تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

Jeti qarǵa

+0 BƏYƏN

Jeti qarǵa 

Bir qoıshynyń jeti uly bolypty. Áıeli ekeýi bir qyzdary bolýyn qatty armandapty. Jeti uldan soń kópten kútken qyzy dúnıege kelgende, olar qatty qýanypty! Shaqalaq óte kishkentaı ári áljýaz bolypty. Kirpigin áreń qımyldatyp jatady. 

Ákesi rásim boıynsha qyzdy shoqyndyrý úshin, uldarynyń birin sý ákelýge qudyqqa jumsaıdy. Ózge altaýy da álgi uldyń sonyń ere júgiripti. 

Aǵaıyndylar sýdy birinshi bolyp tartyp shyǵarýǵa umtylady. Olar birin biri kımelep talasyp júrip, qaýǵany qudyqtyń ishine túsirip alady. Qanshama áýrelengenimen, qaýǵany ala almapty. Biraq eshqaısy da úıge sýsyz barǵysy kelmeıdi. Uldaryn kúte-kúte shydamy taýsylǵan ákesi: 

— Sirá, myna áńgúdik balalar bergen tapsyrmany umytyp, taǵy da oınap ketti-aý! — dep úıde ashýǵa býlyǵady. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Sərdar Zeynal “Xocalı”

+0 BƏYƏN


Sərdar Zeynal

 “Xocalı”


​Gözləyib, gizləyib zaman sirrini,

Dəyişib dünyanın işi,amalı.

Deyəsən, yetişir qiyamət günü,

Vədəsiz küləklər əsir, Xocalı!


Sərt gəldi fevralın 26 –sı,

Al qana qərq oldu bulaqlarda su,

Qəfildən quruldu bir yurdun yası,

Bir kəsə çatmadı səsim Xocalı!


Od yağdı, el düşdü, küyə, təşvişə,

Nalələr,fəryadlar dirəndi ərşə,

Allah da baxmadı bu haqsız işə,

Titrədik biz əsim –əsim, Xocalı!


Əzəldən əl atıb böhtana, şərə,

Çaqqallar toplaşıb güc gəlir şirə,

Matəmə büründü yurd birdən -birə,

Ötüşdü bir qəmli nəsim, Xocalı!


Nə görüb, nələri çəkməyib başın,

Od tutdu o gecə torpağın, daşın,

Dul qalmış gəlinin gözünün yaşın,

Bəs necə qurudum, kəsim, Xocalı!


Dinmirəm gözümdə gilələnir yaş,

Yadıma düşdükcə o gün, o savaş,

Qız ana itirdi, qardaşı qardaş,

Mən necə kiriyim, susum, Xocalı!


Söyləsəm, bu dərdim dağlardan ağır,

Namərdlər yoluma daş dığırladır,

Dağıldın kəndbəkənd, çadırbaçadır,

Bəs kimdən inciyim, küsüm, Xocalı


Uyuyan kəsləri yuxudan ayılt,

Qəlbimdə alışan həsrəti soyut,

Qayıt, sən yenidən özünə qayıt,

Bu sevinc qoy olsun bəsim, Xocalı!





BÖLÜM: Şeir,

Zəlimxan Yaqub . Xocalım ay Xocalım

+0 BƏYƏN


Zəlimxan Yaqub 

 Xocalım ay Xocalım


Bu dağların qoynunda yaşıl bir kənd varıydı,

Əlvan saray, güllü bağ, gen aynabənd varıydı.

Neçə dodağı şəkər, söhbəti qənd varıydı,

Neçə incəbel gözəl, zülfü kəmənd varıydı.

Yoxdu daha, nağıldı,

İtdi, batdı, dağıldı.

Mənim şirin qafiyəm, mənim üçcə hecalım,

Xocalım, ay Xocalım!



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Şeir,

Аsаn jаnа Üsön

+0 BƏYƏN


Аsаn jаnа Üsön

Ötkön zаmаndа Аsаn jаnа Üsön dеgеn eki bаlаsı bаr Suluuçаç аttuu аyal küyöösü ölüp, jеsir kаldı. Munun ötö suluulugunа kızıgıp, emi хаn аlmаk bоldu. Birоk Suluuçаç tiybеy kоydu. Хаn kааrdаnıp, Suluuçаçtın mаlmülkün, üyjаyın büt tаrtıp аldı. Jеsir аyal jаnа jеtim bаldаr eç nеmеsi jоk, itkе minip kаlıştı. Suluuçаç kеpеnin tübündö bаldаrı mеnеn ıylаp оtursа, kаndаydır bir çааr tооk çurkаp kеlip, köp jumurtkа tuup jibеrdi.

Mınа оşоndоn tаrtа bulаr kün sаyın tuugаn çааr tооktun jumurtkаsı mеnеn ооkаt kılıştı.

— Mеn аlаrgа jeer tаmаk, içeer suu kоygоn jоk elеm, emi kаntip ооkаt kılıp jаtışkаnın körüp kеlеyin, — dеp хаn Suluuçаçtın üyünе kеlip, kоrооdо jürgön çааr tооktu körüp аçuulаnıp:

Mınа bul tооktu mаgа sоyup bеrgilе, — dеp buyruk kılа süylöp, еzü uktаp jаtıp аldı.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

İl gizüçe baqa

+0 BƏYƏN


İl gizüçe baqa

(Vsevolod Ğarşin äkiäte)


Yaşägän, di, dön’yada ber baqa-baqıldıq. Ul sazlıqta çeben-çerkilär awlağan, üzeneñ dusları belän baqıldağan.

Bervaqıt şulay, käkre ağaç botağına yabışqan da cılı vaq yañğır astında qoyına ikän.

— İx, bügen nindi yaxşı, yuyeş hava! Dön’yada yaşäve nindi räxät! — digän baqa. Tamçılar anıñ tüşennän, täpilärennän tägäräp töşälär ikän.

Kinät havada «f’yu-f’yu-f’yu» digän qanat tavışları işetelä. Bu şulay itep ürdäklär oçwı ikän. Ul arada ürdäklär baqa yaşi torğan sazlıqqa kilep töşälär.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

CENDEMÄ GİDÄN ADAM

+0 BƏYƏN


CENDEMÄ GİDÄN ADAM 

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış bir adam fukaaraymış, gider kazanmaa da tutayor onu bir yaamur bir küüdä da o girer bir evin saçaana seperlenmää. Da o evä yakın varmış bir ev, zenginmiş da evin saabi ölmüş. 

Haciymış da kalmış karısı ihtiyar, da görer o adamı o evin saçaanda da çarayor onu, da sorayor ona: “Nerdän gelersin?” 

O da üfkäynan deer ona: “Cendemdän”. 

Karı da deer ona: “Çoktan mı gittin orayı sän?” 

“Üç ay oldu”. 

“Pı! – deer o karı ona. – bizim Hacı da üç ay oldu öleli. Onu görmedin mi?” 

“Nası gömedim? O da orda”. 

“Ye nası yapayor orda?” 

“Nası! Yapmış kabak kapçıından terezi da alış-veriş yapayor, pek zor”. 

Babu deer: “Pıı! Kabak kapçıına mı kaldı, o burda altın terezisinnän satardı. Tez gidecän mi orayı?” 

“Te şindi giderim”. 

“Dur da yolayım ona biraz altın”. 

Da verer ona bir futa altın. Da gider adam. 

Avşam üstü geler oolu kırdan, babu çıkayor karşı ooluna da deer: “Oolum, geldi bir adam bizä da dedi, gelmiş cedemdän görüşmää da gidärdi geeri cendemä da verdim ona götürsün bobana biraz altın”. 

Oolu da demiş: “Çoktan mı gitti?” 

“Temin, - demiş. - gitti”. 

Da sormuş angı yolu aldı? 

Göstermiş ona yolu, pinmiş beegirä, takışmış aardına, yaklaşmış ona. O da görmüş onu da gitmiş dermenä. 

Dermenci savaşarmış dermeni urmaa da deer o gidän adama: “Nası atlı geler senin aardına?” 

O da deer: “Padişahtan kihat gelmi, kellerin kafalarnı soysunnar da askerä daul yapaceklar”. 

Dermenci o saat girmiş dermen içinä o da kelmiş. 

Geler atlı, sorayor: “Görmedin mi bir adam?” 

“Gördüm, girdi dermenin içinä”. 

“Ya tut bu beegiri bän omu tutayım”. 

Gider, urayor kapuya, öbürü da piner beegirä da gider. O kalayor yayan, döner geeri evä. 

Da sormuş anası: “Etiştin mi?” 

“Etiştim, da verdim beegiri, tez etişsin cendemä”.




BÖLÜM: Nağıl,

​Non va tilla

+0 BƏYƏN


Non va tilla


Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, O‘ktam degan bir kambag‘al dehqon bor ekan. Bir parcha non topsam, deb erta-yu kech ishlar ekan, bo‘sh qolsa qani endi davlat topib olsam-u, boyib ketsam, deb hayol surar ekan.

Kunlardan bir kun O‘ktam, daraxt tagiga o‘tirib: “Olloh menga bir kuch bersa-yu, qo‘limni nimaga ursam, o‘sha narsa tillaga aylanib qolaversa, ana ushanda og‘ir mehnatdan qutulib, farovon hayot kechirgan bo‘lar edim”, ̶ deya hayol sura boshlabdi.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Tylla telpek

+0 BƏYƏN

Tylla telpek

Bir bar eken, bir ýok eken, ga­dym wagt­lar­da iki do­gan bar eken. Ola­ryň ulu­sy­nyň al­ty og­ly, ki­çi­si­niň bol­sa al­ty gy­zy bar eken.
Al­ty ogul­ly he­mi­şe: “Al­ty og­lum bar, al­ty ga­lam bar, dün­ýä­de nä ga­mym bar” di­ýer eken. So­ňa­ba­ka al­ty gyz­ly ini­si ýa­ny­na ba­ran­da:
– Hä, al­ty gyz­lym, ge­le­we­ri – di­ýip, gy­jyt­ly gür­lär eken.
Al­ty gyz­ly ini­si mu­ňa na­mys edip, aga­sy­na gö­rün­me­jek bo­lar eken. On­da-da işi çy­kyp, kä­te onuň ýa­ny­na bar­ma­ly bol­ýar eken. Aga­sy bol­sa, ha­ta et­män, ini­si her sa­par ba­ran­da:
– Ge­le­we­ri, al­ty gyz­lym. “Al­ty og­lum bar, al­ty ga­lam bar, dün­ýä­de nä ga­mym bar” diý­me­gi­ni do­wam et­di­rer eken.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

گؤیچک پاطما‌نئنگ ناقئلی

+0 BƏYƏN

گؤیچک پاطما‌نئنگ ناقئلی

بیری بارمئش، بیری یوق مئش، بیر کیشی بارمئش. بو کیشی‌نینگ بیر عایالی و شول عایالدان پاطما آدئندا کؤپ عاقئللی و آوادان غئزی بارمئش. بیر گون پاطما‌نئنگ انه سی ناخوشلانیار و غئزئنا دئییار کی، من اؤلمدن سونگرا آتانگ تأزه زنان آلجاق و او زنان سنی چوخ ائنجئدجاق. امما قارا اینگمیزدن حاباردار بول، اونی اؤزونگ اوتار. غئزئنگ انه سی اؤلیار و آتاسی گیدیپ باشغا بیر عایال آلیار. بو عایالئنگ دا اؤنگکی أریندن بیر یامان غئزی بارمئش. عایال گؤیچک پاطمانی کؤپ اوروپ ائنجئدارمیش . پاطما صابئر ادیپ ، هر گون غارا اینگی اوتارماغا أکیدرمیش . پاطما‌نئنگ انه لیگی اونگا یونگ، داراق بررمیش کی، چؤلده داراپ گتیرسین. پاطما یونگی اینگینگ آغزئنا بررمیش. غارا اینک یونگی یوودئپ، سونگرا حاضئرادیپ آغزئندان چئقارئپ پاطما بررمیش.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Balıkçı ile Karısı Masalı

+0 BƏYƏN


Balıkçı ile Karısı Masalı

Balıkçı ile karısı denize yakın bir yerde bir uçurumda yaşarmış. Balıkçı hayatını kazanmak için her gün uçurumu kenarına gidip olta ile balık tutarmış. Mütevazi hayatından memnunmuş. Ama karısının memnun olmadığını biliyormuş.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم

+0 BƏYƏN

 سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم

بیر گون وار‌ ایدی بیر گون یوخویدی. بیر سیچان بی اینن بیر پیس‌پیسا خانیم وار‌ ایدی.

سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم توی ائلرلر !
بیر گون پیس‌پیسا سیچانا دییَر : قندیمیز یوخدی (یوخدور) گئت قت (قند) تاپ گتیر.
سیچان گئدر خان ائوینه  قند گتیره .
سیچان گئدننن (گئدندن) سورا پیس‌پیسا دا چیخار ائشیگه، گئده گئده بیردن توشر دوه آیاغی چوکقورو درین گؤله. هرنه ائلر چیخانماز .

گؤرَر بیر آتلی گئچیر، چاغیرار:

إی گلن آتلی! إی گئدن آتلی !
خان ائوینـه گئدرسن،

پنیر چؤرح(چؤرک) یییَرسن
سیچان بَیه دییَرسن :

پیس خانیم پیستا خانیم توشوپ دوه آیاغی درین گؤله !



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

پالتا باتئر ( غئسغا حکایا ) عیدی وکیلی

+0 BƏYƏN

پالتا باتئر

بیری بارمئش، بیری یوقموش.

غوجا دوٌنیأنگ بیر چتینده اوُلئ بیر آغاچ لئق بارمئش. بو آغاچلئق ایچینده یاشایان ائنس و جئنس ـ

اوُلئ وکیچی آغاچلار باشغا جانلئ حایوانلار « اینگ کیچی سئچان دان توت تأ اینگ بییک حایوانلار»

بیلن ده‌نگ یاشایئشدا اسه‌ن آمان خوش یاشایئش ادیپ اوزاق یئللار یاشاپ یؤرأنمیش‌لر.

بولارئنگ آراسئندا بیر واغتدا بیری قئن چئلئق بیلن غارشئلاشایسا بارئ بیر بولوپ بیری ـ

بیرینه غولداولئق ادیپ اوُل قئنچئلئغئ ینگیپ واونگا اوٌستوٌن یؤرأپ ، غوتارانمئشلار.

بولار یاغشئ هم یامان گوٌنلرینده بیری ـ بیری‌نینگ یانئندا بولوپ، یاوار ادیپ ،

غوُلداولئق ادیپ کؤپ یئللار یاشاپ دئرلار.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Tahir və Zöhrə dastanı

+0 BƏYƏN

Tahir və Zöhrə dastanı


Ustad belə rəvayət edir ki, Qaraman şəhərində iki qardaş var idi. Böyüyünün adı Hatəm Soltan, kiçiyinin adı Əhməd vəzir idi. Hatəm Soltan Qaraman şəhərinin padşahı, Əhməd onun vəziri idi. Mal-dövlətləri bihədd, cah-calalları bihesab idi. Ancaq heç birinin züryəti yox idi ki, öləndə yerlərində qalsın. Əhməd vəzir adil, rəiyyətpərvər idi. Amma Hatəm Soltan zalım, xunxarın biri idi. Əhməd vəzir fəqirə, füqəraya həmişə əl tutardı. Ancaq övladı olmadığından həmişə bikef, qəmgin olardı. Günlərin bir günündə Əhməd vəzir yenə də oturub övlad dərdi çəkirdi, bu zaman nurani dərviş daxil olub, salam verdi. Əhməd vəzir salamın cavabını rədd edəndən sonra, qalxıb dərvişin kəşkülünü aldı, içinə bir çəngə əşrəfi qoyub, dərvişə qaytardı. Dərviş qoltuğundan bir alma çıxardıb, Əhməd vəzirə dedi

- Al, muradın hasil olar, - deyib çıxıb getdi.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ

+0 BƏYƏN



قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ 
بیرپارا وخت‌لر بیری دئییر کی فیلانی کیمسه‌نینگ قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ.
مونونگ حیکایتی بودور کی:
گچن زامان‌لار آروادلار خوروس اوخوماق وختی اوخودان (یوخودان) اویانیرلاریدی. یاییق یاییرلاریدی و آیرانینی بیر بؤیوک قازانـدا قئینه دیرلاریدی و چیکه‌لیگ* قاییریرلاریدی.
اوندا چیکه‌لیگی تؤکورلاریدی (تؤکورلریدی) بیر آغ بؤیوک کئسسه (توربا) ایچینه و چاتمادان آسیللاریدی.
و بیر بؤیوک قازان قویولاریدی او کئسسه‌نینگ آلتینا تا چیکه‌لیگ سویوندان دولا.
وختی قازان چیکه‌لیگ سویوندان دولاردی ، اونو قئینه‌دیرلاریدی (قاینادیرلاریدی) تا قره قورود اولا.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Atalar sözü,

ایلان توفو

+0 BƏYƏN

ایلان توفو

او چوخ گچن زامان‌لاردا بیر کیشی واروموش؛ بیاباندا گئدیرموش؛ هوا دا چوخ سیجاقوموش. ائله بئله کی گئدیرمیش ایراقدان بیر کئلگه(کؤلگه)گلیر بئله‌سینه ساری، خوب کی باخار گئریر(گؤرور)تاری قضضب(غضب)ائدمی‌یه؛ بیر بئییگ(بؤیوک) لئک(لؤک:ارکک دوه)دور. آغزی کفلی، آدام‌چیل لئک گلیر بئله‌سینه ساری.

بیکیلیر(بوکولور،چؤنور) بیر موشتی خرابه‌یه ساری، بیر دلیگ(دلیک) ایچینه کئز ائدیر. لئک ائتیشدی دلیگ دمینه(قاباغینا)اوتوردی.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,