تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

BEREMENLI SAZANDALAR

+0 BƏYƏN

 

BEREMENLI SAZANDALAR

Bir bar eken, bir ýok eken. Gadym zamanda bir degirmençi bar eken. Degirmençiniň bir eşegi bar eken. Ol duşbi hem güýçlümişin. Eşek bütin ömrüni arkasynda agyr unly haltalary daşap, degirmende işlap geçiripdir. Indi bolsa janawer garrapdyr. Hojaýyny eşegiň güýçden galyp, işe ýaramaýanyny görüp, ony aç saklapdyr. Ýagdaýy gün-günden erbetleşensoň, eşek eýesin-den gaçyp gidýär.

Eşek: "Indi nirä giderkäm? Men bir sandan galan ahyry" diyip, gama batýar. Soňra bolsa: "Gel, gowusy, men Bremen şäherine gidip, ol ýerde şäher sazandasy bolaýyn" diýen netijä gelýär.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

AÇKÖZ HAN

+0 BƏYƏN

QIRIMTATAR HALQ MASALLARI

AÇKÖZ HAN
Zaman-zaman ekende, zamanlar yaman ekende, qaplı-quplu baqalar qanatlanğan uçmağa, deñizdeki balıqlar kira tutqan köçmege. Şu zamanda hanlar biri-birinen talaşqan, halqqa amanlıq bermegenler… Qıpçaq ülkesiniñ şu der vaqtında Eski Qırım Aslan degen han olğan. O handan da aqıllı han olmağan. O, bütün aqlını baylıq arttırmağa sarf etken. Niyetine irişip, baylığınen namlı, qudretinen şanlı olğan. Dünyada bir minmiz şey yüzüm qurusı olsa, onıñ da tübünde çöp bar, deyler. Aslan hannıñ da baş mini – açközlügi eken.
Bizim qartlar ta o zamanda: “Qanaat qarın açırmaz” dep aytqanlar amma, Aslan-han zenginligine qanaat etmegen. Onıñ mermer taştan yasalğan pek ziynetli kökke aralaş kök Sarayı bar eken. Areminde yüz apayınen eki yüz de cariyesi bar eken. O peri qızlarğa kezmek içün gül bağçalar, çet memleketlerden kelgen bazirgânlar içün kervan sarayları, qavehaneler, musafirhaneler ve medrese em de ilmiy ocaqları bar eken.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

گچینِم اؤز آیاغیندان آسارلار، قوْینام

+0 BƏYƏN

گچینِم اؤز آیاغیندان آسارلار، قوْینام 
بأهلیلی دانانینگ اینیسی هارۇن رشیت اۇلی پاتیشا اکن. اوْل اؤز آغاسی بأهلیلی دانانی یانینا چاغیریپ: 
- آی، بأهلیلی، سن بۇ دیواناچیلیق-گدایچیلیغینگدان ال چک، اینه، سانگا خازینا، نأمه گرک بوْلسا گؤتر - دیین. 
اوْندا بأهلیلی دانا: 
- آی، پاتیشا، بیز هر نیچیک آغا-اینم بوْلساق، سنینگ پاتیشالیق بیلن قازانان مالی-دۆنیأنگدن چیگیت یالی زات درکار دأل، سن یؤنه منی اؤز گۆنۆمه قوْی - دیییپدیر-ده، اؤزۆنینگ ویرانا هوْولۇسینا اؤتأگیدیپدیر. بأهلیلی دانانینگ هوْولۇسی هارۇن رشیت پاتیشانینگ کؤشگۆنه یاقین اکن. هارۇن رشیت هر گۆن تاغتیندا اوْتۇران واغتیندا بأهلیلی دانانینگ آهی-حاسرات بیلن دادی-پریات ادیپ آغلایان غاملی سسینی اشیدر اکن.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Hekayə,

Geçinem öz aýagyndan asarlar, goýnam

+0 BƏYƏN

 

Geçinem öz aýagyndan asarlar, goýnam




Bählili dananyň inisi Harun Reşit uly patyşa eken. Ol öz agasy Bählili danany ýanyna çagyryp:

- Aý, Bählili, sen bu diwanaçylyk-gedaýçylygyňdan el çek, ine, saňa hazyna, näme gerek bolsa göter - diýen.
Onda Bählili dana:
- Aý, patyşa, biz her niçik aga-inem bolsak, seniň patyşalyk bilen gazanan maly-dünýäňden çigit ýaly zat derkar däl, sen ýöne meni öz günüme goý - diýipdir-de, özüniň weýrana howlusyna ötägidipdir. Bählili dananyň howlusy Harun Reşit patyşanyň köşgüne ýakyn eken. Harun Reşit her gün tagtynda oturan wagtynda Bählili dananyň ahy-hasrat bilen dady-perýat edip aglaýan gamly sesini eşider eken.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Hekayə,

Ýüz tylla

+0 BƏYƏN

 

Ýüz tylla

Gadym zamanda Saraý atly bir eýerçi bolan. Onuň Mämmet diýen ýekeje ogly bar eken.
Günlerde bir gün bu eýerçi özüniň ogluna:
- Eý oglum, men indi garrapdyryn, ugurly zähmet hem çekip bilemok, mundan beýläk uzak hem ýaşamaryn. Bizde şeýle bir tükenmez mal-döwlet hem ýok. Bütin ömrüme zähmet çekip, üç ýüz tylla gazanyp goýdum. Men seniň geljekde bagtly bolmagyň hakynda alada etmeli, çaga ese-boýa galýança ony saklamak we terbiýelemek ene-atanyň wezipesi. Sen haýsy seneti ýagşy görýärsiň, söwdagär, boljakmy ýa sazanda bolasyň gelýärmi, ýa-da molla boljakmy? Ine, oglum, sen haýsy käri gowy görseň, maňa aýt, men şoňa göräräk bolaýyn, şükür şeýle hem bolmasa-da, birneme pulumyz bar - diýen.
Onda Mämmet:
- Ata, meniň molla bolasym gelenok, sebäbi okamak kyn. Barmaklarymy dutaryň taryna gabartdyryp, bogazymy ýyrtyp, aýdym aýdyp ýörmek hem maňa aňsat düşmez. Söwdegär bol diýseň bolaýyn, sebäbi söwdegärler hiç iş edenoklar, olar dükanda oturyp, şol çaý içip, gürrüň edişip, pul gazanyp otyrlar - diýen.










آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

İKİ KARDAŞ

+0 BƏYƏN

İKİ KARDAŞ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıtta iki kardaş da çekederlar gitmää kasabaya. Büündäymiş ekmeklär. Küçüü acıkayor da deer agasına: “Ver bana bir parça ekmek”. 
Agası da deer: “Çıkarısan gözünü, veririm”. 
Küçük kardaşı yok näpsın çıkarayor gözünü da agası vereyor ona bir parça ekmek. Şindi giderlar. Ertesi günü küçük kardaşı genä isteer bir parça ekmek büündän. Deer: “Çıkarasın öbür gözünü da, verecäm sana bir parça ekmek”. 
Şindi küçük kardaşı çıkarayor gözünü da büü verer ona ekmek. Şindi büük kardaşı gider kasabaya, küçüü sa kalayor yol üstündä. 
Şindi küçüünün yanına geler bir adam da deer ona: “gidäsin nerdä uultu var”. 
Çocuk çekeder gitmää. Gidärkan işider uultu. Gidä, gidä bulayor bir çöşmä, o çöşmedä yıkayor gözlerni da açılayor gözleri. Şindi avşam olmuş. O çöşmenin yanında varmış bir fidan da çocuk piner fidanın üstünä da geceler orada. Şindi gecenin bir vakıdı toplanayor şeytannar orayı. 
Toplandıktan sora büü sorarmış: “Ne yaptınız büün?” 
Biri demiş: “Bän iki parça ekmää çıkarttım birinin gözlerni”. 
O çocuk ta seslärmiş fidan üstündä. 
Şindi genä büüleri sorarmış öbürnä: “Ne yaptın sän büün?” 
O da demiş: “Padişaa kırk yıl oldu yaptırayor bir köprü da o köprüdä kırk kişi işleerlar. Onnar işleerlar gündüz, bän da gecä gidip ta battırayorum köprüyü er içinä”. 
Şindi deer o şeytan büüleri: “Her bilsä o padişaa da gelip ta bu çöşmedän alsa su hem bu fidandan bir boşça yaprak da ozaman gitsin o köprü-ya da bu yaprakları diksin köprünün kenarlarna hem bu çöşmenin suyunu serpsin köprü üstünä, da köprü birdän kalkacek yukarı. Ama her bunu yapmasalar, yaarına bitirerlar köprüü da bittirdiktän sora padişaa kesecek o işleyän adamları”. 
Biri da deer: “Bän da padişahın kızını doldurdum yaraylan. On yıl oldu, kimsey yılaçlayamayor. Yaarına da her yılaçlayamasalar, avuşamsı kız ölecek. Ama her bilsälär da gelsälär bu çöşmeyä da alsalar bir şişä su hem bu fidandan yaprak, da kızın suratın yıkasınnar suylan da bu yaprakları yapıştırsınnar o yaralarna, da o kız alışacek”. 
Şindi horozlar öteer, şeytannar hepsi daalışayorlar. Şindi çocuk iner erä da alayor bir boşça yaprak hem bir şişä su da gider o padişaha, ani kızı hastaymış. O padişaa sa gelenä geçenä sorarmış imdat kızına. 
Şindi padişaa sorayor o çocaa: “Bilmeermisin bir yılaç benim kızıma?” 
Çocuk ta deer: “Bilerim”. 
Şindi padişaa deer: “Her yılaçlarsan, verecäm sana kızımı hem yarım padişahlık”. Çocuk ta deer: “Ko ölä olsun”. 
Şindi çocuk gider hastanın yanına, baksa, kız pek hasta, yıkayopr kızı o suylan hem yapıştırayor yaralarna o yaprakları da kızın teni kalayor nicäl üç yaşında uşaan, ölä temis. 
Şindi çocuk deer padişaha: “Götür beni o köprüya”. 
Çocuk dikeer köprünün üstünä yaprakları hem pufkurayor su da köprü birdän çıkayor yukarı. Şindi padişaa verer çocaa kızını hem yarım padişahlık. 
Şindi agası görer kardaşını zengin da deer: “Bän senin gözlerni çıkardım iki dilim ekmää, sän nicäl kazandın bu zenginnii?” 
Şindi kardaşı deer: “Bän kazandım, sän da git ta kazan”.




BÖLÜM: Nağıl,

چین‌لی‌لرله تورکلر آراسیندا بیر حکایه

+0 BƏYƏN
چین‌لی‌لرله تورکلر آراسیندا بیر حکایه

تورک دیللی خالقیلارین آراسیندا بعضی افسانه وی آدلارین آراشدیرمالاری ؛شعریله

گرگرلی آراز

وطنین داغ ،داشین قورویون

بیلیرسیز کی داغلاری،
نییه یاشیل آدلانیب؟
بیر،بیر اونلار جمع اولوب،
بیر،بیر اوسته قادلانیب.

بو سبب ده اودور کی،
یاشیللیک ایلاهه سی*.
اولگئن یاشیل ایستر ،
گنجلیک ایدامه سی.

اویغور*تاختا یئنیجه ،
اوتورموش جاوان خاقان.
ایسته دی چین* لیلرله،
قوتارا قانلی مئیدان.

ووروشمالار قورتارا،
قورتارا قان تؤکمه لر.
صلحی ائده برقرار ،
قطعی قارین سؤکمه لر.


آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Şeir,

Bo’ri va yetti uloqcha

+0 BƏYƏN

Bo’ri va yetti uloqcha


Bo'ri va yetti uloqcha (ertaklar.uz)

     Qadim o`tgan zamonlarda bir echki bor ekan. Uning yettita uloqchasi bo’lgan ekan. Hamma onalar singari u ham bolalarining yettovini birdek yaxshi ko’rar va erkalar ekan.
– Bolajonlarim, siz eshikni mahkam yopib, hech kimga ochmay o’tiring. O’rmonda och bo’ri izg’ib yuribdi. Ehtiyot bo’ling! – deb tayinlarkan.
Ona echki o’rmonda o’t-o’lan bilan ovqatlanib, muzdek suv ichib, bolalarining oldiga kelarkan. Eshikni taqillatib qo’shiq aytar ekan:
– Uloqchalarim, bolajonlarim!
Eshikni oching, mehribonlarim!
Onangiz sizga sut olib keldi,
Yelini to’lib, yerga to’kildi.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,