Çora Batır Destanı

Enver Mahmut ve Nedret Mahmut'nıñ yazğanı Bozcigit kitabından...

 Bir zamanda bar eken,

Şora Batır er eken,

El işinde bir eken,

Cav qaytarır er eken,

Bozqır degen yerinde

At otlatıp cürgende

Duşman kele dalağa

Qazan qalesin almağa

Bonı tuygan Şoraşıq

Qılışın beline quşanğan

Oq sadagın taqınğan

Qazan colına qapınğan.

Bir düldüldiy uşa eken,

Şal atı şapqanda,

Qaya taşnı cara eken,

Atqışından atqanda.

Caviriñe oq tiyse,

Cavın cava, diy eken.

Şekesiñe oq tiyse,

Şıbın tişliy diy eken.

Şekesinden qan şıqsa

Terim şığa diy eken

Celkesinden qan şıqsa

Celler ese diy eken,

Şora Batır er eken,

Mingen atı ter eken,

Elge kelgen cavlarğa

Qarşı şığar er eken.

 

Mına şonday etip, men sizge Şora Batır'nıñ masalın aytayım.

Aytayım ama, bo bir masal tuvul, kerşekten bolıp keşken bir misal. Zaten, bolmağan bolsa, aytılmaz edi, derler.

Aytacağım bir zamandabir han bar eken. Onıñ otuz doqız kizmetqarı bar eken. Bonların üstünde de qırqıncısı Narik adlı birsi baş kizmetqar eken. Künlerniñ birinde, han öziniñ bir veziri men barabar, saraynın bahşasında kezip cürgende, Narik'niñ onlarıñ qatından başın iyip, selam berip keşkeniñ köre de, vezirine qarap: "Bo Narik bek şalışqır hem bek doğrı bir kişi. Yazıq ki, bo yaşına kelip, taa üylenmiy,bekar bolıp cüre. Onı üylendirmege bek canım istiy."diy. Sora, han sözine devam etip, vezirine: "Vezir yarın Narik bir alaşanı iyerlesin, sende iyerle bir alaşa; ketiñiz de bir dolaşıñız şo menim memleketimni. Kimnin qızın begense,onı aldırırman" dep, emir ete.

Ertesi küni,vezir erten erte tura da Narik'ni şaqırtıp:

-        İyerlebir alaşa öziñe, birsin de mağa, diy.

Mineler atlarına,keteler. Aqşam bola, baralar bir köyge, onda qalıp qonalar. Saba turalar da kene colğa şığalar. Keteler, keteler, qaş qararmağa başlağanda, başqa bir köyge barıp yetişeler. Bo kece de bo köyde qalıp qonalar. Ertesi küni, kene turıp,atlarına atlanıp colğa şığalar. Ana şonday etip, oy-oydan, kır-kırdan,köy-köyden kün keteler, ay keteler, boşı boşına kezip cüreler. Künlerin birinde heş birşiyden qaberi bolmağan Narik, vezirge qarap:

-        Vezirim,biz özbaşına nişlep cüremiz şo? Dep soray.

-        Hanımız seni üylendirmek istiy. Barıñız, Narik men memleketni bir dolaşıñız da, oğa birqız tabıñız! dep, emir etti, diy.

-        Onday bolsa biz boşı boşına, caba cürmiyik. Hannıñ emiri bolsa, qaleniñ kenarındakı avlak bir üyde cañız ösken, öksiz birqız bar. Onı ayttırıp mağa berse,quvanırman, diy Narik.

Bonı eşitken soñ,vezir Narik men qalege qaytıp keleler. Vezir hannıñ qarşısına şığıp, Narik'niñ niyetin bildire. Han emri balaban: ayttırğan qıznı, qırq kün qırq kece toy yasatıp, bergen Narik'ke.

Şo künkeşi bo qız fıqarelikten sade camavlı entariler kiygeni üşin, kimse oğa aylanıp qaramağan.Partal işinde incidiy güzel bir qıznıñ saqlanğanın Narik'ten başqa birev farqına barmağan. Aqıyqatten de, bo qız onday güzel eken ki, boyı bir selbidiy,yüzi aynıñ ondördüdiy, qara qaşları qaytanday, eki yanağı canı aşqan eki qırmızı güldiy, ela közlerinden de nurlar ağıp tura eken. Qıznıñ toyı bolayatırğanda, onıñ şonday güzel bolğanıñ körgen hannıñ asrav ulı, mırza oğa köz sala.

Kel zaman, ketzaman. Künler keşe, aylar keşe, altı ay tola. Narik'niñ üyinde şıraq sönmiy.Onıñ penciresiniñ qarşısında bir otlaq şayır bar eken. Onda da hannıñ bek pinti bir hergelecisi at bağıp tura eken. Bo hannıñ asrav ulı, mırzanıñ her saba,"Hergeleni dolaşmağa keldim." Dep, sıltav etip, aslında Narik'niñ apaqayın körmege kelgenin anlay. Künlerniñ birinde, mırza ep şonday dolaşıp cürgende,hergeleci mırzağa yaqın kelip:

-        Mırzam,toqta tiyran, sağa bir sözim bar, diy.

-        Ne o,qayır mı? Dep soray mırza.

-        Qayırı qayır ama, mırzam, mına men bo kece bir tacipke qaldım, diy.

-        Neşinya, ayt baqalım! dey mırza.

-        Mınav sizniñ Narik'niñ altı aydır toyı bolğanı, heş şırağınıñ söñenin körmedim. Bo kece kettim de penciresinden qaradım, diy. Penciresiniñ bir köşesi aşıq qalğan.Apaqayı bir töşekte catır edi. Qolnıñ üstinde, ot cana, alimolla! Mağa köre bo apaqay heş Narik'ke layıq tuvıl, diy.

-        Onday bolsa, qatermiz onı şimdi? diy anav mırza.

-        Narik sizniñ qulıñız tuvıl mı? Bir mektüp yaz da ciber onı uzaq bir yerge. Qısqayaqlı tuvıl mı? Şaşı uzın, aqılı qısqa, derler. Narik ondan qaytıp kelgeşi qandırırsıñ! diy.

Şo yerde mırza birşiy aytmay tura. Qaytıp sarayına kete. Barar barmas, Narik'ni şaqırtıp, oğa:

-        Narik iyerle bir at! Qomşı memleketiniñ hanına bir mektüp aketeceksiñ. Qaytqanda da,Qaf tavına barıp, mağa bir iyer işün qavıy bir ağaş alıp qaytarsın, diy.

Narik damğa bir at iyerlemege kete. Mırza da mektübin yazmağa başlay. Yazıp bitirgen sora,barıp, Narik'ke bere de:

-        Saqbol, şalt qaytaman dep, qaza belağa oğrama. Keyfiñ men ketip, keyfiñ men kel,qaytmağa aşıqma! dep, nasiyat bere.

Narik mektüpni alıp atına atlay da colğa şığa. Ketip barayatırğanda, Narik tüşinmege başlay:

"Men ketip barayatırman, ama apaqayımnıñ birşiyden haberi yoq. Üyge barayım da, oğa qayda ketyatırğanımnı aytayım. Onıñ da haberi bolsıñ. Bir de savlıq man qal alayım",diy.

Diy de, atın aylandırıp, qaytıp kele kerisi kerisine. Üyine barıp apaqayına:

-        Meni üş-dört küñe qadar qarama! diy de, qayda hem neşin ketyatırğanın añlatıp bere.

Apaqayı biraz tüşinip tura da:

-        Sen ketsen ket, ama kece yarısından soñ saat eki-üşlerde qaytıp illa bir kere kelip üyni dolaş! diy.

Şondan soñ, Narik colğa şığa. Ketyatırğanda onı kene de bir tüşinme ala:

"Ay anasını!Neşin apaqayım mağa şonday degen eken?! Özim de uzaq bir yerge ketip barayatırman. Nasıl bolır da her kece qaytıp kelip üyimni dolaşayım"? diy.

Onıñ şonday tüşinip turğan yeri bir şayırlıq eken. Bara da cata bir şimenlikke. Kece tura.Saat eki-üş mallerinde üyine qaytıp kele de atın damğa baylay. Üyiniñ penciresiniñ qarşısına kelip işkerge qaray. Bir de qarasa ne körsin? İşerde hannın asrav ulı otura. Apaqayına laf qata. O da mırzanıñ lafın qabletmiy, keri qağa. Bir malden, mırza bir canavar, vaşşiy hayvanday apaqayın tartqışlamağa başlap, namısına toqınmaq üşin zor ete. Apaqayı baqırmağa şaqırmağa başlay.Bonı körip, Narik dayanalmay, pencireni şerte. Apaqayı mırzanıñ pançaday qollarından özin qurtarıp, cuvırıp, qapını aşa. Mırza qutırğan ittiy nişlemesin bilmiy, ayatğa şıqa. Narik te ayatqa kirip, qapı artındaqı satırın alıp mırzanıñ başın şo satırman şavıp ala.

-        Şimdi bonı qatmeli? Dep soray Narik apaqayından.

-        Qateceksin onı? Boqtan kelgen boqqa, aket köm onı qoqqa! diy.

Narik mırzanı süyrep alıp, arqadaşınıñ aytqanınday, aketip azbardaki qoqqa köme. Özi de atına atlanıp, mırzanıñ mektübin aketmege colğa şığıp kete.

Bir kün keşe, eki kün keşe, qaraylar, mırza yoq bolğan! Soñ han vezirlerin şaqırıp onlardan:

-        Bizniñ mırzamız qayboldı. Birşiy sezmediñiz mi? dep soray.

-        Yoq,hanım. Senden ızınsız bir yerge ketmez edi, dep cevap bereler.

Han vezirleriniñ işinde birisi bek bilimatlı eken. O:

-        Hanım!Ülkeñde ne qadar kişi barsa, epsini şaqırtıp bir soraştırıp közden keşireyik,diy.

Ülkeniñ er köşesinde tellallar ciberip, herkesni vezirin qarşısına şaqıralar. Vezirvsıramen epsinden:

-        Hannıñvulı mırzanı körmediñiz mi? dep soraştıra. Lakin, "kördik bildik", degen birkişi de şıqmay. "Taa kim qaldı" dep, tüşinip turğanda, vezir:

-        Senin otız dokız kizmetqarıñ taa bar, onlarnı da şaqırtıp soraştırayıq! diy.

Onlarnı da şaqırtalar. Hepsi keleler. Aralarından da: "kördim, bildim!" degen birev şıqmay.

-        Taa kim qaldı? Dep tüşinip turğanda:

-        Bir Narik qaldı degen cevap alalar.

-        Şaqırıñız Narik'ni de, ondan da sorayıq, diyler!

Ana, şaqıralar Narik'ni de. O qapıdan kiryatırğanda, vezir onıñ öttirgenin tuyıp doğrudan doğru:

-        Narik!Mırzanı qattiñ? dep, suray.

-        Öttirdim,dep cevap bere Narik.

Soñ, ne sebep men öttirdiñ onı? dep, soray vezir.

-        Bir kün erten saray azbarında cüre edim. Mırzam meni şaqırıp odasına aldı da:"Narik iyerle atıñnı, qomşu memleketniñ hanına bir mektüp aketeceksiñ!" dep,ayttı. Men başladım atımnı iyerlemege, mırzam şıqtı mektüpni alıp; aldım mektüpni, mindim atıma, şıqtım colğa. Birde ketip barayatırğanda özbaşıma tüşinmege başladım. "Ay anasını! Men alcığan kişidiy üyüme kaber maber etmeden qayda barayatırman! Qaytayım da, barıp üyime qayda ketiyatırğanımnı kaberetiyim, bir savlıq man qal alayım", dedim. Coldan kerisi kerisine qaytıp, üyime keldim de apaqayıma: "Men uzaq bir yerge ketiyatırman, meni üş dört kün qarama!" dedim. O da mağa: "Ketseñ ,ket ama, illa kece saat eki üşlerde qaytıp bir üyni dolaş!" dep ayttı. Sora savlıq man qal alıp, atıma atladım da şıqtım kettim. Ketiyatırman ama, meni qayta baştan bir tüşince aldı. "Ay anasını!dedim men öz özime. Aceba , bo menim apaqayım neşin kece saat eki üşlerde qaytıp bir üyni dolaş! dep ayttı. Bo qadar uzaq yerden qatip qaytıp kelirmen,dedim". O zaman bir şayırda edim. Sekirip tüştim atımdan, ciberdim atımnı otlaqqa, özimde şimenlik işine uzanıp cattım. Men apaqayımnıñ qaytqan sözlerine tüşine tüşine yuqlap ketkenmen. Keceniñ bir malinde yansam, kene öz özime tüşinemen. Sekirip mindim atıma, üyime qaytıp keldim. Atımnı damğa bayladım,özim de, apaqayıma bile tuydırmay, damıñ bir köşesine tayanıp beklep otırdım.Saat eki üş qararları edi. Mırza yavaş üyimniñ qapısına kelip, apaqayıma: "Aş qapını! " dep zor ete. Men kene bir şiy aytmay pısıp otıraman. O zor ete,apaqayım aşmay! O taa bek zor ete, apaqayım kene de: "aşmayman!" dep, işkerden cevap bere. Taa soñunda qapını köterip alıp, işeri kire. Men turıp, pencireniñ aşıq qalğan bir köşesinden: "baqalım bonıñ niyeti ne eken?" dep qarar turdım.Mırza ayaqta apaqayım catır, oğa laf qata. Apaqayım qabıl etmiy. Sora, bir canavarday saldırıp, apaqayıma toqınmaq istiy. Dayanalmadım. Şerttim pencireni.Apaqayım catqan yerinde uşıp tura kelip qapını aştı. Mırza da ayatqa şıqtı. Mende kirdim. Qapı artından satırım alıp, o man kestim aldım onıñ başın. Dep Narik añlatqan sora, vezir:

-        Qayttıñ onı sora? dep soray.

-        Apaqayımnıñ:"boqtan kelgen boqqa, aket köm qoqqa!" dep, aytqanınday, aqettim, kömdim onı azbardaki qoqqa, diy Narik.

Bo memleketniñ hanı bek doğrı kişi eken. Öziniñ asrav ulınıñ yapqan colsızlıqların, Narik'niñ avızından seslep pitirgen soñ, han tura da:

-        Ayse, qabaat menim balamda eken, diy. Sora, Narik'ke köz yaşıman qarap, sağa da cezam bukinden itibaren közime körinme! Eki at bir araba beriyim. Yükle pala-pırtıñnı, al apaqayıñnı da, şekil de ket, başqa memlekette yaşa. Mında qalsañ, seni körgen saytın balam közim aldına kelecek. Menim bo sözlerime gücenme saqın! Aydı, tez, defol qarşımdan! Dep, hükim ete.

Narik ertesi küni erten men tura,arabasın, özi men alıp ketecek kizmetqarı man yükliy, apaqayın qatına otırta da colğa şıqıp kete.

Anav köy señki, mınav köy meñki,dep kete kete, bir malden, qaş qararıp aqşam bola, qaranlıq şöge. O kece colda qalalar. Apaqayı bir tüş köre: bir suv ağıp kete, ot bolıp canmağa başlay.Sora, bir cavın kelip, bo otnı söndire. Ertesi küni turğanı man, apaqayı Narik'ke:

-        Bizden bir evlad tuvacaq, ateş ot bolıp canacaq, eceli de suvdan bolacaq, diy.

Hakikatten de apaqayı avır ayaqlı eken. Bir kün hep şaytıp colda ketiyatırğanda, Alla'nıñ qula şölliginde apaqayı loqsa bola, bir ul taba. Balanı cuvmağa suvları bolmay. Narik, arabadan tüşip,suv qaramağa başlay. Qaray qaray, bir ayvan tuyağı şuqırında toplanğan biraz suv taba. Balasın quşağına alıp, o yerge akete de, onı şo suv man cuvmağa başlay. Başlay ama, balasınıñ bir ayağınıñ ökşesi birden cerge tiye. Balanıñ ökşesi tiygen yerden birden Haq tarafından, şapdırılıp suv şıqmağa başlay.Balanı tertemiz etip cuvalar. Qatlarında bez bolmağanı üşin, arabanıñ işindeki cünge orap, qundaqlaylar. Narik, bek quvanıp, balasına qarap qarap toyalmay:"Batır balam, batır, cün cabınıp catır!" diy de, ulımnıñ atı Şora Bolsın, Batır bolsın, diy. Ondan soñ, özleri de barıp hep şo suvda cuvınıp, temizleneler. Ceñilleşip arabalarına minelerde collarına devam eteler. Kete kete keceniñ bir malinde balaban bir köyge barıp yatişeler. Baralar da, bir azbar qapını qağıp:

-        Allah misapiri, alasız mı? diyler.

O üyniñ sabısı da bek mert bir aci eken.

-        Qoş-sepa keldiñiz, buyrırıñız! dep, olarğa azbarnın köşesindeki bir odalıq bir üyşikni körsete de:

-        Cüriniz, mina bo üy boş, siznin ki bolsın! diy.

Narik , acınıñ bo üyinde bir eki kün qoñan soñ, üşinşi küni ketecek bolıp, arabasın yüklemege tutına. Aci de camige namaz qılmağa ketken eken. Qaytıp kelse ne körsin! Narik'niñ arabasın yükleyatırğanın köre de:

-        Narik,qardaşım, sen nişliyatırsın? dep soray.

-        Ey,acaqam! Bir kün misapir, eki kün misapir, üşinci küni ket qapir! derler. Bir eki künden beri aşap işip cattıq, Alla binbir bereket bersin, sav bolıñız! Endi ketip bir qısmetim qararman taa! diy.

-        Qayda keteceksin, qardaşım? Bondan da balaban qısmet bolır mı yav. Otır qal mında! Şo otırğan üy sağa anamnıñ sütinden elal bolsın! Caş balañ bar, o man qayda ketersin? diy.

-        Savbolıñız, acaqam, bolmaz. Men mında qalmam! Han menim mında yerleşkenimni eşite qalsa, kişilerin ciberir de seni cezalar, diy.

-        Qaysı han, qardaşım? Bo yer o seniñ qorqqan Qazan Hannın toprağı tuvıl. Onıñ mında höcimi cetmes. Bo Qırım Hanlığına ait bir topraqtır. Şonday ki, sen eş qorqma.Ana, azbar tolı malım bar. Sağa bir sıyır da beriyim. Sav da sütin iş! Sen de mağa ırğatlarımnıñ üstinde baş küz bolırsıñ. Arqadaşıñ da üy işine yardım eter,diy.

Şo man Narik acinniñ üyinde quvana quvana otırır qalır. Bek şalışqır em bek tertipli bolğan Narik'ni aci,öziniñ qan qardaşınday süye eken.

Künler, aylar, seneler suvday ağıp keşe. Şora da bek bir atik hem de bek cesaretli bala bolıp yetişe. O zamanları köyniñ bızavların baqmağa ayırı kişi bolmağanı işün, ballar bağa ekenler. Şora da, özinin birden bir bızavın aciniñ bızavlarına qoşıp, köydeki başqa ballar man barabar bızav baqmağa kete eken. Bir Cuma küni üyle üstünde ballar şölde bızav bağıp, aşıq oynap otırğan vaqıtta, bir taylı biye minip:

-        Alla misapiri alasız mı? dep, qatlarına bir sopaqay kele.

-        Qoş-sepa keldiñ sopaqam, buyırıñız! diy Şora.

Ondan soñ, cuvırıp barıp,ballarnıñ tayaqların toplap ala da, başların bir birlerine baylap, üstine bir şepken serip, bir kölgelik yasay.

-        Buyırınız sopaqam! Yorılıp, terlep pitkensiñiz! Minav kölgelik astında biraz dinlenirsiñiz! diy.

-        Savbol, ulım! Sen bek becerikli bir bala ekensiñ! dep, sopaqay kölgelikke kire.Şora da bütin ballarnı toplay:

-        Bizge Alla misapiri keldi! Nasıl kördim, bek bir uzaq yerden kele. Onı sıylamaq kerek, diy. Ondan, bir balağa:

-        Seniñ on baş bızavıñ bar, onın birsin soyayıq ta sopaqaynı sıylayıq! diy.

-        Men babamdan qorqarman, diy anav bala.

Ondan , başqa bir balağa ayta. O da razı, bolmay. Tuta da, öziniñ mal degen birden bir bızavın soya. Bir qaç arqadaşın da qazan, oyşaq ketirmege köyge cibere. Özi de bızavnıñ terisin sıdırmağa başlay. Mina endi sıdırıp pitirdim degende , ballarda qazan, oyşaq alıp keleler. Bızavnıñ yarı başın parlap, qazanğa asalar, töşinden de kesek kesek et alıp qızartalar. Şorba man qızartılğan et azir bolğan soñ, yorğınlıqtan yuqıga dalıp ketken sopaqay da yuqısından yana. Şora onıñ qatına barıp:

-         Sopaqay, buyırıñız sıprağa, qoş-sepa keldiñiz! dep, sıprağa buyıra. Bütin ballar sopaqay man barabar sıprağa otıralar, qarınların toydırğan soñ, sopaqay bi duva oqıy da:

-         Ey ballar! Meni sıylağanıñız üşin, sav bolıñız! Col colşığa yaraşır, colşı da colğa yaraşır! derler. Men de colıma qarayım endi. Minav yaqta bir köy bolacaq, onda da menim Narik degen bir yaqın arqadaşım bar, men ona barmağa aşığaman, diy.

-         Ayse, sopaqam, avırsınmasañ minav bızavnıñ yarısın salayım atıña al ket onı da babama ber, aqşamğa seni sıylar. O Narik degeniñ menim babam bolar, diy Şora.

-         Bek aruv, ulım. Sal, aketirmen, diy sopaqay.

Ondan soñ, Şora bızav etinin yarısın sopaqaynıñ atına baylay. Endi sopaqay atına minecek bolayatırğanda, ballarğa aylanıp:

-         Ey ballar! Sizge bir oyun üyreteyim mi? diy.

-         Üyret, sopaqam, üyret! dep, baqırışalar ballar.

-         Mina men şo belimdeki qılışımnı minyerge qadayım. Siz oğaşıq epiniz artıñız man aylanıp turıñız. Men “Aylanıñız!” degende, qaysı biriñiz şonın üstüne kelip catsa, şo qılış man şo tay onıñ bolacaqtır, diy.

Ballar artları man aylanıp turalar. Şo vaqıt, sopaqay qılışın qoynına saqlap, onıñ yerine bir tayaq qaday, üstüne de şepkenin caba. “Aylanıñız!” degende, ballar aylanıp , cuvrışıp kelip şepkenniñ üstine catmağa keleler. Keleler ama, hepsi qorqudan, toqtap qalalar. Sade Şora, birşiyden qorqmay, şepkeniñ üstine cuvırıp uzana.

-        Apperim, Şoram! Bolacaq bala boğından belli bolır, derler. Sen batır bolacaqsıñ. Şo qılış man şo tay seniñkidir. Şimdilik sen taa bek caşsın. Vaqtı zamanı kelgende, bonlarnıñ ekisinde men sağa ketirip teslim etermen. Şimdilik savlıq man qalıñız! diy de, sekirip atına minip kete.

Kete kete, aqşam üsti Narik’nin üyine barıp yetişe.

-         Narik, Narik! dep , baqırmağa başlay.

Narik qaray. Qarşısında tanığanday bir kişi tura, ama kim bolğanın bile almasa da:

-         Buyır, kir işeri! Qoş-sepa keldiñ! diy.

-         Qayır mı? Ne boldı? ,diy.

-         Qayır, qayır! diy sopaqay. – Mında mında kelmes burın, bir şöllikte birtaqım ballarnıñ bızav bağıp cürgenlerine ras keldim.

Onlarğa: “Alla misapiri, alasız mı?” dedim.

-         Alla misapirini kim almas yav! diy Narik.

-         Diyeceğim, şo ballarnıñ arasında bir kişkenesi bar edi. Cuvırıp cürip ballarnıñ tayaqların topladı da, bir başlarından baylap, mağa şo yerde bir kölgelik yasadı. Üstüne bir şepken captı, astına da bir şepken töşep: “Sopaqam, buyır, kir işeri” , dedi. Kirdim işeri. Soñ , bala tışarı şığıp, ballarnı topladı da: “Bizge Alla misapiri keldi, bir bızavnı soyıp onı sıylayıq” dedi. Ballarnıñ epsi: “Babamızdan qorqamız!” dediler. Anav tiri balanıñ öziniñ birden bir bızavı bar eken. Soydı onı, ballarnı qazan, oyşaq akelmege ciberdi. Özi de bızavnı sıdırmağa başladı.Oğaşı ballar qazan, oyşaq alıp yetiştiler. Bızavnıñ başın parlap, bir qazanğa astılar. Etin de kesek, kesek etip, otnıñ qorısında qızarttılar. Soñ meni buyırdılar. Hepimiz otırıp aşadıq, qarnımıznı toyırdıq. Sora, Narik’ke qarap:

-         Ay, Narik, o da seniñ ulıñ eken. Ana, bızavnıñ da yarısın atnıñ üstine salıp, sizge ciberdi, diy.

Narik men apaqayı barıp etni alalar. Kesek kesek etip parşalaylar da qazanğa asalar. Sopaqay:

-         Ay, Narik menim üşin qazan asıp tedarik etmeñiz. Men sade sen men bir körişip tanışmağa keldim, diy.

Narik men apaqayı:

-         Qon bizde, sopaqam! dep calbarsalar da:   

-         Bolmas, qaş, men endi ketiyim. Savlıq man qalıñız! diy de sopaqay qonmay, atına minip şığıp kete.

Şo arada, Şora şölden qaytıp kele de:

-         Babay, babay! dep, baqırmağa başlay.

-         Ne bar? diy Narik.

-         Mında bir sopaqay keldi mi? dep soray da: - Men oğa bızavnı soyıp yarısın ondan sizge cibergen edim, diy.

-         Keldi, ulım, keldi. Bek aruv etkensiñ, diy de, barıp Şora’nı quşaqlap alıp süymege başlay.

Kün artından kün quvar, ay artından ay quvar, diyler. Seneler keçe. Narik özin toplap, mal-mülk cıygan sora, köyni taşlap: “Ne bolır ne bolmas, memleketime yaqın bolayım” dep, sınır boyındaki Kökişli Tama degen bir köyniñ kenarına üy yasap barıp yerleşe. Şora da ön dört, ön beş yaşlarına kelgen bola. Künlerniñ birinde sopaqay mingen atına baylap, güzel bir düldülge uşağan tayın iyerletip kele:

-         Narik, Narik! Şora üyde mi? dep baqırmağa başlay.

-         Buyır, sopaqam, üydedir, cür, kir! demekte bolsın Narik, sopaqay oğa:

-         Ayt Şora’ğa, mağa bir tasma ketirsin, diy.

Şora üyden bir tasma ketirip sopaqayğa bere.

-         Mina, ulım! Sen endi vaqtı-kemalıña keldin: al sağa emanetiñi ketirdim, diy. Şora quvana quvana, tasmanı alıp, güzel taynın moynına baylay da: “Bonıñ adı Tasmager bolsın!” diy. Ondan soñ, sopaqay qılışın şığarıp, Şora’nıñ beline quşandıra da:

-         Endi, ulım, eş qorqmadan, qayerge canın istese, şo yerge kete bilirsiñ! dep, arqasından bir kere sıypalay. Şo yerde de sopaqay:

-         Savlıq man qalıñız! dep atı man barabar közden coğala. Onı bir taa eş köre almaylar.

Sopaqay ketken soñ, askerlikke yazıp cürmege başlaylar. Şora babasına kele de:

-         Baba men de askerlikke yazılayım da dep, calbarmağa başlay.

-         Sen taa vaqıtına kelmediñ, ulım. Vaqıtı zamanı kelgende, seni qaldırmazlar, diy babası.

Şora, babasınıñ aytqanlarına razı bolmay:

-         Ketemen de ketemen! dep, zor ete.  

-         Ayse balam, ketseñ ketersiñ taa, qatiyik? Bar ket, colıñ aşıq bolsın! diy babası.

Şora quvanıp , damdan Tasmager adlı tayın şığara, aruv etip iyerliy. Ondan soñ, oq sadağın, atqışın alıp, nenesi azirlegen torba man aşaytlığın moynına ile, sopaqay bergen qılış man quşanıp, atına sekirip mine de:

-         Savlıq man qalıñız! Onlar meni yazmaq istemeseler, men tabarman yerin! dep, şığıp kete.

Kete kete, aqşam üstü bir askeriye qışlasına barıp cete. Qışlanıñ bir köşesinde bir taqım beylerniñ talim alıp cürgen askerlerni denep, qarap otırğanların köre de, qatlarına barıp:

-         Selammaliykim! diy.

Baylarnıñ arasında Şora’nı tanığan birisi:

-         Sen nişlep cüresin, Şoram? Qayda ketesiñ, ulım? dep soray.

-         Askerlikke yazılmağa keldim, bey aqam! dep, cevap bere Şora.

-         Ay-hay, ulım, sen taa bek caşsın da? diy anav bey. 

-         Caş bolsam da, özimdiy etken birqaş tanesin cenermen! diy.

-         Onday bolsa, qani köreyik! Seni denep qarayıq! diy, beylerniñ birisi.

-         Atqışın qolına al da, tart şondan oğıñ man qışlanıñ anav köşesindeki qazıqqa, diy.

Şora atqışından oğın sozıp cibergende, qazıqnı teşip, onıñ artındaqı qaya taşqa bara da, onı ekige carıp taşlay. Bonı körgen beylerniñ arasındaki bir yaramaz Aqtaşlı Ali bey adlı birisiniñ cüregi birden “şuv!” ete, çünki köpten oğa bir palcı: “Qara, saq bol, Şora degen birsi tuvacaq, bek bir batır cigit yetişecek. Sen şo Şora Batır’nıñ qolından öleceksin!” degen eken. “Aceba şo bolmaydı?” diy özine. Diy, ama onıñ işine bek balaban telaş, bir qorqu tüşe. “Qatıp qutılayim eken şondan?” dep, keşe kündiz tüşine, taşına. Şora’den qutılmaq şaresin qaramağa başlay.

Şonday etip, bir qaş sene taa keşe. Şora haqıyqatten bek batır bir cigit bolıp yetişe. Onıñ namı bütin hanlıqlarğa celdiy cayılıp kete. Künlerniñ birinde, Şora Batır ana-babasın, qızqardaşı, Aysıluv’nı em qomşı köydeki balalıqtan oynaşıp-külişip ösken Altın adlı qıznı bek sağına. Beylerniñ qarşısına şığa da:

-         Bey ağalarım! diy. Men anam-babam, köyimizni bek sağındım. İmqan bolsa, sizden izin istemege keldim! dep, beylerden bir aylıq üşin ızın alıp kete.

Şora kete tursın. Aqtaşlı’nıñ Ali beyi, öziniñ cigit-askerlerinden onavın bir kenarga şaqıra da, olarğa:

-         Şora’nıñ aldına şığınız! Sögiñiz, kötekleñiz, sade öttirmiy, onı colından keri qaytarıñız. Bir taa sizniñ qarşıñızda şalım satmasın. Bir aqıl oynatayıq şoğa! diy de Şora’nıñ artından cibere. Aqtaşlı Ali beyniñ askerleri colnı qısqartıp, atların şavıp, Şora Batır’nıñ keşecek colındaki bir şayırğa barıp, pısıp otıralar. Bir malden soñ, Şora Batır:

 

Ay, tuvğan yer, tuvğan yer,

Anam babam turğan yer,

Sınır boyı eki haña

Qazıq bolıp turğan yer.

Toğayları töşektiy,

Terek dalı beşiktiy,

Oynap külip ösken yerim

Cayrap catqan şeşektiy.

 

dep, cırlay, cırlay kelyatır eken. Birden Ali beyniñ askerleri aldına şığa da, Şora Batır’ğa “Toqta” diyler, o toqtamay. “Qayt” diyler, o qaytmay. Ondan sora, başlaylar onı yaman yaman laflar man sökmege. Şora Batır kene qulaq asmay, colına devam ete. Atlarına atlanıp, Şora Batır’nıñ artından yetişeler. Onı qamşılacaq bolıp sarıp alalar. Şora Batır kümiştiy qılışın qınından suvırıp şığara da on askerden doqızınıñ başların şavıp ala. Onıncısınıñ da celkesinden tutıp ala da :

-         Sizni kim ciberdi? Şalt ayt! Aytmasañ, seniñ de başıñı uşırırman, diy.

-         Bizni Aqtaşlı Ali bey ciberdi, onıñ kişilerimiz, dep cevap bere, qorqısından qaltırap, af tilep anav asker.

-         Seni affettim, ama bir taa qarşıma şıqqanıñı körmiyim. Bar, ket Aqtaşlı Ali beyine körgenlerñi ayt. Bir de buginden itibaren menim qarşıma sizniñ kibi şapqınların cibermesin! Eger o sizdiy itlerin zapt ete almay eken, men zapt etermen! Diy de, askerni serbes bıraqıp cibere. Şora Batır!nıñ özi de Tasmager’iñe atlanıp, kene cırlay cırlay köyiniñ colın tuta.

Asker, Ali beyge qaytıp bara da körgenin, bolıp keşkenlerni Şora Batır’nıñ selamın birliy, birliy aytıp bere. Bonı eşitken soñ, Ali beyniñ cüregine taa beter qorqı tüşe: “Şora Batır şığacaq, diy ediler. Ayse Şora Batır bo eken. Bonı vaqtına kelmez burın bir sıltav tabıp öttirmeli!” diy. Ertesi küni askeri qatına alıp, Qırım’nıñ hanına bara. Arağa fitne tıqmaq üşin de şonday dep ayta:

-         Sayğılı hanım! Senden soramay soqmay, ızınsız Qazan hannıñ ulın öttirgen soñ,  seniñ hanlığıñ sınırında Kökişli Tama’ğa Qazan hanlığından qaşıp kelip, Narik adlı bir hayın kelmeşik yerleşken. Kelgenine onca sene bolmasına qaramastan, şimdige qadar eş vergi ödemiy, malın-mülkin otlatıp özbaşına ailesi men yaşap otırğanın eşittim. “Hayından hayın tuvar! ” derler. Bo kelmeşikniñ özine uşağan Şora adlı bir ulı bar. Qulağıña şalınğanı bardır. Bek bir şapqın cigit. Birevni seslemiy, biysinmiy. Bo cigit qışlağa kelip, talim almağa başlağandan beri, qışladaki askerler büyikleriniñ sözlerin seslemiy başladılar. Hepisi onıñ artından iyerip, baş kötermege avesler. Mina, tek tinevin menim eñ güvengen askerlerimden doqızın başın kesip ala da, onıncısın serbes bıraqıp mağa qattı qattı selamlar cibergen. İnanmasañ, özin de şo askerden Şora’nın neler aytqanın bir soraştırıp qara, diy.

-         E soñ, neler aytqan o cigit? diy han.

-         Neler aytmağan, sayğılı hanım. “Siz ordularıñıznı zapt ete alamasañız, men zapt etermen”, dep aytqan. Bir de bizniñ en güvengen askerlerimizni “Şapqınlar” dep atağan, diy Ali bey.

Han askerge qarap:

-         Onday dep ayttı mı?

-         Onday, büyik hanım! dep cevap bere asker.

Ondan sora, Ali bey lafın devam etip:

-         Saygılı hanım! diy. Bo Şora, nasıl körine, bizge bir iş şığaracaq. Eger bonıñ aldın almasaq, babası Narik’tiy, bizniñ başımızğa bir bela ketirmese arüvdir. Bir şaresin qaramaq kerek. Söz sırası kelgende, sonı da bildirmek istiymen sizge, hanım. Bo Şora’nıñ Tasmager adlı bek yaman yaqşı bir cüyrik atı bar. O at sizge layıq. Emir etiñiz! Onca seneden vergi bermiy yaşağanı üşin, men yarından tezi yoq, şo Narik men ulı Şora’ğa bir oyın oynatayım: onıñ şo Tasmager adlı cüyrigin alıp keleyim! diy.

Bonlarnı eşitken han, Ali beyge qarap:

-        Onday bolsa bar ket, istegenniñ yap ta mağa şo Tasmager degen atnı alıp kel! dep emir bere.

Ertesi küni Ali bey, qatına qırq asker alıp, toz dumanlatıp, Narik’niñ üyine barıp yetişe. Şora Batır üyde bolmay. O qomşı köydeki qıymasın körmege dep, bir cıyınğa ketken eken. Ali bey qamşısın sallap, aşuv şığartmaq meramı man, Narik qartnıñ başına közine yalla ete: “Qırqımızğa qırq qısraq tabacaqsıñ, em şalt man şalt qırq türli yemek azirleceksiñ!” dep cekire. Narik’ke semiz semiz qoyların sotdıra, Şora’nıñ anası Meñlisıluv’ğa göñilden ketmez yaman yaman laflar qatıp, qazan qazan yemekler astırıp, sıpra saldıra. Qızqardaşı Qanibek’ni qarşısına şaqırıp, qadesine ballı boza süzdirte. Ondan soñ Narik’ke atların ketirtip, aralarından Tasmager’ni saylap ala da, atına atlanıp, qamşı man Narik’niñ başına közine vere ver etip, baqıra şaqıra, şığıp kete.

O kete tursın, Narik qart başı-közi qan işinde, bir atğa atlanıp qomşı köyge bara da ulı Şora’ni qaramağa başlay. Lakin qıdırıp taba almağan soñ, “belki menim sesim eşitir!” dep, sesin köterip şonday aytmağa başlay:

 

Şora’m Şora bolmanda,

Şompayıp atqa minmende,

Aqtaşlı Ali beyi,

Cavirinde meñli bey,

Cav körgende deli bey,

Şekeleri şiliktiy,

Atqan oqı bilektiy.

At beline miñen bey,

At beline miñeş te

Ilav almağa şıqqan bey.

Ilav almağa şıqqaş ta,

Elniñ şeti Narik dep,

Qart Narik’ke kelgen bey.

Şoram Şora bolmanda

Şompayıp atqa minmende

Aqtaşlı’nıñ Ali beyi

Ilav tilende kelmediñ,

Qonaq tilende kelmediñ.

Bizge aman bermiy turdı

Qamşısın sallap turdu,

Baş-közine qart Narik’niñ

Ver yansın dep urıp turdı.

Azbardakı qoylarımdan,

Semizlerin soydırttı.

Qartayıp ketken ananğa,

Qazan qazan et astırıp,

Qırq türli yemek pişirtip,

Sıralar sıpra qondırttı.

Qızqardeşıñ Qanibek’ke

Bardaqlarnı tontırtıp,

Ballı boza süzdirtti.

Qırq yemekten yemedi,

Ballı bozadan işmedi,

Atınıñ üstinden tüşmedi.

Arğamaqtan altav berdim, almadı,

Gebeden yedev berdim, almadı,

Celcetmez’ni cetip berdim, almadı,

Quşcetmez’ni qoşıp berdim, almadı,

Tuyağı bağar’nı tüyep berdim, almadı.

Dört tuyağı toğalı,

Mañnayı ayday tamğalı,

Quyrığı, calı qınalı,

Torını berdim, almadı.

Erişkende tav buzğan,

Şabışqanda cav ozğan,

Öneri men cılqığa bitkisiz,

Qulağına qamış boylap cetkisiz,

Tuyağına şöyin collar tütkisiz,

Ayaqları qaytanday,

Cuvırğanı şaytanday,

Tasmager seniñ atıñnı,

Tartıp alıp ketti bey.

Qartlığım qarşıma kelgende,

Caşlığım başımdan kelgende,

Qamşısın duv başıma tarttı bey,

Qılışın qıl moynıma örtti, bey.

Elal sütin emgen anaña

Göñilden ketmez sözler ayttı, bey

Qızqardaşıñ Qanibek’ke

Temirden suvıq sözler qattı, bey.

Bo qarlıqnı körgende,

Qaynar qazanday eki közüm qaynadı.

Aqtaşlı’nıñ Ali degen beyleri

Ayağınıñ astında bizni taptap otırdı.

Til men aytılmaycaq laflar qoşıp,

Üşimizniñde mıyımıznı totırdı.

Şoram Şora bolğanda,

Şompayıp atqa miñende,

Sadağınğa bolat qılış salmasañ

Şırıldatıp qan öşimni almasañ,

Arslan ulı Beygazi

Onıñ ulı Er-Tölek

Onıñ ulı Narik’ten

Sen ul tuvmay , qız tuvdıñ.



Bo sözlerni eşitkeni men, Şora şalt man şalt, babasınıñ qatına kelip, aşuvlanıp, şonday dep ayta:

 

Şorañ Şora bolğanda,

Şompayıp atqa miñende,

Qart babama, Narik’ke,

Kelmes qorlıq ketirdim.

Tez tez üyge ketiyim,

Celcetmezin miniyim,

Aldaşmanım alayım,

Avıma tartıp baylayayım,

Aq qılışım alayım,

Aş belime tağayım,

Aq kürevkem alayım,

Önsen etke kiyiyim.

Aqtaşlı’nıñ Ali beyin

Barıp quvıp cetiyim,

Şortlap ayan kesiyim.

Toram toram etiyim,

Şerik şerik etiyim.

Börtken qoyday qırqayım

Böridiy tutıp cırtayım,

Toralğan ettiy torayım.

Aşuvıñ ondan sorayım.

Bo degenim etmesem,

Mıradıma cetmesem,

Narık ulı, men Şora

Anamdan aram tuvğan bolayım.

 

Bolarnı ayta ayta Şora Baıt:

 

Yaman qızdı,  qızardı,

Yaman qattı bozardı,

Buğazlandı, boşandı,

Buzday temir quşandı,

Celcetmez’ni cetip ketti,

Quşcetmez’ni minip ketti,

Şo ketüy men kete ketti

Ögiz Töbe’ge barıp cetti.

Qıbla bayınıñ curtında,

Ali beyge barıp cetti.

 

Şora Batır’nıñ toz duman bolıp, azbar qapısına kelgenin körip, Ali bey onı qapı aldına şığıp qarşılay. Şora Batır atların toqtatıp, Quşcetmes’niñ üstinden tüşmiy, başta Ai Beyge şonday dep ayta:

 

Selam aliykim, Ali bey

Cavirini meñli bey

Tasmağer atımnıñ başına

Qalay sıydı noqtañız?

Aqtaşlı’nıñ Ali Beyi

At beline miñen beyi,

Menim atam Narik’niñ,

Azbarına kirmegen,

Bal bozasın işmegen.

Qırq qazan astırıp qırq yemek,

Pişirtken son cemegen.

Ey, bey ulı, Ali bey

Celcetmez’im beriyim,

Quşcetmez’im beriyim,

Qara künde qatıñda,

Can qoruvcıñ bolayım;

Sağa savlıq tiliy tiliy,

Cav aldında öliyim.

Aruvlik men aytayım,

Men öfkemden qaytayım,

Ber Tasmager’im qaytayım

Atımnıñ başın tartayım.

Calbarıp sağa aytaman:

Aytqan sözime kelsene,

Tasmager’im bersene!

 

Şora Batır’nıñ arüvlik men calbarıp körip, Ali bey öz özine: “qorqıttım şonı” dep, kibarlanıp şonday diy:

 

Mem mendirmen, mendirmen,

Can qutarmas erdirmen,

Qan taşmalı bo künde,

Qarager’iñ bermem men.

Atıñnıñ başın tartıp ket,

Seniñ üşin tuvıl,unıtma,

Boş boşına qarşımda turıp,

“Tasmager’ni alırman” dep,

Eş te turma, ket, avızıñnı qurıtma.

 

Bonday sert laflarnı eşitken Şora Batır, Ali beyge qızıp, şolarnı ayta:

 

Ey, Aqtaşlı Ali bey

Cavirini meñli bey

Qoy körgende taşqan bey,

Cav körgende qaşqan bey,

Qapayıp kökke qoñan bey,

Yüziñ, betiñ toñan bey

Halqnı cılatıp oñğan bey,

Bonı qalay ödersiñ?

Aqtaşlı’ñdan atlanıp,

Bizim atay Narik qartqa

Qonaqlıqqa barğansıñ,

Atam menim Narik qartnıñ

Qamşıñnı sallay sallay

Baş közine şalğansıñ,

Bonı qalay ödersin?

Qazan qazan et astırıp

Anam menim Menlisıluv’ğa

Kökrekten ketmes laflar aytqansıñ,

Onı qalay ödersiñ?

Ballı boza süzdirtip

Qız qardaşım Qanıbek’ke

Temirden suvıq sözler aytqansıñ,

Bonı qalay ödersiñ?

Arğamaqtan altaw bergen, almağansıñ,

Gebeden yedev bergen, almağansıñ,

Celcetmiz’ni cete bergen, almağasıñ,

Quşcetmez’ni qoşa bergen, almağansıñ,

Tuyağı bağar’nı tüyep bergen, almağansıñ.

Sürip barıp cılqı işinde kirgensiñ,

Tasmagerim’ni tutıp alıp,

Üstine sekirip miñensiñ,

Küfir laflar aytıp aytıp,

Anam, babam, qardaşıma

Toz şañğırtıp colıña şığıp ketkensiñ.

Ey, bey ulı, men senden,

Bir tileymen, bermiysiñ,

Eki tiliymen, bermiysiñ,

Köp tiliymen, qoymaysıñ,

Balşıbıñnı öttirmiy,

Balın qalay aşarsıñ?

Atımnıñ başın tartmaycaqman , Ali bey!

Men bo yerden soğışmadan qaytmacaqman, Ali bey!



Sora, Ali bey, Şora Batır’ğa şonday diy:

 

Köşerli tavğa şıq, Şora,

Körkiñ sen köriyim,

Kök kölegiñni kiy, Şora,

Öneriñni biliyim.

Köşerli tavdan artılma,

Ali beyge qatılma,

Köşerli tavdan artılsañ,

Ali beyge qatılsañ,

Ölgende yaman ölersiñ.

Qara cerniñ tübine,

Bir coqlavsız ketersiñ.

 

Şora Batır’nıñ Ali beyge cevabı:

 

Ey , bey ulı, Ali bey

Taşqan suvdan deli bey,

Qaf tavınday köñiliñ,

El işinde saylı bey,

Saqlavım menin sandır, dep,

Köp maqtanma, Ali bey,

Saqlavın senin san bolsın,

San cetmegen köp bolsın,

Sen saqlavdan köşersiñ,

Tasmager’imden tüşersiñ,

Tasmager’imni alırman,

Sendiy şaşma beylerni

Irğağım man tartarman,

Qılışım man torarman.

 

Şondan soñ, Ali bey men Şora Batır Köşerli tavğa baralar. “Atışayıq mı, tutışayıq mı?” dep sorağan soñ, Ali bey: “atışayıq!” diy. Sora, Şora Batır:

 

Yaş soraştı Ali beyden

Atışmağa sayğı man,

Yaş üykeni bey boldı.

Beyniñ cayıp atqan oqı,

Şora’nıñ iyer qaşına qadaldı.

Narik ulı Şora attı,

Ali beyniñ omızına qadaldı.

Şalım satqan Ali bey

Bir ögizdiy ökirip,

Şalqasından cıgıldı.

 

Ondan soñ, Şora Batır ırğağı man Ali beyni atınıñ üstinden tartıp ala da cerge tüşirip, qılışı man gevdevsin qırq torap, başın şavıp ala. Qatındaqı qırq saqlavın da qoyday qırqıp, Tasmager’ine atlanıp, Quşcetmes men Celcetmes’ni cetip, Kökişli Tama köyine qaytıp kete. Uzaqtan, toz dumanlatıp, ulınıñ qaytıp kelyatırğanın körip, Narik şonday dep ayta:

 

Anav qara köriñen,

Qaraquş qara tuvıl mı?

Han saqlavın öttirgen

Qademsiz Şora tuvıl mı?

Qademsizni qattı qayrap ciberdik,

Bo yazmışnıñ qarşısında,

Qara öttirgen qaralmas,

Töre öttirgen qutılmas,

Endiden soñ, ulım er Şora,

Bo Qırım’nıñ işinde

Qayda qaşsa qutılmas.

 

dep aytıp, pitirer pitirmes, Şora Batır qaytıp kele de, babasına şonday diy:

 

Al, al atam, al atam,

Atların başın tut atam,

Ali bey bugin ölgende,

Seniñ yüziñ külgende

Başın şavıp qaqqanda,

Irğağıma taqqanda,

Atlarımnı aydaştırıp,

Quvanıp üyge qaytqanda,

Tav işinden keşkende,

Serin bir cel eskende,

Caşlığım aqlıma ketirdim:

Şölde Şoray cürgenim,

Aşıq oynay cürgenim,

Boz at, bızav baqqnım,

Şimenlikte catqanım,

Aqşam küneş batqanda,

Yıldızlar cayrap catqanda,

Ballar masal aytqanın,

Sızılıp tañlar atqanın,

Quvanıp üyge qaytqanım,

Aqlımdan keşmiycek.

Şimdi kene qaytaman,

Sizni muğaytıp aytaman,

Bo kelişim soñ keliş,

Ketsem, bir taa qaytamam.

Qara öttirgen qaralmay,

Babam sağa aytaman,

Şorañ Qırım’da qalalmay. 



Ana şonday etip, Şora Batır öziniñ Qırım’da rahat yaşayalmaycağın añlap, “qayda ketiyim de, qayda barayım! ?” dep, tüşinip tura, tura, yorgınlıqtan yuqığa dalıp kete. Bir tiş köre. Tişinde Qazan’ğa barğanın köre. Yuqısından yañan soñ, Şora Qırım’dan qaşıp Qazan’ğa ketmekşi bola. Şo oyı man barıp babası Narik’ten ızın istep, şonday dep ayta:

 

Al, al atam, al atam,

Al savlıq man qal atam,

Aqtaşlı’nıñ Ali beyin öttirdim.

Başıma ketmez qorlıq ketirdim.

Qazan degen el bar dep,

Baş tasalar yer bar dep,

Qaznalı Qırım’nı qaldırıp,

Men Qazan’ğa bararman,

Halqına yardımcı bolaman.

Men Qazan’ğa barğaşıq,

Qan cavmasın, qar cavsın

Men Qazan’ğa barğan soñ,

Qar cavmasın, qan cavsıñ

Men Qazan’ğa bararman,

Qazan’nı qazaq almasın,

Aydap colğa salmasın,

Taqtasın otqa caqmasın.

Taşların suvğa atmasın.

Altmışqa kelgen qartların

Top aldına salmasın.

Kün körmegen arüvşeler,

Qazaq’qa kelin bolmasın.

Men Qazan’ğa baraman,

Qazan batırı bolaman.

 

Babası Şora’nıñ ketmesine razı bolıp, şonday diy:

Bar, ket ulım, ket ulım,

Barğanda bahtıñ aşılsın,

Qazan eliniñ qapısı

Küneşli yerden aşılsın.

Doqız ay, on kün kötergen

On ay, on kün emizgen

Tartmalı beşikke tayanğan,

Tañ seheri men uyanğan,

Tañ yuqısın dört bölgen

Seni bavırına bastırıp,

Elal sütin emizgen,

Meñlisıluv anañdan,

Razılıq alıp ket, ulım!

 

Bonı eşitken anası, cuvırıp üyden şığıp kele de şonday dep ayta:

 

Ketmeşi balam, ketmeşi

Bo terslikni etmeşi,

Qartqayğanda atanıñ

Belin yaman bükmeşi.

Qarıp anañ qarlendirip

Kökreklerin sökmeşi,

Qanibek degen qızqardaşıñ

Köz yaşların tökmeşi

 

Şora anasına ayta:

 

Al, al anam , al anam

Al savlıq man qal, anam,

Doqız ay, on kün kötergen,

On ay, on kün emizgen

Tartmalı beşikke tayanğan,

Tañ seheri men uyanğan,

Tañ yuqıñnı dört bölip,

Tartıp sütin emgenmen,

Meni bavırına bastırıp,

Can cüregiñe siñgemen.

Bugünki halimni körsene,

Emgen sütin elal etsene,

Men ketiyim anayşığım

Razılığıñ bersene.

 

Bonı eşitip anası şonday diy:

 

Bar, ayse , balam, bar, balam,

Barğanda bahtıñ aşılsın.

Qazan eliniñ qapısı

Küneşli yerden aşılsın.

Kel balam seni süyeyim,

Emgen sütiñ elal etiyim,

Başıñ, közin sıypayım,

Oğırlı collar tilep qalayım.



Ondan soñ, qızqardaşı Qanibek cuvırıp üyden şığa da aqasınıñ moynına sarılıp, şonday dep taqmaqlap cılay:

 

Tasmager atına miñensin,

Quyrığı man calının

Yüpekler men tüygensiñ,

Aqam, qayda ketesiñ?

Oq cayınñı taqqansıñ

Oq batmağan küveñni

On omızıña asqansıñ,

Aqam, qayda ketesiñ?

Bolat qılış baylanıp,

Qırım’ğa ters aylanıp

Qarabaş süngiñ köterip,

Aqam , qayda ketesiñ?

Oyalı şapqan şepken kiygensiñ,

Oq sadagıñ ilgensiñ,

Sol qolınğa quş tutıp,

Aqam, qayda ketesiñ?

Qartayğanda ana, atamnı

Cılatıp qayda ketesiñ?

Qanibek, süygen qardaşıñ,

Kimge emanet etesiñ?

 

Şora Batır qızqardaşı Qanibek’ke qarşılıq etip, şonday cevap bere:

 

Tasmager’ime miñenmen,

Quyrığın , calın tüygenmen,

Toz qonmasın, degenmen.

Oqım cayım taqqanman,

Oq batmağan küvemni

On omızıma asqanman,

Cavlar körip qaşsın dep.

Bolat qılış baylasam,

Qırım’ğa qarşı aylansam,

Qara baş süngim köterip,

Oyalı şepken kiyip

Sol qolıma quş tutıp,

Qaznalı Qırım’nı qaldırıp,

Yetmiş şaqırımlıq Qazan’ğa

Yardım etmege bararman.

Men Qazan’ğa bargaşı,

Qan cavmasın, qar cavsın,

Men Qazan’ğa barğan soñ,

Qar cavmasın, qan cavsın.

Cılama qardaşım, cılama,

Oynap, külip ketiyim.

Men Qazan’ğa cetiyim

Halqıma yardım yetiyim.

Tüşsem şeyit tüşiyim

Ölim şerbetin işiyim.



Şondan soñ, Şora ketecek bolğanda, babası, Narik oğa şonday dep nasiyat bere:

 

Bay terekniñ şayqalması celdendir,

Qart terekniñ şart sınması beldendir,

Törelerniñ keşinmesi eldendir.

Aq kiyikniñ cuvırması meydandır.

Abdal bolsa, at ta cav,

Qıtımır bolsa, qurtqa cav,

Catağan bolsa, ul da cav,

Gezegen bolsa, kelin cav,

Oynaq bolsa, qız da cav.

Dumanlı kün tülki ozar,

Boranlı kün türlki ozar,

Beş bezeñen toyda ozar,

Belgili arüv künde ozar.

Qodalaq arba col bızar.

Yaman bike üy bızar.

“Küşim bar!” dep maqtanma,

Küşin keter kün bolır;

“Malım bar!” dep maqtanma,

Malın piter kün bolır;

“Tuvğanman!” dep quvanma,

Tuvğan ölgen kün bolır;

Keşken canıñ yerinden,

Qutılmastay kün bolır;

Bir öziñden başqasın,

Köñilge almas kün bolır;

Körgen yerde köz qalır,

Cürgen yerde ız qalır.

Qardaş ölse, qar qalır,

Sırdaş ölse, sır qalır,

Oynaş ölse, tul qalır,

Kimni süyse, şonı alır.

Cigit ölse namı qalır,

Atı ölse, nalı qalır;

Zengin ölse, malı qalır;

Mal artından köz qalır;

Qalğanlarğa qavğağa

Altın, kümiş, tal qalır;

Ecel cetmiy ölim yoq,

Ölim emirin, bilim yoq;

Ecel cetip, ölgen soñ,

Eş birevde qalmaq yoq.

Bo dünyağa kelgen soñ,

Ölmiy qalğan birev yoq,

Ecel cetse, emel yoq,

Qutılmağa temel yoq.

Cılasañ da fayda yoq.

Qadın qalsa, er tabar,

Qızıñ qalsa, yar tabar,

Ulıñ qalsa, mal tabar,

Miñen atıñ boş qalsa,

Minmege er tabılır,

Küygen tonıñ boş qalsa.

Kiymege er tabılır.

Ketgeñe ne tabılır?

Aytqanlarımdan şıqma sen

Aqşam üsti atqa atlanıp,

Carğalıq tavdan keşme sen.

Qazan’daki Giray hanıñ,

Sarayı aldından keşme sen.

Suvsağanda car boyından işme sen.

Qazan’daki qartlarnın

Tilegin keri qaqma, sen

Birevniñ buşığın kördim, dep

Cılanday barıp şaqma sen

Qazan’ğa barıp yetişseñ,

Yer tabalmay şegişseñ

Sali qartnı qara, sen.

“Seniñ ulın bolaman” dep,

Selamımnı ayt oğa, sen!

Sali qart sağa col tabar,

Col tabmasa, yer tabar,

Yerlilerden er tabar,

Dostlaşıp, sen men at şabar.

Ketseñ, ulım, atlan ket!

Aş aşamay, suv işmiy,

Keşe kündiz yuqlamay,

Seni sağınıp beklegen

Altın arüviñe oğray ket!

 

Şora Batır babasınıñ aytqanların seslep, ana babası, qızqardaşından savlıq man alıp, şonday diy:

 

Savlıq man qal, babayım

Aytqanlarıñ bek arüv,

Qulağıma küpe etermen!

Sali qartnı tabıp men

Selamiñni iltermen.

Men Qazan’ğa barğan soñ,

Han bolmağa barmayman,

Bey bolmağa barmayman,

Han etseler eş bolmam

Bey etseler eş qalmam.

Savlıq man qal, anayım,

Savlıq man qal, qardaşım,

Men Qazan’ğa barğan soñ,

Yıldızlar bolır yoldaşım.



Şora Batır atına atlanıp, qomşı köydeki nışanlısı bay qızı, Altın’dan da savlıq man qal almağa colğa şığa. Uzaqtan, Şora Batır’nıñ keliyatırğanın körip, Altın quvanıp, Şora’nı şonday taqmaq man qarşılay:

 

Anav şayır, minav şayır arasından,

Duman, şığa, budaq budaq,

Şoraşığım keliyatır, oğa quvnaq,

Şoraşığım, at beriyim, ton beriyim,

Aq şal atıñ iyerin salıp minsetteyim,

Tülki tonıñ özim tutıp kiysetiyim,

Gül terekniñ salqınında catqarayım,

On parmağım şartaş etip oynatayım,

Şinatiyim saqız etip şaynatayım.

 

Şora Batır süygilisi Altın’nıñ cırın cüregi carılğanday bolıp seslese de, oğa barıp şonday diy:

 

Al, aq Altın’ım, arüvim,

Al, savlıq man qal, arüvim,

Aqtaş’lınıñ Ali beyin öttirdim,

Başıma ketmez qorlıq ketirdim,

Minmege berseñ, tülpar ber,

Şapqan saytın yorılmas,

Kiymege berseñ, küve ber,

Tatqalaşsam, cırtılmas,

Süymege bersen, süygin ber,

Şoran seni unıtmas.

Qazan degen el bar, dep

Baş tasalar er bar dep,

Qaznalı Qırım’nı qaldırıp,

Seni arüvim muğaytıp,

Men Qazan’ğa baraman

Qazan’da batır bolaman.

 

Boğa qarşılıq etip, Altın Şora Batır’ğa şonday ayta:

 

Ay ne bolar künden soñ?

Kün ne bolar aydan soñ?

O ne bola eken dep sorasañ

Aynıñ anası deñiz bolar,

Tınıp turğan kölden soñ.

Qara qartal o ayvan,

Neler tutıp, ne aşar

Edil’den köp şöplegen

Qaz man quvlar pitken soñ?

Biydayaq quş o ayvan

Qanat qağıp uşalmas,

Şekke pitken eki ölen

Cavın cavıp ketken soñ;

Şaşaqlıqtan biy sarqar,

Bat üyinden toy darqar,

Eki totay qızdan soñ;

Törkinden kelgen bay qızı

Tirkemege tana tapmas,

Ayırı tuyaq maldan soñ;

Maqtanşılık bolmay eken,

Devlet baştan tayğan soñ;

Batırcılıq bolmay eken,

Elesleñen eki arğamaq attan soñ;

Minaresi kökke yetişken kök saray,

Qarap bolıp kete eken,

Töbesinden yıldırım urıp buzğan soñ;

Qavrap ketken şeşekşik,

Qoray bolar solğan soñ;

Cıltırıp turğan qızıl yüpek

Şilter bolar tozğan soñ;

Qartayıp ketken güzeller,

Qurqa bolar, keşken soñ;

Ötmek aşamam nardan soñ,

Qazı aşamam qarden soñ,

Qocağa barmam senden soñ;

Künleşip turğan köp yaman,

Qışlada qoyğa köz atıp

Bek köp qorlıq tiygizer,

Sen arüvim keten soñ.

Ala ket meni Şoram, ala ket,

Atıñ calına sala ket!

Artıñdan sayısız cav quvğanda,

Altın adlı arüviñni

Irğağın man ilip

Qurban etip şala ket.



Şora colğa ketip barayatırğanda, şeleklerin suv man totırğan, omızındaki quyanaşqa asıp, suvdan keliyatırğan bir kelinşekke ras kele. Şora’nıñ kiyinip qulanıp ketyatırğanın körip, kelimşek onıñ kim ekenin biliyim dep, Şora’ğa söz qatıp, şonday dep soray:

 

Qara qaşlım, ciyren atqa otırıp,

Sadağınğa sayısız oqlar totırıp,

Oq batmağan küveñni,

On omızıña astırıp,

Qara baş süñiñ köterip,

Torbalarıñ ters ilip,

Oyalı şepken kiyinip,

Sol qolıña quş tutıp,

Aş beliñe qılış tağınıp,

Qaznalı Qırım’nı qaldırıp,

Carğalıq’nıñ boyı man atlanıp,

Cav qarşısına aylanıp,

Ekindiden el taşlap,

Törem qayda barasıñ?

 

Şora Batır kelinşekke şay diy:

 

Töre tuvıl, qaraman

Egiz tuvıl, daraman

Köyimniñ adın sorasañ

Kökişli Tama derler oğa

Ondan kelip baraman.

Soyımnıñ adın sorasañ,

Arslan ulı Baygazi

Onıñ ulı Er-Tölek

Şora ulı Şoraman.

Barır yerim sorasañ,

Yetmiş şaqırımlıq Qazan’ğa,

Qara künde quşanıp,

Yardım etmege baraman.

Men Qazan’ğa barğanşı,

Qazan’nı qazaq almasa,

Aydap colğa salmasa,

Taqtasın otqa caqmasa,

Taşların suvğa atmasa,

Altmışqa kelgen qartların

Top aldına salmasa.

Kün körmegen güzeller

Cavğa kelin bolmasa,

Sabiy-sübiy balları

Cılap özkis qalmasa,

Qara kiyiñen qazan’nıñ

Qalesiniñ işinde

Qapısınıñ tübinde,

Taşqa soqqan

Temirşigi bolarman.



Şonday etip, Şora Qazan’ğa barıp yetişe. Onı saray qızlarından biri körip, cuvırıp han biykesi Süyimbike’ge barıp, şonday dep ayta:

 

Qazan’nıñ saf soqağın keşkende,

Sarayıñnıñ qarşısına kelgende,

Astındaki ciyren atı sürindi,

Başındaki sozıq börkin tüşirdi

Qara qaşı, qara aydarı körindi,

Ayday yüzü ela kökke atıldı,

Mina şo kelgen misapir,

Aqtaşlı’nıñ Ali beyin öttirgen,

Özine ketmes qorlıq ketirgen

Han yeleli, hasretli,

Şora Batır’ğa bek uşay.

Şora Qazan’ğa kelip, han sarayında toqtamay, babasınıñ nasiyatı boyınca, Qazan’ıñ bir kenarında yaşağan Sali adlı qartnı taba, oğa barıp, şonday diy:

 

Ey Sali qart, Sali qart

Selam berdim sizlerge,

Selam berdim Sali atam,

Almaysıñ mı üyiñe?

Canıñ avırıp sen meni,

Alavqoysañ üyiñe,

Atam curtı Qazan’ğa,

Qalabalıq iş tuvsa,

Mıyığımnı burarman,

Men cavlarnı quvarman.

 

Sali qart Şora’ğa qarap, şonday diy:

 

Seksen beşke kelgenmen,

Seksen batır körgenmen,

Doqsan beşke kelgenmen,

Doqsan batır körgenmen,

Endigisi bo künde

Doqsan doquzını keşip bararman.

Kim ekeniñ bile almay

Şaşıp qalıp turaman.

Asılıñnı aytsana,

Soy-sopıñnı aytsana

Kim ekeniñ biliyim,

Üyime alıp kiriyim.

 

Şora , Sali qartqa ayta:

 

Men arğınman, yorğınman,

Qart qartalday qırğınman,

Asılımnı sorarsañ

Qırım’daki Kökişli Tama’nıñ

Köyinden kuvılğan ulıman.

Atamnıñ adın sorasañ,

Arslan ulı Baygazi,

Onıñ ulı Er-Tölek,

Onıñ ulı Er-Narik

Şora ulı Şoraman.

Ondan selam aytaman.

Bu künimni sorasañ?

Qaban kölinde yaşağan,

El qayırın aşağan

Sali qart seniñ ulıñman.

 

Sali qart Şora’ğa ayta:

 

Üyge kir dep aytmağa,

Qart atañnıñ şayi yoq,

Şayin aytıp qaytiyim,

Şayine salır şayi yoq.

Bir ulı yoq, qızı yoq.

Paqır miskin aqayman

Kökrekşigim şırıldap,

Cüregimniñ mayı yoq,

Üyge kirip sen, balam,

Qart anañnıñ qolın öp!

 

Şaytip, Şora Batır, Sali qartnıñ ulı bolıp, oğa yardım etip yaşamağa başlay. Künlerniñ birinde Sali qart Şora’nı Qazan batırlarınıñ toplantısına alıp bara da, şonday dep aytmağa başlay:



Kimler yoq ta, kimler bar,

Bo cıyınnıñ işinde,

Türli, türli baylar bar,

Türlenmegen batır bar,

Qaban kölinde qamış bar,

Köl işinde tanış bar,

Tanış işinde Şora bar,

İnanmasañ , qara , bar!

Bondan da ülken qale bar.

Qaban kölinde qulan bar,

Köl işinde cılan bar

Cılan başlı duşman bar.

Elden alım aldırmas

Iygi tuvğan Mamay bar,

Torbası man toğayda

Tentek köşken Noğay bar.

Hannıñ Qamber ulı bar,

Özden bolsañ oğa bar,

Biyeler minip toy etken

Tavda Qadı Mırza bar.

Ozañ bolsañ anda bar,

Sarayda Qulınşaq Batır bar,

Batır bolsañ oğa bar.

Alınşaq adlı dosı bar,

Ağa bolsañ oğa bar,

Qara süngi qolğa alğan

Qapı avızına tayañan

Şınayaq süyer eli bar,

Sali’niñ ulı Şora bar,

Arala qapınıñ arasıñ,

İnanmasañ, qara, bar!

 

Bo toplantıda ertesi küni soğışqa şığacaq batırlar sıylanıp, zevqlanıp oturalar. Qapığa tayanıp Şora’nı körmeyler. Şora öpkelenip, olarğa qarap, şonday diy:

 

Qulınşaq man Alınşaq,

Saray işinde yaşağan,

Maqtanmağa bek qoşaq

Sali qartnıñ üyinde

Altı ay boldı yaşayman

Boş boşına otırıp,

Ötmek, tuzın aşayman.

Tanımadı biriñiz;

Halq aytqanday bar eken,

Oysız eken hanıñız

Bo Qazan’nıñ hanı bar da namı yoq.

Qadısı bar da töre yoq,

Köremen de bilemen

Ballı boza tilermen

Qazan’nı basıp, cav kelse,

Netecegim bilermen.

 

Şonday soñ, Qulınşaq Batır özine kelip şonday diy:

 

Seheri tañdan biliñen,

Süyimbike sarayınıñ

Qarşısına kelgende,

Narik ulı sen mi edin?

Qaban kölinde yaşağan,

Altı ay misapir bolıp aşağan,

Narik ulı sen mi edin?

Oq, sadağın ilmegen,

Qorınıp eş cürmegen,

Qorınıp cürmiy tanışqan

Narik ulı sen mi edin?

 

Şonday soñ, Qulınşaq Batır yoldaşlarına qarap şonday diy:

 

Arğamağına arpa berip,

Dallı terekke baylañız,

Qolıñızman sıypañız.

Qara künde, qıyında,

Tatar atına col berip,

Tanavından qan kelip,

Tırpayıp tursa, körersiz!

Qazan artı boz qamış,

Boz qamış ta nar qamış,

Büginden başlap siz onı

Qısılğanda körersiz,

Sırağa kelgen batırğa,

Tostaqayın totırıp,

Sıradan yerin beriñiz.

Qazan adlı qalege,

Şarıldap asker kelgende

Qarap, tursa, körersiz.

 

Şora Batır olarğa qarap, şonday dep ayta:

 

Qabırğama pitken qattı ette

Qanın qaynap otırsa,

Qan şıqmağan süyekte,

Köşer quş üyvalap otıra.

Azizleñen bo canım,

Bo Qazan’ım özi üşin,

Şeyit bolmağa otıra.

 

Şondan soñ, Şora, Sali qartnıñ üyine qayta. Hem onda yaşavın devam ete.



Lakin , Qırım’da qalğan atası Narik’ni, han cezalap, malın-mülkin alıp, bir tilenşi aline ketirgen. Narik qart tilene tilene cürip, Qazan’ğa kelip şığa hem şonday dep ayta:

 

Qazna qazna mal kelse,

Qaznacılar quvanır,

Qapı aldına cav kelse,

Qulınşaq man Er Şora,

Qara qanğa boyalır.

Şondan batır Şora atası,

Endiden soñ bo künde,

Qırşavlı şelek qolğa alıp,

Elden elge qıdırır.

 

Şora babasın razı etip, ozğarıp cibere. Şondan soñ, Qazan üstine cav kele. Bo marebede Şora Batır cigitlerdiy soğışıp, cavnı keri qaytara. Şonday etip, Şora Batır nam qazanıp, doqız sene, doqız ay Qazan’ğa eş bir cav kirsetmiy, keri qağa. Ama, soñ seferi bek qanlı soğış bola. Cavlar Qazan’nı sarıp alalar. Cer astından da col qazıp, Qazan qalesiniñ astına metiyeler men barotı salıp, qaleni avağa uşıralar. Bo marebede halq zuv-şuv bolıp, qarma-qarışıp, qayda qaşıp can qutarmağa yer qaray. Her yer darma dağım, viyran işinde, batırlarnıñ bir talayı şeyit bolıp ölgen, bir talayı yesir tüşken bola. Şora Batır cañız qalıp turmadan cavlar man ceñk etse de, bir malden soñ, qaray, üş yağından cav askerleri men saruvlı, aldına qaşacaq yeri tek car boyındaqı Edil suvı. “Cav qolında yesir tüşip qor bolacağıma, taa arüv özimni carda Edil’ge atayım!” diy de, Tasmager atı man özin cardan Edil suvına atıp, onda atı man barabar buvılıp öle.

 

Künlerden bir kün, Şora’nıñ anası onı qarap, Qazan’ğa kele. O Qazan sokakların boylap cürip, köriñen kişiden Şora’nı soray. Ama, Qazan’da erkezniñ derti özine yetecek. Meñlisıluv’nı eske alıp, oğa qulaq salğan kimse yok. Eñ soñında o şonday dep ayta:

 

Ata deve aqırıp,

Boz tanalar bozlaşıp,

İñrağa turğan bir künde,

Şoram miñen Tasmager,

Aşuvlanıp, kürsinip,

Qara suvga bayqan künde,

Ayday parlaq Şoram’nı

Körgen bar mı, biykeler?

 

Bonu eşitken bir qız oğa:

Ay, ay qurtqa, ay qurtqa,

Torbañnı ilip moynıña

Sen de nege kelgensiñ

Bo qıyınlı Qazan’ğa?

Tiri bolıp cürseñ de

Sen, ey, qarip ölgensiñ

Başımızğa tarlıq kelgende,

Sen de kimge kereksiñ?

 

Meñlisıluv sözin devam etip:

 

Qarşığadan tuvğan torğayday

Hanımdan tuvgan sultanday

Ağalar divan toplağan.

Aydın qara töbediy

Qabırğadan onıñ özi,

Atıq şıqqan sabiydiy,

Artqa pitgen süyegi,

Er birisi arşınday,

Ey, biykeler, totaylar,

Qaysıñız ul tapqansız,

Qazan qalesin qazañan,

Qan caralı, Şoraday?

Parmamdaqı oymağım,

Aq kümiştiy tırnağım,

Ekisi birden mayışqan,

Şo qorlıqqa köne almay,

Botası ölgen devedey,

Bozlay bozlay kelgenmen.

Can bavırım Şoram’nıñ,

Bügin ölgenin bilgenmen.

Bo Qazan’nın qartından,

Yetim qalğan caşından,

Sorağandan fayda yoq!

Mağarağa barayım,

Abılqasım caş soqtadan,

Ulımnı barıp sorayım.

- Abılqasım caş soqta,

Meni qarap körsene,

Can bavırım Şoram’nıñ

Bir qaberin bersene!

 

Abılqasım caş sopqa oğa şonday dep ayta:

 

Ay ay anam, ay anam,

Ay cığılğanı körine,

Kün cığılğanı körine,

Ay man küneş qoşılıp,

Kölge cığılğanı körine,

Meñlisıluv anaynıñ,

Közi şıqqanı körine,

Hepisin aytıp qatiyim?

Seniñ ulın er Şora

Doqız sene, doqız ay,

Bo Qazan’da soğışıp,

Batırlığın nam etip

Ahırısı, ay medet,

Suvğa batqanı körüne.

 

Bonı eşitken Şora’nıñ anası Meñlisiluv şonday dep bozlay:

 

Ay ay künim, ay künim,

Can bavırım Şora ulım,

Qayğılar man dertleriñ

Esten ketmes oq bol