ármanlı qılıp óltirdi, 
Molla menen iyshannıń, 
Er Ziywar únin óshirdi. 
Kózi qıymadı Ziywardıń... 
...Óltiriwge Janaydı. 
Jahandı berip Janayǵa, 
Ádillik penen soradı. 
On jeti ay degende, 
Qalmaq penen noǵaylı, 
Aralasıp el bolıp 
Qatın menen balası, 
Oynap-kúlip qosıldı. 
Dushpanlardı (qıyratıp, 
Dáwran súrip neshshe jıl, 
Oqıwdıń kúshin er Ziywar, 
Sol zamanda sınadı, 
Aqjúrimdey sháhárde, 
Kórdi shadlıq zamandı. 
Yadında saqlap Qurbanbay, 
Xalıq arasına tarattı, 
Er Ziywarday dástandı.