​

Wäzir men şal

Seypin degen xan bolıptı. Xannıŋ Mübärak deytin wäziri bolıptı. Xannıŋ wäziri xanğa aytıptı:

— Xanda 40 kisiniŋ aqılı bar deydi, egerde sizde 40 kisiniŋ aqılı bola turıp, daw bolsa, jaŋjal bolsa bizge nege joldaysız, öz betiŋizben nege bitirip jibermeysiz? Bizben nege aqıldasasız? – depti. Sonda xan aytıptı:

— Xanda 40 kisiniŋ aqılı bar ekendigi ras. Biraq bir jerde Samır degen şal bar, sol şalda 40 xannıŋ aqılı bar. Sol şaldı munda qonaqqa şaqırıp kel, – depti xan wäzirge. Mübärak Samır şaldı qonaqqa şaqırıp äkelipti.

Sabır Daşı

Bir varmış bir yoxuymuş, darın dünyesinde evvel zaman içinde, kalbir zaman içinde ailesiyle yaşayan, 17 yaşında çox güzel bir kız varıymış. Bu kızın adı Melek imiş...

Günlerden bir bahar axşamı Melek, gece yuxusunda bir kaç kapı görürmüş. Bu durum gün be gün devam edirmiş. Bu yuxunun ne manaya geldiğini merak edip ailesine anlatmağa karar verir. Ailesi önce inanmazlar özüne. Fakat kızlarının bu durumdan çox şikâyetçi olduğunu gördüğlerinde, kızlarının daha 17 yaşında ömrünün baharındayken başına bele şeylerin gelmesi onları çox üzmüştü. Birilerine danışmağ gerektiği kanaatine yetişeller ve birçok xocaya gettiğten sora taşınmağa karar verirler...

 ​

İSLÄÄ KARI ZENGİNDÄN TAA İSLÄÄ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir çocuk kısmetsiz, yannaşmış bir adama çırak bir taşa. O başa çıkarınca çıraklıı, o taş erimiş. Ordan gider padişaha, sorsun neiçin yok onun kismeti? Padişaa demiş ona: “Bän bilmeerim”. O da çıkmış. Çıkarkan, kızı demiş ona: “Ne geldin?” O da demiş: “Geldim sorayım, neçin yok benim kısmetim?” Kız da demiş: “Senin kısmetin, açan evlenirsin da iki kısmet bireri gelir, ozamna görecän kısmetini”. Padişaa o saat demiş: “Ne sän bendän akıllıymısın?” Tutmuş kızın kolundan da uurat-mış çocuun aardına da demiş: “Git sän da onunnan bilä”. Çıkmışlar çocuknan kız, gitmişlär, yapmış, çocuk bir bordey kırın birindä da yaşamışlar. Bir gün vermiş kız kocasına bir fistan, gitsin da satsın da parasınnan alsın bir çift öküz. Almış çocuk fistanı, gitmiş panayıra. Gelmiş bir boyar, sormuş: “Ne paası bu fistanın?” O da demiş: “Bir çift öküz”. Almış boyar ona bir çift öküz da bakmış näpacek o öküzlärnän. Almış öküzleri, çeketmiş. Boyar da yıraktan yıraa ardına bakarmış. Karşılaşmış arabacıylan, ara-ba götürümüş panayıra. Demiş: “Diiş-mämisin bu arabayı öküznän?” Arabacı demiş: “Diişirim”. Almış arabayı, gitmiş ileri. Karşılamış bir adam keçiynän, da demiş: “Diişmämisin o keçiyi arabaynan?” Diişmiş onunnan da almış keçiyi, gider ileri. Karşılaşmış bir çingenäylän, bir keser elindä gidärmiş. Demiş: “Diişmämisin o keseri keçiynän?” Diişmiş, almış keseri, gidärmiş, görmüş bir sürü ördek uçarmış su üstündä, salmış birinä kesernän urmaa, düşmüş keser su içinä. Çıkmış boyar önünä da demiş: “Näptın sän?” O da demiş: “Neiçin?” Boyar demiş: “Öküzleri verdin bir arabaya, arabayı verdin bir keçiya, keçiyi verdin bir keserä, keseri da attın su içinä, o karı ne deyecek sana?” O da demiş: “Her karı däärsa bana bişey, bän sana esir olurum karıynan diveç”. Boyar da demiş: “Her o sana bişey demäsa, bän sana vereyim varlıımı dübüdüz”. Gitmiş boyar ileri, saklanmış da baksın, çekişecek mi? Gelmiş çocuk evä, karı sormuş: “Nası, sattın mı fistanı?” O da demiş: “Sattım da aldım bir çift öküz”. Karı demiş: “İi oldu da aldın öküz”. O genä demiş: “Öküzleri verdim, aldım bir araba”. Karı demiş: “Bari bir arabamız var”. Adam demiş: “Arabayı verdim da aldım bir keçi, keçiyi verdim da aldım bir keser, keseri da attım su içinä”. Karı demiş: “Sän saa ol, genä kazanırsın”. Boyar hep seslemiş, sora çaarmış çocuu da vermiş varlıını da çocuk zenginnemiş.

​

Ağlayan Elma ile Gülen Elma 

Bir varmış bir yokmuş. Evvel zamanda bir padişah ve üç tane de oğlu varmış. Bunlar ülkelerinde mutlu bir hayat sürerlermiş. Küçük oğlan bir gün köşkünde otururken, sokaktaki çeşmeden su almak için ihtiyar bir kadının geldiğini görmüş. Oğlan ninenin testisine küçük bir taş atmış ve testiyi kırmış. Nine bir şey söylemeden evine dönmüş. Bir testi daha alıp tekrar çeşmeye gelmiş. Oğlan bu sefer de bir taş atıp testiyi kırmış. Nine sessizce evine geri dönmüş. Ertesi gün testi elinde gene çeşmeye gelmiş. Oğlan, ninenin geldiğini yukarıdan görüp hemen eline bir taş daha almış. Uygun bir anda atıp gene testiyi kırmış. Nine başını kaldırmış:

- Hey oğul, bir şeycikler demem. Dilerim Mevla'dan, ağlayan elma ile gülen elmaya aşık olasın demiş, çekip gitmiş. Oğlan da aradan birkaç gün geçince ninenin söylediğini kendine dert etmeye başlamış. Gerçekten ağlayan elma ile gülen almaya aşık olmuş. Günden güne sararıp solmaya başlamış. Çok geçmeden padişah, oğlunun hastalandığını işitmiş. Hekimler bir türlü derdini anlayamamışlar. Günlerden bir gün kente bir hekim gelmiş. Bakması için saraya çağırmışlar. Hekim:

- Bunun hastalığı sevdadan başka bir şey değil demiş. Oğlan da en sonunda ağlayan elma ile gülen elmaya aşık olduğunu babasına söylemiş.

​

DİLBER HEM PADİŞAHIN OOLU

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıt bir däduylan bir babu, varmış onnarın bir kızı hem bir çocuu, kız dünnä gözeliymiş. Dädunun babusu öler, dädu dul kalmış. Şindi dädu genä evlener, alayor bir cadı babusu. 
Şindi o babu deer däduya: “Götür da kaybet kızlan çocuu, her kaybetmäsan bän seni braacam”. 
Dädunun pek canı acırmış, uşaklarnı kaybetmää, ama babunun hatırından çıkamamış. Şindi dädu koşêr keçiyi taligaya, pindirer kızlan çocuu taligaya da götürer daa içinä. Şindi dädu deer uşaklarna: “Oturun siz burda, bän da gidecäm biraz odun kesmää, ama siz işideceenis nacaan sesini”. 
Şindi uşaklar kalmış daa içindä, gideer odun kesmää, ama dädu bir boş susak baalamış bir fidana. Lüzgär salladıkçan, susak yaparmış: “trak, trak”. Uşaklar da sanırmış, bobası odun kesärmiş. Bobaları sa gelmiş evä, uşakları braamış orda. Şindi uşaklar sabahlen kalkmışlar da gitmişlär daa içinä bobasını aaramaa. Gidärkan, onnar görerlar o susaa lüzgäryestikçän, o susak sallanırmış da yaparmış: “tak, trak”. Şindi uşaklar o susaan yanında aalarmışlar hem türkü çalarmışlar da därmişlär: 
“Trak, trak susacıım 
Bizi kaybedän bobacıım”. 
Şindi o uşaklar aalayorlar o susaa da çekederlar evä gelmää. 
Gelirkan, çocuk susamış, görmüş bir canavar izindä varmış biraz su da çocuk demiş kakusuna: “Kaku, bän içecäm bu canavar izindän biraz su”. 
Kakusu da demiş: “İçmä kardaşım, zerä olursun bir canavar da beni braarsın da gidärsin”. 
Çocuk seslemiş kakusunu da içmemiş. Şindi giderlar taa yırak, çocuk su bulamayor, çocuk pek susamış. Bulayorlar bir öküz izindä biraz su. 
Çocuk demiş kakusuna: “Kaku, bän içecäm bu öküz izindän biraz su”. 
Kakusu da demiş: “İçmä kardaşım, zerä olursun bir öküz da beni braarsın”. 
Çocuk seslämemiş da içmiş öküz izindän su da olmuş bir öküz, buynuzları altınmış, tırnakları da gümüşmüş, tüüleri da sırmaymış. Şindi kız baalayor öküzün buynuzlarına bir ip, alayor edeenä da çekeder gitmää. Gidärkan, etişerlar bir punara, o punarın yanında varmış bir kavak aacı. 
Şindi öküz deer kıza: “Pin sän bu kavak aacına. (O kavak aacında varmış bir altın sallangaç ta) Bän seni beslärim”. 
Oturayor sallangaçta. Şindi padişahın da oolunun olu düşeer o punarın yanından geçmää. Geçärkan, baksa, fidanda bir kız oturayor, ama kız dünnä gözeliymiş. 
İner faytondan padişahın oolu da gider kızın yanına da deer kıza: “İn erä, bän seni alacam”. 
Kız inmeer. Çok yalvarmış padişahın oolu kıza, kız inmemiş. Şindi padişahın oolu gider evä, alayor ustalarnı, beş kişiymişlär, alayorlar beş nacak da gelerlar kavak aacına. Bir gün, bütün gün keserlar o aacı da kesämemişlär. Avşam olayor, karannık olduynan, o öküz geler kıza, imää getirer. Kız iner erä da iyer ne getirmiş öküz imää. Şindi o öküz tutanayor yaalamaa o kavak aacını, nekadar o ustalar kesmiş o öküz hepsini yalamış, aaç genä bütün olmuş. Kız genä pinmiş kavak aacına, öküz da gitmiş daa içinä. Sabahlen gelsä ustalar hem padişahın oolu, baksalar kavak aacı bütün. 
Şindi padişahın oolu kahıra girmiş, pek kahırlanırmış, bir da babu gelmiş ta demiş padişahın ooluna: “Kahırlanma, bän indirim o kızı ordan”. 
Padişahın oolu da demiş o babuya: “Her indirisan, bän sana verim büük baaşış”. Padişahın oolu ölä demiş ta gitmiş. Şindi babu alayor bir çüven bir da elek, biraz un, biraz odun da gider o kızın yanına, başlayor unu elemää elään tepesinnän, çüveni da koymuş baş aşaa, sacää da koymuş ayakları yukarı, odunnarı da koymuş dikinä. Da babu aalarmış. 
Kız da därmiş: “Ne aalayorsun babu?” 
Babu da demiş: “Ne aalamaycam, acıktım da bilmeerim mamaliga yapmaa”. 
Da babu deer kıza: “İn ayol da üüret beni, nicäl yapayım mamaliga?” Kız iner erä babuyu üüretmää, babu tutayor kızı. Geler padişahın oolu da alayor kızı, da padişahın oolu yapayor bir büük düün. O düünä bän da gittiydim, altmış fıçı şarap içtik, altmış ta öküz idik. Bän imämişin gör – görmämişin ölä, da geldim evä aaç susuz. Da o öküzü karşı geldim, aalardı kızkardaşını, da bän söledim o öküzä, ani kızkardaşını aldı padişahın oolu. Öküz da gitti orayı.

Göyçək Fatmanın nağılı

​​​

Oltin tarvuz o'zbek xalq ertagi