تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

Mücizeli Ayşe ve Padişah oğlu ׀ Mistik Qırımtatar Masalları

+0 BƏYƏN



مؤعجیزلی عایشه و پادیشاه اوغلو ׀ میستیک قیریم‌تاتار ناغیل‌لاری




BÖLÜM: Nağı,

Qoçqar- Kiyik ağaçı

+0 BƏYƏN



Qoçqar
Kiyik ağaçı



BÖLÜM: Çizgi Film,

Çora Batır Destanı

+0 BƏYƏN

 

Çora Batır Destanı

Enver Mahmut ve Nedret Mahmut'nıñ yazğanı Bozcigit kitabından...

 Bir zamanda bar eken,

Şora Batır er eken,

El işinde bir eken,

Cav qaytarır er eken,

Bozqır degen yerinde

At otlatıp cürgende

Duşman kele dalağa

Qazan qalesin almağa

Bonı tuygan Şoraşıq

Qılışın beline quşanğan

Oq sadagın taqınğan

Qazan colına qapınğan.

Bir düldüldiy uşa eken,

Şal atı şapqanda,

Qaya taşnı cara eken,

Atqışından atqanda.

Caviriñe oq tiyse,

Cavın cava, diy eken.

Şekesiñe oq tiyse,

Şıbın tişliy diy eken.

Şekesinden qan şıqsa

Terim şığa diy eken

Celkesinden qan şıqsa

Celler ese diy eken,

Şora Batır er eken,

Mingen atı ter eken,

Elge kelgen cavlarğa

Qarşı şığar er eken.

 

Mına şonday etip, men sizge Şora Batır'nıñ masalın aytayım.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

AÇKÖZ HAN

+0 BƏYƏN

QIRIMTATAR HALQ MASALLARI

AÇKÖZ HAN
Zaman-zaman ekende, zamanlar yaman ekende, qaplı-quplu baqalar qanatlanğan uçmağa, deñizdeki balıqlar kira tutqan köçmege. Şu zamanda hanlar biri-birinen talaşqan, halqqa amanlıq bermegenler… Qıpçaq ülkesiniñ şu der vaqtında Eski Qırım Aslan degen han olğan. O handan da aqıllı han olmağan. O, bütün aqlını baylıq arttırmağa sarf etken. Niyetine irişip, baylığınen namlı, qudretinen şanlı olğan. Dünyada bir minmiz şey yüzüm qurusı olsa, onıñ da tübünde çöp bar, deyler. Aslan hannıñ da baş mini – açközlügi eken.
Bizim qartlar ta o zamanda: “Qanaat qarın açırmaz” dep aytqanlar amma, Aslan-han zenginligine qanaat etmegen. Onıñ mermer taştan yasalğan pek ziynetli kökke aralaş kök Sarayı bar eken. Areminde yüz apayınen eki yüz de cariyesi bar eken. O peri qızlarğa kezmek içün gül bağçalar, çet memleketlerden kelgen bazirgânlar içün kervan sarayları, qavehaneler, musafirhaneler ve medrese em de ilmiy ocaqları bar eken.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Saran bay ve ırğat

+0 BƏYƏN

 

Saran bay ve ırğat

 

Saran bay ve ırğat

Bir vaqıtlarda bir bay adam yaşağan.Ortalıqta ondan da zengin kişi olmağan.Amma saranlıqta da kimseni üstüne çıqarmay eken.Şeherge ketse,yanına böyle qıtıp tuta eken.Asıl şunuñ içün de oña “saran bay” degenler. Bir sefer oña bir adam ırğatlıqqa kele.Saran baynıñ piçen sarpanlarına qora çekmek kerek eken. -Kündelik çalışsañ,qabul etem,-degen bay:-Küneş doğğandan küneş qonğance yahşı çalışsan,bir çuval boğday beririm. Irğat qan-terge pişip çalışa. Üyle ola.Üyleden soñ da çalışa.Ne ise de,bütün kün qızdırğan küneş, nurlarnı toplap,bayır artına qona.Aqşam ola. Endi hesaplaşmaq kerek.Aqşam oldu,-dey. -Nasıl aqşam? -Ya kün doğdu da?! Saran bay ırğatına doğğan aynı köstere, Irğat: -Ya o ne?-dep şaşıp soray. Saran bay mıyığını burup: -Küneşniñ qardaşı,-dey. Irğat meseleni añlay.Tişlerini sıqa da: -Ee,şay olsa çalışacaqmızdır da,-dey. Şu yerde ırğat bir daha çalışmağa başlay.Yarı gece hava,tañ ağara.Irğat ketip evinden çuval alıp kele.Boğday anbarına kireler. Saran bay qopqa-qopqa boğday alıp çuval qoya. Amma çuval tolmay.Bir daha baqsa,eki çuval biri-birine tikilgen. Saran bay: -Ya bu ne?-dep,abdırap soray. Irğat özünü zerre qadar sıqmayıp: -Bumu?Mına bu çuvalnıñ qardaşı,-dey. Saran bay meseleni añlay.Ne yapsın,laçare,eki çuvalnı da boğdayğa toldurmağa mecbur ola.

Qaynaq: Qırımın sesi




BÖLÜM: Nağıl,

Köroğlu

+0 BƏYƏN


 

Köroğlu

Zaman-zamanda, eski zamanda bir dane at baqqan adam olğan. O at baqqan adamnı Zulumbiy padişa özüne ala at baqmağa. Ana, Zulumbiy padişanıñ bir yaylası bar eken. O, yayladan er yılı nalog bir at ala eken. Ana, künlerden bir kün Zulumbiy padişası at baqqan adamnı yibere. Bar, dey, yayladan dey begengen atıñnı al dey. At baqqan adam yaylağa kelse öyle atlar bar ki, adam aşaycaq. Birisini begenmey, bir qoturlı taynı begene. Qoturlı taynıñ üstüne minip kelse, cellâtçılar körüp, Zulumbiy padişasına yetiştireler. Ana, deyler, sizni ayıbe (Yu.A. – eriştirmek) alıp deyler, sizni külüp bir qoturlı tayın üstünde kele deyler. Çıqıñ ögüne, dey Zulumbiy padişa cellâtlarına, közüni oyıñ da atın tübüne ayaqlarını bağlap yiberiñ dey. Cellâtlar çıqalar ögüne, eki közüni oyalar at baqqan adamnı, ayaqlarını atın tübüne bağlap yibereler.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

QIZIL FESÇİK

+0 BƏYƏN

 QIZIL FESÇİK

Zaman-zaman ekende, evel zaman ekende, orman yanındaki bir köyçikte kiçkene qızçıq yaşağan. Onı er kes pek seve eken. Lâkin er kesten ziyade qızçıqnı qartanası seve ve er vaqıt torunına çeşit bahşışlar bağışlap onı quvandırmağa areket ete eken. Küñlerden bir küñ qartanası sevimli torunına qadifeden qızıl fesçik tikip bağışlay. O vaqıttan başlap qızçıqnı Qızıl fesçik dep adlandıralar.

Bir küñ anası qızçıqnı çağırıp oña:

– Qızım, qartanañnı yoklap kel, oña bu vişneli köbeteni ve şişenen sütni alıp ket, lâkin saqt ol, ormanda adaşma, - dey.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Balta

+0 BƏYƏN

Balta

QırımTatar masalı

Bir köyli baltasın kölge tüşürgen de, suw kenarında kaygısından cılamaga başlagan. Suw anası onu eşitken, acıgan ve yardım etmek istegen. Suwdan altın bir balta şıgarıp: Bo seninmi dep? Soragan. Köyli: “Yok, menim tuwul”, degen. Son, Suw Anası, gümüşten yasalgan bir balta şıgargan, köyli bonı da almagan. En sonında, köylinin baltasın şıgargan. Köyli, baltasın körer- körmez tanıgan ve: “İşte, menim baltam bodır” degen. Köylinin bo dogrılıgın körgen Suw Anası, oga altın ve gümüşten yasalgan baltalarnı bagışlagan. Köyli, üyüne kaytıp kelgende, kuwanganından, arkadaşlarına anaw algan baltalarnı körsete, kölde bolup keşkenlerin anlata. Başka bir köylide ep onday yapmaga istiy. O kölge bara, baltasın aseleten suwga atıp cibere. Son suw kenarına oturup cılamaga başlay. O zaman Suw Anası oga da altından bir balta şıgarada: “Bo senin baltan mı?” dep soray. Köyli körer-körmez kuwanıp: “Elbet, bo menim baltamdır” dep cevap bere. Suw Anası, yalan aytkanı üşün onı cezalay. Anav şıgargan baltanı köylige bermiy ve yalandan suwga aktan baltasın da geri kaytarıp bermiy.




BÖLÜM: Nağıl,

QırımTatar masalları

+0 BƏYƏN

 

Aqıllı qız

Yolda pek güzel bir qız kete eken. Bir oğlan qıznı köre ve onıñ artından kete. Qız artından oğlannıñ kelgenini duüp, diger soqaqqa burula. Baqsa oğlan kene artından kele. Qız tez-tez cüre. Oğlan da aşıqa. Qız toqtap oğlandan:

- Saña ne kerek. Ne içün artımdan cüresiñ ? - dey. 

- Sen pek dülber qızsıñ. Saña sevda oldım! - cevap bere oğlan. 

- Nasıl etip, sen maña sevda oldıñ? Asılında men dülber degilim. Menim artımdan tatam kele. Onıñ dülberligini körseñ kerçekten de şaşarsıñ. Sevda olursıñ, - dey.
   Oğlan qıznıñ laflarından soñ, şu dülber qıznı körmek içün tez-tez, artına qayta. Arttan kelgen qıznı körip şaşa. O pek çirkin eken! Aman artına aylanıp, kelgen yolundan çapa-çapa kete ve aldatqan qıznıñ artından yete.
- Sen ne içün maña yalan ayttıñ? - dey açuvnen. 

- Qabaat mende degil, asılında sende, - dey qız. -Eger maña kerçekten de sevda olğan olsañ, başqa qıznıñ artından çapmaz ediñ, - dep, qız yolunı devam ete.




آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

”Eyilikke kemlik yapma”

+0 BƏYƏN


”Eyilikke kemlik yapma”

Köyden uzaq yerlerde yaş bir faqır çoban baynıñ qoylarını baqıp yüre eken.O, aylarnen köyge kelmey eken.Bu çoban çöllerde çeşit türlü sesler çıqarıp yırlağan quşlarnı diñlemege ve avlanmağa pek seve eken.O, bir kün avğa çıqqanda dağnıñ kenarında yanğın çıqqanını körüp, aman anda yetişe.Bir daha baqsa, ateş içinde bir şey çapalanıp, bala kibi ağlay. O, her vaqıt tulubını yanında alıp yüre eken. Çoban çoq tüşünüp turmadan, çalt-çalt tulupnı uzunca bir yipke bağlap, onı ateş içinde iñlegen şeyge taba ata. Çapalanğan şey can alâmetinen tulupqa kirgeni kibi, Çoban onı çekip çıqara. Tulupnı alıp baqsa, ne körsin, tulup içinde yalınları ateşte yanğan büyük bir acerha yılanı yata.Çoban onı qurtarğanına peşman ola, amma artıq olacaq şey olğan.
Acerha tuluptan çıqqan soñ, çoban oña:
-Qana, ayt baqayım, seni ölümden qurtarğanım içün maña ne bereceksin?- dep soray.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Tılsımlı Yüzük

+0 BƏYƏN

 

”Tılsımlı Yüzük” 

  

    Bir zamanda bar eken, bir zamanda yoq eken. Bir köylüniñ qarısı hastalanıp öle. Köylü qızı Ayşeçiknen qala. Ayşeçik ay deseñ, aydan dülber, kün deseñ, künden dülber, merametli ve işkir qız eken. Anasına o pek yanıqlay ve çoq vaqıt ağlap yüre. “Evlensem, belki qarım Ay-şeçikke analıq eter”, – dep tüşüne köylü. Azmı keçe, çoqmı keçe, köylü başqa qadınğa evlene. Onıñ da Şerfeçik degen qızı bar eken. Şerfeçik erke ve tenbel qız eken. Ögey anası Ayşeçikniñ güzelligine asetlenip, onı sevmey.




آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

قیریم تاتارجا موللانصرالدین گولمه‌جه‌لری

+0 BƏYƏN

ALLA QISMET ETSE

Nasreddin oca qomşusından borcğa 100 kümüş para soray ve beş künden qaytarıp beririm, dey.

Qomşusı 100 kümüş bermege razı ola ve dey:

– Alla qısmet etse, inşalla beş künden qaytarıp berirsiñiz.

– Elbette, Alla qısmet etse, beş künden qaytarıp ketiririm, – dey oca ve paranı alıp kete.

Beş kün keçe, altı kün keçe, on kün keçe, oca paranı alıp kelmey. Niayet qomşusı ocanıñ evine kelip:

– Köstergen müddetiñiz çoqtan keçti, alğan parañıznı qaytarmaysız, – dey.

Oca:

– Alla qısmet etken olsa, ketirecek edim, amma qısmet etmedi, – degen.

 

آللاه قیسمت ائتسه

موللا نصرالدین قوشوسوندان یوز گوموش پول بورج ایسته‌ییب بئش گوندن سونرا قایتاریب وئره‌رم، دئیر. قونشوسو یوز گوموشو وئرمگه راضی اولوب دئیر:

- آللاه قیسمت ائتسه، اینشاالله بئش گوندن سونرا قایتاریب وئره‌رسینیز.

- البته، آللاه قیسمت ائتسه، بئش گوندن سونرا قایتاریب گتیره‌رم،- دئیه موللا  پولو آلیب گئدر.

بئش گون گئچر، آلتی گون گئچر، اون گون گئچر، موللا پولو قایتارماز. سونوندا قونشوسو موللانین ائوینه گلیب:

- دئدیگینیز واخت چوخدان قورتاردی، آلدیغینیز پولو قایتارمازسینیز،- دئیر.

موللا:

- آللاه قیسمت ائتسه‌ ایدی گتیره‌جک ایدیم، آنجاق آللاه قیسمت ائتمه‌دی،- دئیر.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Gülməcə,

Aman Oğlum

+0 BƏYƏN


İSMAİL QASPİRALI

İsmail Bey Gaspıralı  

Aman Oğlum

Aman,  oğlum, satma sakın, elindeki toprağı,
Anan kibi seni besler bereketli kucağı.
Piçen, arpa, aş istemez, verir sana bunları,
Sefil rezil olma sakın, satıp ana toprağı.

Yediklerin, içtiklerin ep bu topraktan kele,
Cebindeki akçaları sana bu toprak vere,
Alma, armut, arpa boğday, bağ ve bostan cumlesi-
Toprağın verdigi baylık... satma sakın, toprağı...

Onu bilip, sevmelisin çayır ile bağçayı,
Akça suvdur akar kiter, bitirirsin akçayı.
Bağça kitti, akça bitti, ne olur senin alın?
Aman oğlum, topla akça, geri kaytar bağçayı.

Bak, senin bir çayırın bar... Ne güzeldir çokrağı,
Şırıl, şırıl kele suvu, yarıp kara toprağı.
Lanet ider sana çokrak, satma sakın çayırı,
Eger satsan, çevirirsin  fenaya sen hayırı.

Saç tarlaya arpa, boğday, işle, bekle tarlayı,
Bir saçarsın- on alırsın, unutmayıp Hudayı,
Bir çuval boğdaya karşı, altın kumüş verirler,
Kereklerin er neyse- bunlar ile kelirler,

Aman oğlum, satma sakın, elindeki toprağı,
Anan kibi seni besler,  bereketli kucağı
Piçen, arpa, aş istemez, verir sana bunları,
Sefil rezil olma sakın, satıp ana toprağı.

 




BÖLÜM: Şeir,

Beşsalqım bey

+0 BƏYƏN

Qırım masalları:

Beşsalqım bey
Yaş bir çoban öz eviniñ ögünde yüzüm kütügü oturta.Bir qaç yıldan soñ bu kütükniñ üstünde bir salqım yüzüm peyda ola.Lakin yüzüm salqımı pişeyim dep turğanda, nasıldır bir canavar onu aşap kete.Ekinci yılı kütükte eki salqım yüzüm peyda ola.Lakin yüzümlerni kene de canavar aşay.Bir qaç yıllar şay tekrarlana. Beşinci yılı degende, kütükte beş salqım yüzüm peyda ola.
-Endi bu yıl yağma yoq, canavarnı mutlaqa tutarım, -dep çoban geceleri kütük başında qaravul yata.Yüzüm salqımları altın kibi sararıp, kemalına keleyatqan bir vaqıtta ımpıs-tımpıs yürüp, tilki kele ve başını uzatıp, yüzümlerni aşamağa hazırlana. Hazırlana amma, tilkiniñ keleyatqanını duyğan çoban, onu aman quyruğundan qapıçlay,bir qaç kere havağa köterip yerge şıpırtıp ura.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

KİÇKENE

+0 BƏYƏN

KİÇKENE

Zaman-zaman ekende,
Evel zaman ekende,
Qaplı-quplu baqalar
Qanatlandı uçmağa
Deñizdeki balıqlar
Kira tuttı köçmege...
Aqmescitniñ minaresi
Egildi Salğırdan suv içmege.
Tuttım pireniñ birini,
Bardım, aman soydım.
Altmış oqqa eti keldi,
Yetmiş oqqa mayı keldi.
Aldım, çızmalarımnı mayladım,
Birine yetti, ekincisine yetmedi.
Çızmalarımnı kiyip,
Ketmege başladım.
Kete-kete kettim,
Altı ay, bir küz kettim.
Aylanıp baqtım,
Yine boyu qadar yol ketkenim.
Bara-bara bardım,
Bir şeerge bardım.
Bir tüpsüz qazannen
Bir de tüfek aldım.
Avğa çıqıp, bir tavşan urdım,
Onı soyıp, qazanğa qoydım.
Üstünden qoydım, astından çıqtı.
Aşadım – tilime tiydi,
Tamağıma tiymedi.


آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,