QIRIMTATAR HALQ MASALLARI

AÇKÖZ HAN
Zaman-zaman ekende, zamanlar yaman ekende, qaplı-quplu baqalar qanatlanğan uçmağa, deñizdeki balıqlar kira tutqan köçmege. Şu zamanda hanlar biri-birinen talaşqan, halqqa amanlıq bermegenler… Qıpçaq ülkesiniñ şu der vaqtında Eski Qırım Aslan degen han olğan. O handan da aqıllı han olmağan. O, bütün aqlını baylıq arttırmağa sarf etken. Niyetine irişip, baylığınen namlı, qudretinen şanlı olğan. Dünyada bir minmiz şey yüzüm qurusı olsa, onıñ da tübünde çöp bar, deyler. Aslan hannıñ da baş mini – açközlügi eken.
Bizim qartlar ta o zamanda: “Qanaat qarın açırmaz” dep aytqanlar amma, Aslan-han zenginligine qanaat etmegen. Onıñ mermer taştan yasalğan pek ziynetli kökke aralaş kök Sarayı bar eken. Areminde yüz apayınen eki yüz de cariyesi bar eken. O peri qızlarğa kezmek içün gül bağçalar, çet memleketlerden kelgen bazirgânlar içün kervan sarayları, qavehaneler, musafirhaneler ve medrese em de ilmiy ocaqları bar eken.

Köroğlu

Zaman-zamanda, eski zamanda bir dane at baqqan adam olğan. O at baqqan adamnı Zulumbiy padişa özüne ala at baqmağa. Ana, Zulumbiy padişanıñ bir yaylası bar eken. O, yayladan er yılı nalog bir at ala eken. Ana, künlerden bir kün Zulumbiy padişası at baqqan adamnı yibere. Bar, dey, yayladan dey begengen atıñnı al dey. At baqqan adam yaylağa kelse öyle atlar bar ki, adam aşaycaq. Birisini begenmey, bir qoturlı taynı begene. Qoturlı taynıñ üstüne minip kelse, cellâtçılar körüp, Zulumbiy padişasına yetiştireler. Ana, deyler, sizni ayıbe (Yu.A. – eriştirmek) alıp deyler, sizni külüp bir qoturlı tayın üstünde kele deyler. Çıqıñ ögüne, dey Zulumbiy padişa cellâtlarına, közüni oyıñ da atın tübüne ayaqlarını bağlap yiberiñ dey. Cellâtlar çıqalar ögüne, eki közüni oyalar at baqqan adamnı, ayaqlarını atın tübüne bağlap yibereler.

 QIZIL FESÇİK

Zaman-zaman ekende, evel zaman ekende, orman yanındaki bir köyçikte kiçkene qızçıq yaşağan. Onı er kes pek seve eken. Lâkin er kesten ziyade qızçıqnı qartanası seve ve er vaqıt torunına çeşit bahşışlar bağışlap onı quvandırmağa areket ete eken. Küñlerden bir küñ qartanası sevimli torunına qadifeden qızıl fesçik tikip bağışlay. O vaqıttan başlap qızçıqnı Qızıl fesçik dep adlandıralar.

Bir küñ anası qızçıqnı çağırıp oña:

– Qızım, qartanañnı yoklap kel, oña bu vişneli köbeteni ve şişenen sütni alıp ket, lâkin saqt ol, ormanda adaşma, - dey.

Balta

QırımTatar masalı

Bir köyli baltasın kölge tüşürgen de, suw kenarında kaygısından cılamaga başlagan. Suw anası onu eşitken, acıgan ve yardım etmek istegen. Suwdan altın bir balta şıgarıp: Bo seninmi dep? Soragan. Köyli: “Yok, menim tuwul”, degen. Son, Suw Anası, gümüşten yasalgan bir balta şıgargan, köyli bonı da almagan. En sonında, köylinin baltasın şıgargan. Köyli, baltasın körer- körmez tanıgan ve: “İşte, menim baltam bodır” degen. Köylinin bo dogrılıgın körgen Suw Anası, oga altın ve gümüşten yasalgan baltalarnı bagışlagan. Köyli, üyüne kaytıp kelgende, kuwanganından, arkadaşlarına anaw algan baltalarnı körsete, kölde bolup keşkenlerin anlata. Başka bir köylide ep onday yapmaga istiy. O kölge bara, baltasın aseleten suwga atıp cibere. Son suw kenarına oturup cılamaga başlay. O zaman Suw Anası oga da altından bir balta şıgarada: “Bo senin baltan mı?” dep soray. Köyli körer-körmez kuwanıp: “Elbet, bo menim baltamdır” dep cevap bere. Suw Anası, yalan aytkanı üşün onı cezalay. Anav şıgargan baltanı köylige bermiy ve yalandan suwga aktan baltasın da geri kaytarıp bermiy.

Aqıllı qız

Yolda pek güzel bir qız kete eken. Bir oğlan qıznı köre ve onıñ artından kete. Qız artından oğlannıñ kelgenini duüp, diger soqaqqa burula. Baqsa oğlan kene artından kele. Qız tez-tez cüre. Oğlan da aşıqa. Qız toqtap oğlandan:

- Saña ne kerek. Ne içün artımdan cüresiñ ? - dey. 

- Sen pek dülber qızsıñ. Saña sevda oldım! - cevap bere oğlan. 

- Nasıl etip, sen maña sevda oldıñ? Asılında men dülber degilim. Menim artımdan tatam kele. Onıñ dülberligini körseñ kerçekten de şaşarsıñ. Sevda olursıñ, - dey.
   Oğlan qıznıñ laflarından soñ, şu dülber qıznı körmek içün tez-tez, artına qayta. Arttan kelgen qıznı körip şaşa. O pek çirkin eken! Aman artına aylanıp, kelgen yolundan çapa-çapa kete ve aldatqan qıznıñ artından yete.
- Sen ne içün maña yalan ayttıñ? - dey açuvnen. 

- Qabaat mende degil, asılında sende, - dey qız. -Eger maña kerçekten de sevda olğan olsañ, başqa qıznıñ artından çapmaz ediñ, - dep, qız yolunı devam ete.

”Eyilikke kemlik yapma”

Köyden uzaq yerlerde yaş bir faqır çoban baynıñ qoylarını baqıp yüre eken.O, aylarnen köyge kelmey eken.Bu çoban çöllerde çeşit türlü sesler çıqarıp yırlağan quşlarnı diñlemege ve avlanmağa pek seve eken.O, bir kün avğa çıqqanda dağnıñ kenarında yanğın çıqqanını körüp, aman anda yetişe.Bir daha baqsa, ateş içinde bir şey çapalanıp, bala kibi ağlay. O, her vaqıt tulubını yanında alıp yüre eken. Çoban çoq tüşünüp turmadan, çalt-çalt tulupnı uzunca bir yipke bağlap, onı ateş içinde iñlegen şeyge taba ata. Çapalanğan şey can alâmetinen tulupqa kirgeni kibi, Çoban onı çekip çıqara. Tulupnı alıp baqsa, ne körsin, tulup içinde yalınları ateşte yanğan büyük bir acerha yılanı yata.Çoban onı qurtarğanına peşman ola, amma artıq olacaq şey olğan.
Acerha tuluptan çıqqan soñ, çoban oña:
-Qana, ayt baqayım, seni ölümden qurtarğanım içün maña ne bereceksin?- dep soray.