Ata osuyatı

  İlgeri bir bardar adamdın balası üylönmökçü bolot. Atasına "üylönöm" dese:

"Balam üç kündük saparga çıgıp kel. El kör, jer kör. Atañ barda el taanı, atıñ barda jer taanı", - dep mıktı attı tandap, kurjundun eki közün toltura dildeni salıp saparga attanat. 

Jolunan sakalı appak karıya jolugat. 

Baydın köpkölöñ uulu: "Ey, abışka, emnege süylöböysüñ? " - dep oñurañdayt. 

Anda abışka: "Menin eki-üç sözüm ele jüz dilde" - deyt. Bala at üstünön jüz dildeni koşuçtap abışkaga sunat. 

"Birinçi jolukkan adamdın atı-jönün suray jür", - deyt karıya. Birok narı baskandan kiyin bala dagı: "Ey, çal emnege süylöböysüñ? " - dep kayra demitet. 

"Menin eki-üç ooz sözüm ele jüz dilde" - deyt al. Baydın uulu dagı jüz dildesin beret. 

Anda abışka: "Birinçi bargan jeriñden oturgan orduñdan jılba" - deyt. Bir azıraak baskan soñ bala dagı: "Süylöböysüñbü, çal!" - deyt. 

"Menin eki-üç ooz sözüm ele jüz dilde" - deyt. 

"Jüz dilde elebi, me!" - deyt dagı dildesinen çeñgeldep. 

Anda karıya: "Bargan jeriñde bıçagıñdı köpçülükkö körsötpö" - dep uzap tez-tez basıp, közdön kayım bolot. Baydın uulu katar-katar tigilgen boz üylördü karay bastırat. El köp. Opur-topur. Körsö toy bolup jatkan eken. Üygö kirip, törünö ötöt. Sırttan kirgen adamdarga ulam orun berip olturup, bosogogo sürülüp, sırtka çıgıp kalat. Oşentip kemege başında jürgön top baldar menen tamak jep kalat. Etti tuurayın dep çöntögünön büktölmö bıçagın alıp çıgıp etten kesip jep, tuurayın dese ele tabaktaş balanın kolu bilegine "çap" jabışat. "Kanga kan! Sen öltürgön turbaysıñbı menin atamdı! Bul bıçak atamdıkı bolçu!" - dep ele ızı-çuu tüşüp kalışat. 

"Koy, koygula! Sapar tartıp kele jatkan jolooçu eken. Eki el joolaşıp kalbaylı" - deşip balanı atına mingizip ayıl aksakaldarı araçıga tüşüp, baydın uulun aman-esen jönötüp koyuşat. Jolunan bayagı karıya dagı jolugat. 

"İi, uulum, degi kayda, emnege bara jatkan balasıñ? Aldıñdagı atıña, kurjunuñdagı dildeñe karaganda baydın uulu bolsoñ kerek?"

"Ooba, - deyt bala. - Atama üylönsöm bolot ele desem üç kündük saparga çıgıp kel dedi ele az jerden ölüp kala jazdadım. Emi üyümö kaytam, bolgon okuyanı atama aytam", - dep atına kamçı bastırat. 

Anda karıya: "Jok, balam antpegin. Dagı eki kündük saparıñ bar eken. Menin aytkanımdı kunt koyup ugup al. Dagı bastıra tüşsöñ jalgız boz üygö tuş kelesiñ. Al üydün kelini tolgotup jatkanının üstünön çıgasıñ. Kelin kız töröyt. Dal oşol kızga üylönösüñ" - dep közdön kayım bolot. 

Karıyanın aytkanın tekşerip köröyünçü dep bala üyünö kaytuudan baş tartıp saparın ulayt. Aytkanday ele bir jalgız boz üygö jolugat. Üygö baş baksa kelin tolgotup jatkan bolot. Başka eç jan jok. Jan alaketke tüşkön kelin jaloorup jolooçudan jardam kütüp, ımırkaydın kindigin kesip koyuşun suranat. Bayagı közdön kayım bolgon abışkanın aytkanı tuura kelgenine jini kelip, kızdın kindigin kespey ele kursagın jarıp salıp, atına kamçı basıp, çaptırıp ketip kalat. Joldo ketip bara jatıp esine bir nerse tüşköndöy bolup, çaap kelip, kalgan dildeni kurjunu menen bosogogo ırgıtıp ketet. İçegisi çuurup kalgan kızın basa kalıp, jañı ele boşongon kelin kurmuşu küygüzö koyup, ımırkayının kursagın taña koyot. Janı menen alpuruşkan kelin atçan jolooçunun jüzün da körböy kalat. Keçinde malın aydap kelgen küyöösü bolgon okuyaga açuusu kelse da kolunan eç nerse kelbesine közü jetip, ımırkaydın amançılıgın tilep jayma-jay jaşoo tiriligin ötkörö berişet. Aradan köp mezgil ötöt. Baydın balası üylönöt. Ayalının kursagındagı tırtıktı körüp, surasa: "Men jañı ele törölgönümdö üydün janınan ötüp bara jatkan belgisiz biröö kursagımdı jarıp ketken eken" - deyt. Ordunan tura kalıp, atına sekirip minip, baydın uulu belgisiz tarapka jönöp kalat. Aldınan bayagı abışka çıgat. 

"Ey, çal! Süylöböysüñbü! " - deyt baydın köpkön uulu. 

"Süylösö süylöyün. Bayagı kurjun tolo dildeñ da tügönsö kerek". 

"Oy, degi sen özüñ kimsiñ?" - dep surayt bala. 

"Men kıdır Atamın" - deyt da balanın esine eñ birinçi jolukkandagı aytkan osuyatın kaytalayt:

"Birinçi jolukkan adamıñdın atı-jönün sura. 

Bilbegen, taanıbagan jerde oturgan orduñdan jılba. 

Köpçülükkö bıçagıñdı körsötpö" - dep közdön kayım bolgon eken. 

Sayra Saitova