تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

Aqıllı bódene

+0 BƏYƏN



Aqıllı bódene 

Toǵaylar patshası Arıslan, bir kúni aldına Ayıwdı shaqırıp alıptı.

— Usı qaraǵan toǵaylardıń birine tórelik etesiz, — depti oǵan.

— Ápiw etesiz, men tóre bola almayman, — depti Ayıw.

— Nege?

— Sebepleri bar.

— Aytıń sebeplerin!

— Taqallusin soramasańız aytayın, — depti Ayıw basın iyip. Arıslan patshalıq taxtınıń dógereginde arman-berman júripti de:

— Meyli, aytıń — depti qáhár menen.

— Tóre bola almaslıǵımnıń birinshi sebebi, hayalımnıń peyli-ıqpalı buǵan sáykes kelmeydi.

— Bolǵanı ma?

— Yaq. Ekinshi sebebi — toǵayımızdıń qáwli-qaǵıydaların húrmet qılaman.

— Xosh?

— Úshinshi sebebi — meniń úrim-putaqlarım kóp.

— Taǵı qanday sebeplerińiz bar?

— Eń keyingi sebebim, — den sawlıǵım jaqsı.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Er Ziywar

+0 BƏYƏN

 Er Ziywar

Burınǵı zaman waqtında, Xorezm elinde, Aqjúrim degen qalada Hásen degen xan boldı. Shahı Hásenniń waqtında Xorezmniń ellerin kóp abadan der edi. Sansız qalmaq elinen Taqtapolat «Xorezmdi alsam», dep árman etip júrdi. Bir kúnleri: 
Shiyrin janın qıynadı, 
Patsha láshker jıynadı, 
Yabıdayın tuwladı, 
On altı top súyretip, 
Xorezmdi almaǵa, 
Otız mıń láshker aydadı. 

Láshkerlerin ertip, patsha jolǵa ráwana boldı. Bir neshe kún jol júrip, az ǵana emes mol júrip, Xorezmniń shetine kelip qosın tasladı. Taqtapolattıń jaqsı kórgen hámiresi Abaqan wázir edi. Shaqırıp alıp qasına, zerli jıǵası dirildep, «Shahı Hásenge sen taysalmay bar, basına qayǵı sal. Teginlik penen bermese, Taqtapolat patshamız Xorezmdey elińdi, sonalı aydın kólińdi, dáwletińdi, baxıtıńdı, arız soraǵan taxtıńdı talap etti almaǵa, bunı qalay kóresiz, de. Tezlik penen qayt!—dedi. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

Qurbanbek

+0 BƏYƏN

 

Qurbanbek

    Äyyem zamanda, sol zamannıñ qädiminde, jetti paytax noğaylı elinde. Alawşa degen zulım xan boldı. Eli—xalıq onıñ soramında «Qaşan bul bäleden qutılar ekenbiz?!» dep künin zorğa körip, tirişilik etti. Sonıñ elinde Erdara degen biy jasadı. Biydiñ eki balası bar edi. Birisiniñ atı Qarrı biy: ol Kandexar degen elge qonıs bastı. Bunıñ bir balası bolıp, atını Sultan batır der edi. 
Erdara biy basqa bir balasına Qara biy dep at berdi. Qara biydiñ bir balası boldı. Atıy sorasañ Qurbanbek batır der edi. Erliginiñ belgisi: atsa mıltıq ötpegen şapsa qılış kespegen. 
Qurbanbektiñ Maqsım qız degen qarındası boldı. Seyilxannıñ qızı Mäliyka qubba onıñ hayalı edi. Bu periyzat häm bahadır palwan, häm ilimi de köp naşar bolıp şıqtı. Ol aldındağı qırq jıllıqtı, keynindegi qırq jıllıqtı oqıwı menen bilip turdı. 
Qurbanbektiñ erligi asıp, ğayratı tasıp, här elge batırlığın bildirip, qas etkenin öltirip, «Däwir kimniñ däwiri—Qurbanbektiñ däwiri, zaman kimniñ zamanı—Qurbanbektiñ zamanı» bolıp, tulparın meylinşe minip, qustı meylinşe salıp ömir sürdi. Onnan hätte Alawşa xan da aybnatuğın edi. 
Bir küni Qurbanbek Mäliyka ayım menen birge tesekte jatqanda: 

Tañ mezgili bolğanda. 
Batırdıñ oyanar şağında, 
«Ğapıl qalma balam»,—degen 
Qulaqqa saza keledi: 
«Äy, Qurbanbek, perzentim, 
Tur ornıñnan, tur, deymen! 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,