QALDI KÜLe

Boron-boron zamanda, şawlap torğan urmanda yäşägän, ti, ber äbey menän babay. Ularźıñ ös ulı bulğan. Babay xaywandar telen añlağan, qoştar źa unıñ ösön genä hayrağan, ti. Atlap ütkändä säskälär źä uğa honolop üśep kitä ikän. Bik qartayğas, ulandarın yanına saqırıp, täbiğätkä kürhätep, babay bılay tigän: «Vasıyat itep heźgä oşo maturlıqtı qaldıram. İñ qäźerle, iñ qimmätle qomartqı ul — täbiğät. Unıñ menän kileşep yäşähägeź, ısın bäxette tabırhığıź! Qalğanın aqıl, yöräk häm näfsegeź quşıwı buyınsa eşlägeź! Artaban yuldı üźegeźgä haylarğa tura kiler. Täbiğätte haqlağıź, qäźerlägeź!»

​

​

Аrmаn аy

İlgеri, ilgеri bir kаrıya kişi bаssа-tursа elе “аrmаn аy” dеp jürçü ekеn. Bul kаrıyanın tоp buzаr kurdаşı bоluptur. Bir künü оşоl kurdаşı:

— Sеn dаyımа elе “аrmаn аy” dеp jürösüñ, emnеjе аrmаn kılаsıñ? Bаlа-çаkаñ bаr, tört tülüjüñ şаymа-şаy, — dеjеn ekеn.

Оşоndо kаrıya:

— Mеnin аrmаnımdı ujа turjаn bоlsоñ bаldаrımа аytkın, eldi çаkırıp tаmаk bеrsin, аrmаnımdı оşоndо аytаm, — dеyt.

Aı astyndaǵy Aıbarsha sulý 

Baıaǵyda Kúlmeshan degen han bolypty. Onyń shyn aty Baıaýhan eken. Kúlmeshan atalǵan sebebi, Baıaýhannyń zamanynda jaýgershilik qatty bolyp, bir el bir eldi shaýyp, janshyp ala beredi, sodan keıin Baıaýhan bir kúni jurtyn jıyp, birneshe ásker alyp, jurtqa tyıý salamyn, álemge ádildik ornatamyn dep, jer qaıysqan qolmen attanǵan eken. 

Jarty jolǵa jetken soń, Baıaýhannyń pir tutyp júrgen bir abyzy bar eken, sol esine túsedi. Baıaýhan: «Qoı, men qaıda barsam, ne istesem de abyzdan ruqsat alýshy edim ǵoı. Qate bolǵan eken, abyzdan bata, aqyl almaı ketkenim», – dep, áskerin sol araǵa qaldyryp, bas ýázir ekeýi abyzǵa kelipti. 

Abyz: «Ýa, ulym, qaıda attandyń?» – dep surapty. 

Baıaýhan: 

— Ýa, baba, sizden bata ala ketkeli keldim. Jer qaıysqan qol jıyp, dúnıege tynyshtyq, ádildik ornatqaly attandym, – deıdi. 

Sonda abyz otyryp: «Á, balam, tynyshtyq pa, ádildik pe, á, tynyshtyq, ádildik ornatam dep soǵysqa attandym de», – degen eken de úndemeı otyrǵan eken. 

SABIRTAŞI

(Bir padişahın üç kızı vardır. Bunlar, babalarına, biri geçkin, biri olgun, biri ham üç nar göndererek evlenmek dileğinde bulunurlar. Padişah onların bu uya­rışlarına biraz öfkelenerek biraz da uyanmış olarak üç ok gönderir. Saçlarını yay edip bunları atacak ve ok kimin kapısına düşerse onunla evleneceklerdir. Büyük ve ortanca kız vezir oğulları ile evlenirler. Küçük kız (Akçakız) sabırsız olduğu için, oku Kaf dağına düşer. Kız bahtının peşinden oraya giderek, Kocabey ile bu­luşur.)

(...)O sırada ne olur, nasıl olur, Akçakız'ın gözleri kamaş kamaş kamaşır; yu­mul yumul yumulur. Neden sonra Kocabey, iki eliyle iki gözünü siler de, başını kaldırıp bakar ki ne baksın! O üstü açık, dört duvar yok yerde, kat kat üstüne bir sırça saray, dokuz kat göğe örülmüş gidiyor,

MERCİMEK HEM AGALARI

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Varmış bir vakıt bir dädu hem bir babu, varmış onnarın iki oolu. Yevermiş dädu oollarnı. Şindi olların uşakları olmuş kalabalık, çifçilik az edärmişlär, dädu babu ihtärlamış. Şindi dädu deer oollarna: “Oollarım bis bakınamaycez, gidin siz taa ii kazanmaa, bän da burda gelinnärlan hem uşaklarnan kalarım da siz da beş-on para kazanırsınız da bakarsınız hem bizi hem uşaklarnızı”. Şindi dädunun oolları giderlar. Çok mu gitmişlär, az mı gitmişlär, üç yıl bir güz gitmişlär da kaybelmişlär. Şindi o dädunun, babu sa aar kalmış, da babunun canı mercimek istemiş. Babu söleer däduya, ani mercimek canı isteer. Gider dädu panayıra da satın alayêr üç tenä mercimek, da getirer babuya. Babu iyer o üç tenä mercimekleri da olayor babunun bir çocuu. Vatiz ederlar o çocuu, adını koyêrlar Mercimek. Da o çocuk pek tez büvärmiş bir gündä, bir yaşında uşak kadar. Geçer irmi gün, çocuk olayor irmi yaşında. Şindi çocuk gidärmiş ahengä siiretmää hem oynamaa da o Mercimeklän çocuklar oynaşırmış da därmişlär: “Senin vardı iki agan da keybeldilär, karıları kaldı hem uşakları”. Mercimek da demiş: “Görerim, bizdä var iki karı hem var uşakları da, ama bilmeerim kimin”. 

Altın alma

(tatar xalıq äkiäte)

Ber patşanıñ altın alma üsterä torğan baqçası bar. Ul altın alma yel da sayın bulmıy, öç yelda, un yelda ber genä bula ikän. Altın alma bit ul, mondıy ğına tügel. Bu patşanıñ, min siñaytim, öç malayı bar. Bik zur patşa bu. Bu patşa, min siñaytim, altın alma citkäç, qaravılçı quydı. Altın almanı patşa sanap qarıy, ike alması yuğalğan bula. Qaravılçı almanı yuğalttı bit. Patşa qaravılçını qulğa aldı, dürt yelğamı, biş yelğamı törmägä yaptı.

Patşa xäzer cıyılış cıydı inde, böten xalıq, min siñaytim, kem, di, şuşı almanı urlatmasa, bez aña yartı patşalıqnı biräbez, – di.

Yarıy, patşanıñ öç malayı bar, patşa malayları äytä inde xäzer:

– Bez, di, patşalıqnı çit keşegä birmibez, bez üzebez qaravıl torabız, – di.

Kel Bala

Bir boxça yalan, istədim dadam!

Müəllif: Gülzar İbrahimova

Biri vardı, biri yoxdu, Tapdıq adlı kasıb, keçəl bir çirkin oğlan vardı. Bir gün Tapdıq oyandı, geyindi, saçlarını daradı, hazırlaşdı, ağacsız meşədə heyvan otarmağa getdi.

Günorta heyvanları bir yerə topladı. Dincini almaq üçün otsuz çəmənlikdə uzandı ki, dincəlsin, bir də gördü uzaqdan bir gözəl gəlir. Gözəl nə gözəl, bədən qısa, baş yekə, saç seyrək, burun nə boyda, diş seyrək, gözlər görünmür, alt dodaq yer süpürür, üst dodaq göy. Ayaqlar əyri, gözlər çəp, üz qap-qara. Aya deyir, mən səndən gözələm, gizlən, mən çıxım, Günə deyir, mən səndən şəfəqliyəm, get işinlə məşğul ol, mən səni əvəz edərəm!

Bir sözlə, bu qızı söz ilə tərifləsən də bəs eləməz, saz ilə tərifləsən də. Uzun sözün qısası, keçəl bir könüldən min könülə bu gözələ aşiq oldu. Fikirləşdi: “Ey dadi-bidad, mən mütləq bu qızla evlənməliyəm, öldü var, döndü yoxdu.” 

JETIM BALA

İlgeri-ilgeri bir jetim bala bolgon eken. Al bala bir baydın kolunda koyun bagıp, eptep künümdük ookatın ötkörüp jüröt. Bir künü bala baydın malın tüşkö jayıp koyup, özü uktap kalsa, malın jortup jürgön uuru aydap ketet. Bala oygonso, koylorunun biröö da jok. Çoçugan boydon kırdan-kırga çurkap koylorun izdep jönöyt, birok eçtekenin daynı jok, jalpayıp bir jerge barıp oturup kalat.

Añgıça alıstan üç karaan körünöt. Malınan ümüt kılgan bala butu jerge tiybey bayagı karaandı közdöy dagı çurkayt. Jetip barsa, al jerde üç kişi oturat. Bala:

—  Baykeler, men koyumdu jogotup izdep jüröm, kördüñörbü? Maga jardam kılıp koygula bolboso, bay meni öltürüp koyot,- dep jalınat.