Kaşağı

Ömer Seyfeddin 

Kardeşimle ahırın avlusunda oynarken aşağıda, gümüş söğütler altında görünmeyen derenin hüzünlü şırıltısını işitirdik. Evimiz iç çitin büyük kestane ağaçları arkasında kaybolmuş gibiydi. Annem, İstanbul’a gittiği için benden bir yaş küçük olan kardeşim Hasan’la artık Dadaruh’un yanından hiç ayrılmıyorduk. Bu, babamın seyisi, yaşlı bir adamdı. Sabahleyin erkenden ahıra koşuyorduk. En sevdiğimiz şey atlardı. Dadaruh’la birlikte onları suya götürmek, çıplak sırtlarına binmek, ne doyulmaz bir zevkti. Hasan korkar, yalnız binemezdi. Dadaruh onu kendi önüne alırdı. Torbalara arpa koymak, yemliklere ot doldurmak, gübreleri kaldırmak eğlenceli bir oyundan daha çok hoşumuza gidiyordu. Hele tımar. Bu en zevkli şeydi. Dadaruh eline kaşağıyı alıp işe başladı mı, tıkı… tık… tıkı… tık… tıpkı bir saat gibi… Yerimde duramaz,

— Ben de yapacağım! diye tuttururdum.

Qurbanbek

    Äyyem zamanda, sol zamannıñ qädiminde, jetti paytax noğaylı elinde. Alawşa degen zulım xan boldı. Eli—xalıq onıñ soramında «Qaşan bul bäleden qutılar ekenbiz?!» dep künin zorğa körip, tirişilik etti. Sonıñ elinde Erdara degen biy jasadı. Biydiñ eki balası bar edi. Birisiniñ atı Qarrı biy: ol Kandexar degen elge qonıs bastı. Bunıñ bir balası bolıp, atını Sultan batır der edi. 
Erdara biy basqa bir balasına Qara biy dep at berdi. Qara biydiñ bir balası boldı. Atıy sorasañ Qurbanbek batır der edi. Erliginiñ belgisi: atsa mıltıq ötpegen şapsa qılış kespegen. 
Qurbanbektiñ Maqsım qız degen qarındası boldı. Seyilxannıñ qızı Mäliyka qubba onıñ hayalı edi. Bu periyzat häm bahadır palwan, häm ilimi de köp naşar bolıp şıqtı. Ol aldındağı qırq jıllıqtı, keynindegi qırq jıllıqtı oqıwı menen bilip turdı. 
Qurbanbektiñ erligi asıp, ğayratı tasıp, här elge batırlığın bildirip, qas etkenin öltirip, «Däwir kimniñ däwiri—Qurbanbektiñ däwiri, zaman kimniñ zamanı—Qurbanbektiñ zamanı» bolıp, tulparın meylinşe minip, qustı meylinşe salıp ömir sürdi. Onnan hätte Alawşa xan da aybnatuğın edi. 
Bir küni Qurbanbek Mäliyka ayım menen birge tesekte jatqanda: 

Tañ mezgili bolğanda. 
Batırdıñ oyanar şağında, 
«Ğapıl qalma balam»,—degen 
Qulaqqa saza keledi: 
«Äy, Qurbanbek, perzentim, 
Tur ornıñnan, tur, deymen! 

 Tülkü, tülkü, tünbəki

  Biri var idi, biri yox idi, bir tülkü var idi. Günlərin birində tülkü baba quyruğunu belinə qoyub çöldə gəzirdi ki, görsün quşdan, cəmdəkdən bir şey taparmı, yesin. Çox gəzdi, çox dolandı, axırda gəlib çıxdı bir quyunun başına. Boynunu uzadıb əyildi, quyuya baxdı. Gördü quyunun dibinə bir parça ağappaq quyruq düşüb. Tülkü sevindiyindən oynamağa başladı. Uzun quyruğunu yerlə sürüyə-sürüyə bir xeyli oynadı. Sonra öz-özünə dedi: “Yaxşıca əlimə quyruq düşüb, onu yeməsəm, heç hara getməyəcəyəm”. Tülkünün ağzının suyu axmağa başladı. Elə bil quyruq çağırıb ona deyirdi: “Tülkü baba, gəl məni ye, tülkü baba, gəl məni ye”. 
   Tülkü baba özünü saxlaya bilməyib, quyuya tullandı, guppultu ilə quyunun dibinə düşdü. Yazıq tülkünün əzilməmiş bir yeri qalmadı. Ufuldaya-ufuldaya ayağa qalxdı, quyruğun yanına getdi. Ağzını açdı ki, quyruğu yesin, donub yerində qaldı. Demə, bu, quyruq deyilmiş, bir parça ağ daş imiş. Tülkü baba çox fikir elədi, tədbir tökdü, istədi quyudan çıxsın, çıxa bilmədi. Çünki quyu çox dərin idi. Tülkü baba quyruğunu yanına qısıb, bir küncdə çömbəldi. Aranı dağa apardı, dağı arana gətirdi, fikirləşdi ki, burdan nə cür çıxsın. Bir də gördü bir ilanla, bir tısbağa onun yanına gəlirlər.

URAL BATIR