تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

İl gizüçe baqa

+0 BƏYƏN


İl gizüçe baqa

(Vsevolod Ğarşin äkiäte)


Yaşägän, di, dön’yada ber baqa-baqıldıq. Ul sazlıqta çeben-çerkilär awlağan, üzeneñ dusları belän baqıldağan.

Bervaqıt şulay, käkre ağaç botağına yabışqan da cılı vaq yañğır astında qoyına ikän.

— İx, bügen nindi yaxşı, yuyeş hava! Dön’yada yaşäve nindi räxät! — digän baqa. Tamçılar anıñ tüşennän, täpilärennän tägäräp töşälär ikän.

Kinät havada «f’yu-f’yu-f’yu» digän qanat tavışları işetelä. Bu şulay itep ürdäklär oçwı ikän. Ul arada ürdäklär baqa yaşi torğan sazlıqqa kilep töşälär.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

CENDEMÄ GİDÄN ADAM

+0 BƏYƏN


CENDEMÄ GİDÄN ADAM 

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt varmış bir adam fukaaraymış, gider kazanmaa da tutayor onu bir yaamur bir küüdä da o girer bir evin saçaana seperlenmää. Da o evä yakın varmış bir ev, zenginmiş da evin saabi ölmüş. 

Haciymış da kalmış karısı ihtiyar, da görer o adamı o evin saçaanda da çarayor onu, da sorayor ona: “Nerdän gelersin?” 

O da üfkäynan deer ona: “Cendemdän”. 

Karı da deer ona: “Çoktan mı gittin orayı sän?” 

“Üç ay oldu”. 

“Pı! – deer o karı ona. – bizim Hacı da üç ay oldu öleli. Onu görmedin mi?” 

“Nası gömedim? O da orda”. 

“Ye nası yapayor orda?” 

“Nası! Yapmış kabak kapçıından terezi da alış-veriş yapayor, pek zor”. 

Babu deer: “Pıı! Kabak kapçıına mı kaldı, o burda altın terezisinnän satardı. Tez gidecän mi orayı?” 

“Te şindi giderim”. 

“Dur da yolayım ona biraz altın”. 

Da verer ona bir futa altın. Da gider adam. 

Avşam üstü geler oolu kırdan, babu çıkayor karşı ooluna da deer: “Oolum, geldi bir adam bizä da dedi, gelmiş cedemdän görüşmää da gidärdi geeri cendemä da verdim ona götürsün bobana biraz altın”. 

Oolu da demiş: “Çoktan mı gitti?” 

“Temin, - demiş. - gitti”. 

Da sormuş angı yolu aldı? 

Göstermiş ona yolu, pinmiş beegirä, takışmış aardına, yaklaşmış ona. O da görmüş onu da gitmiş dermenä. 

Dermenci savaşarmış dermeni urmaa da deer o gidän adama: “Nası atlı geler senin aardına?” 

O da deer: “Padişahtan kihat gelmi, kellerin kafalarnı soysunnar da askerä daul yapaceklar”. 

Dermenci o saat girmiş dermen içinä o da kelmiş. 

Geler atlı, sorayor: “Görmedin mi bir adam?” 

“Gördüm, girdi dermenin içinä”. 

“Ya tut bu beegiri bän omu tutayım”. 

Gider, urayor kapuya, öbürü da piner beegirä da gider. O kalayor yayan, döner geeri evä. 

Da sormuş anası: “Etiştin mi?” 

“Etiştim, da verdim beegiri, tez etişsin cendemä”.




BÖLÜM: Nağıl,

​Non va tilla

+0 BƏYƏN


Non va tilla


Bir bor ekan, bir yo‘q ekan, O‘ktam degan bir kambag‘al dehqon bor ekan. Bir parcha non topsam, deb erta-yu kech ishlar ekan, bo‘sh qolsa qani endi davlat topib olsam-u, boyib ketsam, deb hayol surar ekan.

Kunlardan bir kun O‘ktam, daraxt tagiga o‘tirib: “Olloh menga bir kuch bersa-yu, qo‘limni nimaga ursam, o‘sha narsa tillaga aylanib qolaversa, ana ushanda og‘ir mehnatdan qutulib, farovon hayot kechirgan bo‘lar edim”, ̶ deya hayol sura boshlabdi.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Tylla telpek

+0 BƏYƏN

Tylla telpek

Bir bar eken, bir ýok eken, ga­dym wagt­lar­da iki do­gan bar eken. Ola­ryň ulu­sy­nyň al­ty og­ly, ki­çi­si­niň bol­sa al­ty gy­zy bar eken.
Al­ty ogul­ly he­mi­şe: “Al­ty og­lum bar, al­ty ga­lam bar, dün­ýä­de nä ga­mym bar” di­ýer eken. So­ňa­ba­ka al­ty gyz­ly ini­si ýa­ny­na ba­ran­da:
– Hä, al­ty gyz­lym, ge­le­we­ri – di­ýip, gy­jyt­ly gür­lär eken.
Al­ty gyz­ly ini­si mu­ňa na­mys edip, aga­sy­na gö­rün­me­jek bo­lar eken. On­da-da işi çy­kyp, kä­te onuň ýa­ny­na bar­ma­ly bol­ýar eken. Aga­sy bol­sa, ha­ta et­män, ini­si her sa­par ba­ran­da:
– Ge­le­we­ri, al­ty gyz­lym. “Al­ty og­lum bar, al­ty ga­lam bar, dün­ýä­de nä ga­mym bar” diý­me­gi­ni do­wam et­di­rer eken.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

گؤیچک پاطما‌نئنگ ناقئلی

+0 BƏYƏN

گؤیچک پاطما‌نئنگ ناقئلی

بیری بارمئش، بیری یوق مئش، بیر کیشی بارمئش. بو کیشی‌نینگ بیر عایالی و شول عایالدان پاطما آدئندا کؤپ عاقئللی و آوادان غئزی بارمئش. بیر گون پاطما‌نئنگ انه سی ناخوشلانیار و غئزئنا دئییار کی، من اؤلمدن سونگرا آتانگ تأزه زنان آلجاق و او زنان سنی چوخ ائنجئدجاق. امما قارا اینگمیزدن حاباردار بول، اونی اؤزونگ اوتار. غئزئنگ انه سی اؤلیار و آتاسی گیدیپ باشغا بیر عایال آلیار. بو عایالئنگ دا اؤنگکی أریندن بیر یامان غئزی بارمئش. عایال گؤیچک پاطمانی کؤپ اوروپ ائنجئدارمیش . پاطما صابئر ادیپ ، هر گون غارا اینگی اوتارماغا أکیدرمیش . پاطما‌نئنگ انه لیگی اونگا یونگ، داراق بررمیش کی، چؤلده داراپ گتیرسین. پاطما یونگی اینگینگ آغزئنا بررمیش. غارا اینک یونگی یوودئپ، سونگرا حاضئرادیپ آغزئندان چئقارئپ پاطما بررمیش.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Balıkçı ile Karısı Masalı

+0 BƏYƏN


Balıkçı ile Karısı Masalı

Balıkçı ile karısı denize yakın bir yerde bir uçurumda yaşarmış. Balıkçı hayatını kazanmak için her gün uçurumu kenarına gidip olta ile balık tutarmış. Mütevazi hayatından memnunmuş. Ama karısının memnun olmadığını biliyormuş.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم

+0 BƏYƏN

 سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم

بیر گون وار‌ ایدی بیر گون یوخویدی. بیر سیچان بی اینن بیر پیس‌پیسا خانیم وار‌ ایدی.

سیچان بی اینن پیس‌پیسا خانیم توی ائلرلر !
بیر گون پیس‌پیسا سیچانا دییَر : قندیمیز یوخدی (یوخدور) گئت قت (قند) تاپ گتیر.
سیچان گئدر خان ائوینه  قند گتیره .
سیچان گئدننن (گئدندن) سورا پیس‌پیسا دا چیخار ائشیگه، گئده گئده بیردن توشر دوه آیاغی چوکقورو درین گؤله. هرنه ائلر چیخانماز .

گؤرَر بیر آتلی گئچیر، چاغیرار:

إی گلن آتلی! إی گئدن آتلی !
خان ائوینـه گئدرسن،

پنیر چؤرح(چؤرک) یییَرسن
سیچان بَیه دییَرسن :

پیس خانیم پیستا خانیم توشوپ دوه آیاغی درین گؤله !



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

پالتا باتئر ( غئسغا حکایا ) عیدی وکیلی

+0 BƏYƏN

پالتا باتئر

بیری بارمئش، بیری یوقموش.

غوجا دوٌنیأنگ بیر چتینده اوُلئ بیر آغاچ لئق بارمئش. بو آغاچلئق ایچینده یاشایان ائنس و جئنس ـ

اوُلئ وکیچی آغاچلار باشغا جانلئ حایوانلار « اینگ کیچی سئچان دان توت تأ اینگ بییک حایوانلار»

بیلن ده‌نگ یاشایئشدا اسه‌ن آمان خوش یاشایئش ادیپ اوزاق یئللار یاشاپ یؤرأنمیش‌لر.

بولارئنگ آراسئندا بیر واغتدا بیری قئن چئلئق بیلن غارشئلاشایسا بارئ بیر بولوپ بیری ـ

بیرینه غولداولئق ادیپ اوُل قئنچئلئغئ ینگیپ واونگا اوٌستوٌن یؤرأپ ، غوتارانمئشلار.

بولار یاغشئ هم یامان گوٌنلرینده بیری ـ بیری‌نینگ یانئندا بولوپ، یاوار ادیپ ،

غوُلداولئق ادیپ کؤپ یئللار یاشاپ دئرلار.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Tahir və Zöhrə dastanı

+0 BƏYƏN

Tahir və Zöhrə dastanı


Ustad belə rəvayət edir ki, Qaraman şəhərində iki qardaş var idi. Böyüyünün adı Hatəm Soltan, kiçiyinin adı Əhməd vəzir idi. Hatəm Soltan Qaraman şəhərinin padşahı, Əhməd onun vəziri idi. Mal-dövlətləri bihədd, cah-calalları bihesab idi. Ancaq heç birinin züryəti yox idi ki, öləndə yerlərində qalsın. Əhməd vəzir adil, rəiyyətpərvər idi. Amma Hatəm Soltan zalım, xunxarın biri idi. Əhməd vəzir fəqirə, füqəraya həmişə əl tutardı. Ancaq övladı olmadığından həmişə bikef, qəmgin olardı. Günlərin bir günündə Əhməd vəzir yenə də oturub övlad dərdi çəkirdi, bu zaman nurani dərviş daxil olub, salam verdi. Əhməd vəzir salamın cavabını rədd edəndən sonra, qalxıb dərvişin kəşkülünü aldı, içinə bir çəngə əşrəfi qoyub, dərvişə qaytardı. Dərviş qoltuğundan bir alma çıxardıb, Əhməd vəzirə dedi

- Al, muradın hasil olar, - deyib çıxıb getdi.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ

+0 BƏYƏN



قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ 
بیرپارا وخت‌لر بیری دئییر کی فیلانی کیمسه‌نینگ قره قورودو باش دگیل بئله‌سینن دانیشمایینگ.
مونونگ حیکایتی بودور کی:
گچن زامان‌لار آروادلار خوروس اوخوماق وختی اوخودان (یوخودان) اویانیرلاریدی. یاییق یاییرلاریدی و آیرانینی بیر بؤیوک قازانـدا قئینه دیرلاریدی و چیکه‌لیگ* قاییریرلاریدی.
اوندا چیکه‌لیگی تؤکورلاریدی (تؤکورلریدی) بیر آغ بؤیوک کئسسه (توربا) ایچینه و چاتمادان آسیللاریدی.
و بیر بؤیوک قازان قویولاریدی او کئسسه‌نینگ آلتینا تا چیکه‌لیگ سویوندان دولا.
وختی قازان چیکه‌لیگ سویوندان دولاردی ، اونو قئینه‌دیرلاریدی (قاینادیرلاریدی) تا قره قورود اولا.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Atalar sözü,

ایلان توفو

+0 BƏYƏN

ایلان توفو

او چوخ گچن زامان‌لاردا بیر کیشی واروموش؛ بیاباندا گئدیرموش؛ هوا دا چوخ سیجاقوموش. ائله بئله کی گئدیرمیش ایراقدان بیر کئلگه(کؤلگه)گلیر بئله‌سینه ساری، خوب کی باخار گئریر(گؤرور)تاری قضضب(غضب)ائدمی‌یه؛ بیر بئییگ(بؤیوک) لئک(لؤک:ارکک دوه)دور. آغزی کفلی، آدام‌چیل لئک گلیر بئله‌سینه ساری.

بیکیلیر(بوکولور،چؤنور) بیر موشتی خرابه‌یه ساری، بیر دلیگ(دلیک) ایچینه کئز ائدیر. لئک ائتیشدی دلیگ دمینه(قاباغینا)اوتوردی.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

قاشقایی تورک‌لری‌نین آتا سؤزلرینـدن

+0 BƏYƏN

قاشقایی تورک‌لری‌نین آتا سؤزلرینـدن:

– تک ألـدن شاپ چیخمز (چیخماز)

– تپیک یئیه‌نده ده آت تپیگی یئیه‌سی‌ینگ، نه ائششک تپیگی

– تای‌لی تایی‌نی بولماسا (تاپماسا)، گونو یامانلیغا گچر (گئچر)

– بؤیوکـدن اوزولن بؤیوک اولماز



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Atalar sözü,

Abılaydıñ tüsi

+0 BƏYƏN

Abılaydıñ tüsi

Bir küni Abılay üyinde jatıp, bir tüs köripti. Sol tüsin Buqarekeñe jorıtqan eken. Abılayxan tüsinde qubılağa qaray bara jatsa, bir bïik aspan zäwlim bäyterek köredi. Mïday dalada sol bäyterekke barsa, tübinde bir jolbarıs jatır eken. Ol jolbarıs Abılaydı köre sala kelip alısadı. Abılay da jolbarıspen alısıp jürip, qolındağı qanjarımen işin jarıp öltiripti. Onıñ işinen bir qasqır şığa kelip, ol tağı alısıptı. Abılay onı da jeñip öltiripti. Onıñ işinen bir tülki şığa kelip, o da alısıptı. Onıñ işinen bir qoyan şığa kelipti. Işin jarğanda onıñ işinen bir küzen şığa kelip, o da alıstı. Onıñ işin jarıp jiberse, qoñır şolaq tışqan şığadı. Mine körgen tüsi osı eken. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

İstəsəniz inanın, istəməsəniz də inanın

+0 BƏYƏN



İstəsəniz inanın, istəməsəniz də inanın

Müəllif: Gülzar İbrahimova

Bir gün Gülzar nənə uşaqları yığdı başına, başladı onlara cavanlığından danışmağa. Qoca nənə duzlu, məzəli söhbətinə belə başladı:

- Balalarım, sizə keçmişdə olmuşlardan bir sirr açacağam, məəttəl qalacaqsınız. Onda jurnalımızın doğrudan da sehrli olduğuna inanacaqsınız!

Amma bəri başdan deyirəm, istəyirsiniz inanın, istəyirsiniz inanmayın. Öz işinizdir!

- Danış Gülzar nənə, inanarıq!

- Jurnal təzə-təzə çıxmağa başlayırdı. Hər dəfə jurnal mətbəəyə çapa gedəndə bir dənəsini tez hazırlayıb verirdilər bizə. Biz də onu diqqətlə, başdan-ayağa oxuyandan sonra, kütləvi çapına icazə verirdik. Bu dəfə də belə oldu. İşin axırına yaxın, elə işdən çıxıb evə getmək istəyirdim, mətbəədən mənə jurnal göndərdilər. Fikirləşdim ki, işdə ona baxsam, gərək gecəyə qədər qalım redaksiyada. Ona görə də qoydum stolun üstünə ki, işıqları, çayniki söndürüm, çıxım. Çıxanda jurnalı da götürmək istədim, gördüm jurnal yoxdu. Məəttəl qaldım. Otaqda məndən savayı heç kəs yox idi. İndicə əlimlə qoyduğum bir şey necə yox ola bilər?!



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Hekayə,

MİLANNAN MİLİŞ

+0 BƏYƏN


MİLANNAN MİLİŞ

V.MOŞKOVun: Наречие Бессарабских гагаузов (1904 yıl) kiyadından

Bir vakıt vardı iki gemici, birinin varmış iki gemisi, birinin bir gemisi. O iki gemili olanın karısı pek gözälmiş. İki gemici olanın adı Milan, o bir gemici olan Miliş. Bir gün onnar ikisi lafa oturdular. Da o lafedirkan, Milan üünmüş, ani karısı gözälmiş hem akıllıymış. Miliş demiş: “Bän senin karını aldadırım”. 
Milan demiş: “Her sän benim karımı aldadırsan, bän sana verim bu iki gemiyi”. 
Miliş ta demiş: “Bän her aldadamasam, verim sana bu gemiyi”. 
Gitmiş Miliş kasabaya, bulmuş bir babu da demiş: “Verim sana üz altın, git Milanın karısına, da sölä buluşayım bän onunnan”. 
Gitmiş babu, sölemiş karıya, karı hiç yaklaştırmamış, kuumuş babuyu. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,