Saran bay ve ırğat

Bir vaqıtlarda bir bay adam yaşağan.Ortalıqta ondan da zengin kişi olmağan.Amma saranlıqta da kimseni üstüne çıqarmay eken.Şeherge ketse,yanına böyle qıtıp tuta eken.Asıl şunuñ içün de oña “saran bay” degenler. Bir sefer oña bir adam ırğatlıqqa kele.Saran baynıñ piçen sarpanlarına qora çekmek kerek eken. -Kündelik çalışsañ,qabul etem,-degen bay:-Küneş doğğandan küneş qonğance yahşı çalışsan,bir çuval boğday beririm. Irğat qan-terge pişip çalışa. Üyle ola.Üyleden soñ da çalışa.Ne ise de,bütün kün qızdırğan küneş, nurlarnı toplap,bayır artına qona.Aqşam ola. Endi hesaplaşmaq kerek.Aqşam oldu,-dey. -Nasıl aqşam? -Ya kün doğdu da?! Saran bay ırğatına doğğan aynı köstere, Irğat: -Ya o ne?-dep şaşıp soray. Saran bay mıyığını burup: -Küneşniñ qardaşı,-dey. Irğat meseleni añlay.Tişlerini sıqa da: -Ee,şay olsa çalışacaqmızdır da,-dey. Şu yerde ırğat bir daha çalışmağa başlay.Yarı gece hava,tañ ağara.Irğat ketip evinden çuval alıp kele.Boğday anbarına kireler. Saran bay qopqa-qopqa boğday alıp çuval qoya. Amma çuval tolmay.Bir daha baqsa,eki çuval biri-birine tikilgen. Saran bay: -Ya bu ne?-dep,abdırap soray. Irğat özünü zerre qadar sıqmayıp: -Bumu?Mına bu çuvalnıñ qardaşı,-dey. Saran bay meseleni añlay.Ne yapsın,laçare,eki çuvalnı da boğdayğa toldurmağa mecbur ola.

Qaynaq: Qırımın sesi

 سیراق*

 یازار:م-ع-ب-(گرگرلی آراز)

ایسته دی کی دارا شاه*،

ساقلارا حمله ائدسین.

اونلاری یئر اوزوندن،

مالین  جانلارین دیدسین.

ساقلاردا*بیرله شنده،

ساکس فور*اود شمشیریله.

سیماری *اوخ آتانلار،

اوآمیریس*لشکریله.

گلدیلر ییغیشدیلار،

بیرلیگی یاراتسینلار.

قارانلیقی گوی لردن،

اوزاق یئره آتسینلار.

سیراق آدلی مهترده،

یاخینلاشیب سویله دی:

دارا اوردون قیرماقا 

منیم نقشه م بئیله دی.

آمما ایه ر من گئدسه م،

ائولادلاریم آلاجاق.

اوغول، نوه، نتیجه م،

یاشایشدا قالاجاق.

حوکمودار قبول ائتدی،

آلدی سیراق پیجاقی.

قولاقلارین کسدی او ،

بورونداکی اوجاقی.

سونرا اودولا باسدی

جسمینه او یارالار.

آغ سینه ده بیلگده،

سوموگه جن آرالار.

  بابکین آندی

میکاییل ریضاقولوزاده

      آنا-بالا بوخاری قاباغیندا اوز-اوزه اوتورموشدولار. آنا حسرتلی و مئهریبان باخیشلارینی اوغلونون اوزوندن آییرمیردی. ائله بیل کی، یئنه اوندان آیریلاجاغیندان، بو قاراشین اوزه، بو چاتما قاشلارا، بو آلا گؤزلره حسرت قالاجاغیندان قورخوردو. نئجه ده قورخمایایدی. ایندی 7-8 ایل ایدی کی، بالاسینی دویونجا گؤرمه‌‌میشدی. او، ساربانا نؤکرچیلیگه وئریلنده 9-10 یاشیندا بیر اوشاق ایدی. ایندی 17-18 یاشلی بیر ایگید اولموشدور. کاروانلا بیرگه شهرلری، اؤلکه‌‌لری قاریش-قاریش گزمیش، قیشین شاختاسیندان، یایین قیزماریندان اوزونون دریسی برکیییب سرتلشمیشدی. اونون جاوان اوزونده کیشیلره مخصوص قالین جیزگیلر عمله گلمیشدی. او، ایندی یئکه بیر کیشییه بنزه‌ییردیسه ده، آناسی‌نین نظرینده یئنه بالاجا، مئهریبان، دجل بابک ایدی.

دؤخأ غوجا اوغلی دألی دومرول
    اوغوز ایللرینده دؤخأ غوجا اوغلی دألی دومرول دیین بیر أر باردی. اول بیر غوری چایینگ اوستوندن کؤپری غوروپ، کیم شوندان گچسه، اوتوز اوچ آقجا  آلیپ، گچمه‌دیکدن-ده، غایتا اورا-اورا، قیرق آقجا آلاردی. مونی اتمه‌سینینگ سبأبی اونونگ اؤزونه آشا گؤونی یتردی. اونسونگ اول: "دونیأده مندن دألی، مندن گویچلی أر تاپیلسا، اول منینگ بیلن سؤوِشه چیقسا. شوندا منینگ أرلیگیم، باتیرلیگیم، چالاسینلیگیم، ییگیتلیگیم روما، شاما یتیپ، عألمه یایراردی!" دییردی. 
بیر گون شول کؤپرونینگ یاماجینا بیر اوبا گؤچوپ گلدی. شول اوبادا بیر یاغشی ییگیت دونیأدن اؤتدی. آللانینگ امری بیلن اول ییگیت اؤلدی. کیمسه اوغول دییو، کیمسه غارداش دییو، آغلاشدیلار. اول ییگیت اوچین اولی یاس باغلاندی. دوُیدانسیز یردن دألی دومرول بو اوبا آتینی چاپدیریپ یتیپ گلدی، آیدار:
– منینگ کؤپرومینگ یانیندا نأمه اوچین آغلارسینگیز، بو یاس، بو غووغا نأمه؟ 
اولار:
– خانیم، بیزینگ بیر یاغشی ییگیدیمیز باردی، شول اؤلدی، شونونگ اوچین آغلاشاریس – دیییپ، جوغاپ بردیلر. 
دألی دومرول: 
– سیزینگ اول ییگیدینگیزی کیم اؤلدوردی؟ – دییدی. 
اولار آیتدیلار: 
– آللا تعالادان بویروق بولدی. آل غاناتلی عزراییل اونونگ جانینی آلدی. 
دألی دومرول: 
– اول آدامینگ جانینی آلیان عزراییل دیییأنینگیز کیمدیر؟ – دیییپ سورادی. – اَی، قادیر آللا، بیرلیگینگ، بارلیگینگ حاقی اوچین عزراییلی بیر منینگ گؤزومه گؤرکز! اونونگ بیلن سؤوِشه‌یین، چکیشه‌یین، دیکلشه‌یین، بو یاغشی ییگیدینگ جانینی غوتارایین! غایدیبام عزراییلی یاغشی ییگیتلرینگ جانینی آلماز یالی اده‌یین! – دییدی.

Gorkut Atanyň kitaby:

 Döwhä goja ogly Däli Domrul 

Oguz illerinde Döwhä goja ogly Däli Domrul diýen bir är bardy. Ol bir gury çaýyň üstünden köpri gurup, kim şondan geçse, otuz üç akja (akja: teňňe, pul – Ak Welsapar) alyp, geçmedikden-de, gaýta ura-ura, kyrk akja alardy. Muny etmesiniň sebäbi onuň özüne aşa göwni ýeterdi. Onsoň ol: “Dünýäde menden däli, menden güýçli är tapylsa, ol meniň bilen söweşe çyksa. Şonda meniň ärligim, batyrlygym, çalasynlygym, ýigitligim Ruma, Şama ýetip, äleme ýaýrardy!” diýerdi.
Bir gün şol köprüniň ýamajyna bir oba göçüp geldi. Şol obada bir ýagşy ýigit dünýäden ötdi. Allanyň emri bilen ol ýigit öldi. Kimse ogul diýu, kimse gardaş diýu, aglaşdylar. Ol ýigit üçin uly ýas baglandy. Duýdansyz ýerden Däli Domrul bu oba atyny çapdyryp ýetip geldi, aýdar: 
   – Meniň köprümiň ýanynda näme üçin aglarsyňyz, bu ýas, bu gowga näme?
   Olar: 
   – Hanym, biziň bir ýagşy ýigidimiz bardy, şol öldi, şonuň üçin aglaşarys – diýip, jogap berdiler.

ŞORA BÄTİR

Aktajıdıñ Ali-biy
At beline mingen biy,
At beline mingeş te,
Ilaw ala şıkkan biy,
Ilıw ala şıkkaş ta,
Eldiñ şeti Narik dep,
Kart Narikke kelgen biy.
Aktajıdıñ Ali-biyi keldi dep,
Awlağına kart Narik,
Süyrep otaw kondırdı,
Emegine kart Narik,
Semiz koylar soydırdı.
Suwsınına kart Narik,
Arakı-ballar kuydırdı.
Otawına tupedi,
Koyınıñ etin yemedi
Arakı-balın işpedi,
At üstinnen akırıp,
Ilaw sorap turdı biy.
Arğımaktai altaw berdi – almadı,
Ebeden yetew berdi – almadı,
El yetpesti yete berdi – almadı,
Kus yetpesti kosa berdi – almadı,
Dört tuyağı tağalı,
Kuyrığı yalı kınalı,
Bozdı berdi – almadı.

یالانچی پهلوانین ناغیلی

گولزار ایبراهیمووا 

     بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، شامیل آدلی گومبول بیر اوغلان وار ایدی. شامیلین آتا-آناسی بوتون گونو ساحه‌ده ایشله‌یر، او ایسه ننه‌سی ایله قالاردی. ننه‌سی ده اونو چوخ ایسته‌دیگیندن بوتون گونو یئدیردردی. اوشاغین آغزی بئکار دایانماز، بوتون گونو ایشله‌یردی. اون دؤرد یاشی اولماغینا باخمایاراق، شامیل ائله کؤکلمیشدی کی، قاپیدان یانا چئوریلیب کئچیردی. 

غارری آتانینگ نصیحتلاری

بیر بار اکن بیر یوق اکن ، قدیم زماندا بیر پادشاه بار اکن. او پادشاه عیال -ارکک دییمأن، غارری آدم بولسا، چؤله تاشلار اکن. بول پادشاه نینگ اؤز نوکر لریندان بیرینینگ غارری آتاسی بار اکن. اوْل بیر گون غارری آتاسینی آرقاسینا آلیب ، بیر چؤله تاشلاماق اوچین اوغرایار. باریارکا، خالیص یاداب" بیر آزجیق دینج آلاین" دییب، بیر توممِگینگ اوستونده اوتوریأر. شول وقت آتاسی لاح لاح ادیب گولیأر.

اوندا اوغلی :
آتا ، من سنی چؤله تاشلاماغا باریارین 

سن بولسا  گولیأرسینگ-لا بول نامه بولدیغی ؟ دییأر.

آتاسی: اوغلوم ، من هم بیر وقتلار آتامی چؤله تاشلاماق اوچین باریارکام، شول توممگینگ اوستونده دینجیمی آلیپدیم.

Garry atanyň nesihatlary

Bir bar eken, bir ýok eken, gadym zamanda bir patyşa bar eken. Ol patyşa aýal-erkek diýmän, garry adam bolsa, çöle taşladar eken. Bu patyşanyň öz nökerlerinden biriniň garry atasy bar eken. Ol bir gün garry atasyny arkasyna alyp, bir çöle taşlamak üçin ugraýar. Barýarka, halys ýadap: “Bir azajyk dynç alaýyn” diýip, bir tümmegiň üstünde oturýar. Şol wagt atasy lah-lah edip gülýär.
Onda ogly:
- Ata, men seni çöle taşlamaga barýaryn, sen bolsa gülýärsiň-le, bu näme boldugy? - diýipdir.