Аkılduu bаlа 

İlgеri bir аtаgı çıkkаn uuru bоluptur. Аnın cаlgız bаlаsı bаr еkеn. Bаlаsı çоñоygоndо, аtаsı çаkırıp аlıp:

 — Bаlаm, mеni sıylаsаñ— uuru bоl, mındаn bölök cаkşı kеsip cоk,— dеdi.

 Bаlаsı kаpаlаnıp:

 — Аtа, еgеr mеni аdаm kılаm dеsеñ — uuruluk kеsipti üyrötpö, аndаn körö аdаl еmgеk kılаyın, — dеdi. Uuru аyabаy аçuulаndı:

 — Аtаnın cоlun cоldоbоyt dеgеn еmnе?.. Аtаnın tilin аlbаyt imiş!.. Mеnin sözüm еki еmеs, аytkаnımdаn kаytpаym. Bügün tünü tömönkü аyıldаgı Cооş-bаydın kızıl ögüzün uurdаp kеl. Uurdаbаsdñ, közümö körünböy, оşоndоn аrı cоgоl!

 Bаlа mаkul dеp üydön çıktı dа, Cооşbаydın kızıl ögüzün küzgü еgingе sаtıp kеldi. Аnı аtаsınа аytkаn cоk. «Bаlаm özümdü tаrtıp uuru bоlоt еkеn» dеp аtаsı çоñ kubаndı. Ögüzdü sоyup аlıştı.

عقل و بخت

 بیر بار اکن بیر یوق اکن، بیر زمانلارده بخت بیلن عقل جدل ادیپدیرلر. اولارینگ جدلی: بیزینگ هایسیمیز آدمه اینگ گرکلی؟ دیین دعوادان باشلانیپدیر. اولارینگ هر هایسی اوزینی بیله کی سیندن گرکلی حسافلاپدیر. آخرده بولارینگ آراسینی آچماقچی بولیارلار.

بخت باریپ ، بیر کار یاقماز اتی قووپ یرنده یاتیپ یورن یالتا اوغلانینگ باشینا غونیار. باخت اونگا غونان سونگ، عقل اوندان بوتین لی آیریلیار.

Aýaz han

Bir bar eken, bir ýok eken. Gadym zamanlarda bir patyşa bar eken, özi adyllykda bir gyly iki ýarar eken. Günlerde bir patyşa pikir edip otyrka, öz öňünde: “Ynsanyň, haýwanyň erbedini nädip tanamak bolar?” diýen soragy goýupdyr. Şol bada-da: “Hä, tapdym, adamyň erbedi patyşa, malyň erbedi gatyr, guşuň erbedi bolsa alahekge bolar” diýip, pikirini jemläp oturyberipdir.
Patyşa hemme ilatyny ýygnap:
- Meniň üç sany soragym bar, şony kim bilse, özüme wezir edip aljak - diýipdir.
Onda märeke:
- Aýt-da, aýt - bolşupdyr.
Patyşa:
- Adamyň, malyň, guşuň erbedini on günüň içinde maňa aýdyp bermeli - diýipdir.
Onda märekäniň içinden üç sany adam:
- Patyşam, rugsat bolsa, biz bir synansak - diýipdir.

Märxämätle Tölke

Gabdulla Tukay
  Awçı yaz könendä Qarlığaçnı atıp ülterde. Bu bäxetsezlek Qarlığaçnıñ ülüe ilä genä betmäyençä, biçaranıñ artında ike-öç baş yaña ğına yomırqadan çıqqan Balaları qaldı.
Mesken Balaçıqlar ayanıçlı wä can awırttıra torğan tawışları ilä çereldäp, uyanmas yoqığa kitkän analarını uyatırğa tırışalar ide.
Bu xälne, bu küreneşne qarağan Keşeneñ, niqadär taş yöräk bulsa da, canı açır wä şäfqat qannarı qaynarlıq ide.

 QIZIL FESÇİK

Zaman-zaman ekende, evel zaman ekende, orman yanındaki bir köyçikte kiçkene qızçıq yaşağan. Onı er kes pek seve eken. Lâkin er kesten ziyade qızçıqnı qartanası seve ve er vaqıt torunına çeşit bahşışlar bağışlap onı quvandırmağa areket ete eken. Küñlerden bir küñ qartanası sevimli torunına qadifeden qızıl fesçik tikip bağışlay. O vaqıttan başlap qızçıqnı Qızıl fesçik dep adlandıralar.

Bir küñ anası qızçıqnı çağırıp oña:

– Qızım, qartanañnı yoklap kel, oña bu vişneli köbeteni ve şişenen sütni alıp ket, lâkin saqt ol, ormanda adaşma, - dey.

 Tülkü, tülkü, tünbəki

  Biri var idi, biri yox idi, bir tülkü var idi. Günlərin birində tülkü baba quyruğunu belinə qoyub çöldə gəzirdi ki, görsün quşdan, cəmdəkdən bir şey taparmı, yesin. Çox gəzdi, çox dolandı, axırda gəlib çıxdı bir quyunun başına. Boynunu uzadıb əyildi, quyuya baxdı. Gördü quyunun dibinə bir parça ağappaq quyruq düşüb. Tülkü sevindiyindən oynamağa başladı. Uzun quyruğunu yerlə sürüyə-sürüyə bir xeyli oynadı. Sonra öz-özünə dedi: “Yaxşıca əlimə quyruq düşüb, onu yeməsəm, heç hara getməyəcəyəm”. Tülkünün ağzının suyu axmağa başladı. Elə bil quyruq çağırıb ona deyirdi: “Tülkü baba, gəl məni ye, tülkü baba, gəl məni ye”. 
   Tülkü baba özünü saxlaya bilməyib, quyuya tullandı, guppultu ilə quyunun dibinə düşdü. Yazıq tülkünün əzilməmiş bir yeri qalmadı. Ufuldaya-ufuldaya ayağa qalxdı, quyruğun yanına getdi. Ağzını açdı ki, quyruğu yesin, donub yerində qaldı. Demə, bu, quyruq deyilmiş, bir parça ağ daş imiş. Tülkü baba çox fikir elədi, tədbir tökdü, istədi quyudan çıxsın, çıxa bilmədi. Çünki quyu çox dərin idi. Tülkü baba quyruğunu yanına qısıb, bir küncdə çömbəldi. Aranı dağa apardı, dağı arana gətirdi, fikirləşdi ki, burdan nə cür çıxsın. Bir də gördü bir ilanla, bir tısbağa onun yanına gəlirlər.

اویغور خالق ناغیل‌لاری

Uyghur xelq chöchekliri

Yüklə/یوکله

Balta

QırımTatar masalı

Bir köyli baltasın kölge tüşürgen de, suw kenarında kaygısından cılamaga başlagan. Suw anası onu eşitken, acıgan ve yardım etmek istegen. Suwdan altın bir balta şıgarıp: Bo seninmi dep? Soragan. Köyli: “Yok, menim tuwul”, degen. Son, Suw Anası, gümüşten yasalgan bir balta şıgargan, köyli bonı da almagan. En sonında, köylinin baltasın şıgargan. Köyli, baltasın körer- körmez tanıgan ve: “İşte, menim baltam bodır” degen. Köylinin bo dogrılıgın körgen Suw Anası, oga altın ve gümüşten yasalgan baltalarnı bagışlagan. Köyli, üyüne kaytıp kelgende, kuwanganından, arkadaşlarına anaw algan baltalarnı körsete, kölde bolup keşkenlerin anlata. Başka bir köylide ep onday yapmaga istiy. O kölge bara, baltasın aseleten suwga atıp cibere. Son suw kenarına oturup cılamaga başlay. O zaman Suw Anası oga da altından bir balta şıgarada: “Bo senin baltan mı?” dep soray. Köyli körer-körmez kuwanıp: “Elbet, bo menim baltamdır” dep cevap bere. Suw Anası, yalan aytkanı üşün onı cezalay. Anav şıgargan baltanı köylige bermiy ve yalandan suwga aktan baltasın da geri kaytarıp bermiy.

Aqıllı qız

Yolda pek güzel bir qız kete eken. Bir oğlan qıznı köre ve onıñ artından kete. Qız artından oğlannıñ kelgenini duüp, diger soqaqqa burula. Baqsa oğlan kene artından kele. Qız tez-tez cüre. Oğlan da aşıqa. Qız toqtap oğlandan:

- Saña ne kerek. Ne içün artımdan cüresiñ ? - dey. 

- Sen pek dülber qızsıñ. Saña sevda oldım! - cevap bere oğlan. 

- Nasıl etip, sen maña sevda oldıñ? Asılında men dülber degilim. Menim artımdan tatam kele. Onıñ dülberligini körseñ kerçekten de şaşarsıñ. Sevda olursıñ, - dey.
   Oğlan qıznıñ laflarından soñ, şu dülber qıznı körmek içün tez-tez, artına qayta. Arttan kelgen qıznı körip şaşa. O pek çirkin eken! Aman artına aylanıp, kelgen yolundan çapa-çapa kete ve aldatqan qıznıñ artından yete.
- Sen ne içün maña yalan ayttıñ? - dey açuvnen. 

- Qabaat mende degil, asılında sende, - dey qız. -Eger maña kerçekten de sevda olğan olsañ, başqa qıznıñ artından çapmaz ediñ, - dep, qız yolunı devam ete.