تورک بالاسی TÜRK BALASI

TÜRK DÜNYASI UŞAQ ƏDƏBİYYATI

دؤخأ غوجا اوغلی دألی دومرول

+0 BƏYƏN

دؤخأ غوجا اوغلی دألی دومرول
    اوغوز ایللرینده دؤخأ غوجا اوغلی دألی دومرول دیین بیر أر باردی. اول بیر غوری چایینگ اوستوندن کؤپری غوروپ، کیم شوندان گچسه، اوتوز اوچ آقجا  آلیپ، گچمه‌دیکدن-ده، غایتا اورا-اورا، قیرق آقجا آلاردی. مونی اتمه‌سینینگ سبأبی اونونگ اؤزونه آشا گؤونی یتردی. اونسونگ اول: "دونیأده مندن دألی، مندن گویچلی أر تاپیلسا، اول منینگ بیلن سؤوِشه چیقسا. شوندا منینگ أرلیگیم، باتیرلیگیم، چالاسینلیگیم، ییگیتلیگیم روما، شاما یتیپ، عألمه یایراردی!" دییردی. 
بیر گون شول کؤپرونینگ یاماجینا بیر اوبا گؤچوپ گلدی. شول اوبادا بیر یاغشی ییگیت دونیأدن اؤتدی. آللانینگ امری بیلن اول ییگیت اؤلدی. کیمسه اوغول دییو، کیمسه غارداش دییو، آغلاشدیلار. اول ییگیت اوچین اولی یاس باغلاندی. دوُیدانسیز یردن دألی دومرول بو اوبا آتینی چاپدیریپ یتیپ گلدی، آیدار:
– منینگ کؤپرومینگ یانیندا نأمه اوچین آغلارسینگیز، بو یاس، بو غووغا نأمه؟ 
اولار:
– خانیم، بیزینگ بیر یاغشی ییگیدیمیز باردی، شول اؤلدی، شونونگ اوچین آغلاشاریس – دیییپ، جوغاپ بردیلر. 
دألی دومرول: 
– سیزینگ اول ییگیدینگیزی کیم اؤلدوردی؟ – دییدی. 
اولار آیتدیلار: 
– آللا تعالادان بویروق بولدی. آل غاناتلی عزراییل اونونگ جانینی آلدی. 
دألی دومرول: 
– اول آدامینگ جانینی آلیان عزراییل دیییأنینگیز کیمدیر؟ – دیییپ سورادی. – اَی، قادیر آللا، بیرلیگینگ، بارلیگینگ حاقی اوچین عزراییلی بیر منینگ گؤزومه گؤرکز! اونونگ بیلن سؤوِشه‌یین، چکیشه‌یین، دیکلشه‌یین، بو یاغشی ییگیدینگ جانینی غوتارایین! غایدیبام عزراییلی یاغشی ییگیتلرینگ جانینی آلماز یالی اده‌یین! – دییدی.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

Döwhä goja ogly Däli Domrul

+0 BƏYƏN

 

Gorkut Atanyň kitaby:

 Döwhä goja ogly Däli Domrul 

Oguz illerinde Döwhä goja ogly Däli Domrul diýen bir är bardy. Ol bir gury çaýyň üstünden köpri gurup, kim şondan geçse, otuz üç akja (akja: teňňe, pul – Ak Welsapar) alyp, geçmedikden-de, gaýta ura-ura, kyrk akja alardy. Muny etmesiniň sebäbi onuň özüne aşa göwni ýeterdi. Onsoň ol: “Dünýäde menden däli, menden güýçli är tapylsa, ol meniň bilen söweşe çyksa. Şonda meniň ärligim, batyrlygym, çalasynlygym, ýigitligim Ruma, Şama ýetip, äleme ýaýrardy!” diýerdi.
Bir gün şol köprüniň ýamajyna bir oba göçüp geldi. Şol obada bir ýagşy ýigit dünýäden ötdi. Allanyň emri bilen ol ýigit öldi. Kimse ogul diýu, kimse gardaş diýu, aglaşdylar. Ol ýigit üçin uly ýas baglandy. Duýdansyz ýerden Däli Domrul bu oba atyny çapdyryp ýetip geldi, aýdar: 
   – Meniň köprümiň ýanynda näme üçin aglarsyňyz, bu ýas, bu gowga näme?
   Olar: 
   – Hanym, biziň bir ýagşy ýigidimiz bardy, şol öldi, şonuň üçin aglaşarys – diýip, jogap berdiler.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

دنیز بالاسی توفان

+0 BƏYƏN
دنیز بالاسی توفان 
مؤلیف: گولزار ایبراهیمووا 

     بیر قوجا بالیقچی واردی. اونون کوماسی دنیزه ائله یاخین ایدی کی، دنیزده فیرتینا اولاندا کومایا دا سو گلیب چاتیردی. بونا گؤره ده بالیقچی اؤزونه هوندور چارپایی دوزلتمیشدی کی، دنیز سمتدن سو گلنده یاتمیش یئرده ایسلانماسین. 
بالیقچی هر سحر بالیق اوولایار، اووو بازاردا ساتار، بئله‌لیکله آج قالمازدی. 
بیر سحر بالیقچی گؤردو بوتون داخما سو ایچریسینده‌دیر. بیلدی کی، گئجه یئنه توفان اولوب. داخمادان چیخاندا گؤردو یئرده یاش، بوکولو بیر شئی وار. ائله بیلدی زیبیلدی، دالغا گتیریب. ایسته‌دی کنارا آتسین، فیکیر وئردی کی، ندیرسه، ترپه‌نیر. الینه گؤتورنده گؤردو کؤرپه اوشاقدیر. اوزونو گؤیه توتوب قیشقیردی: 
- آمان آللاه، بو کؤرپه‌نین تقصیری ندیر کی، آتیلیب سویون ایچریسینه؟ 
قوجانین هئچ عاغلینا دا گلمه‌دی کی، کؤرپه‌نی آتیبلار دنیزه، توفان اونو بؤیوک دالغالاریندا یئلله‌ییب، یئلله‌ییب، سونرا ساحیله گتیریب. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

ŞORA BÄTİR

+0 BƏYƏN

 

 

ŞORA BÄTİR

Aktajıdıñ Ali-biy
At beline mingen biy,
At beline mingeş te,
Ilaw ala şıkkan biy,
Ilıw ala şıkkaş ta,
Eldiñ şeti Narik dep,
Kart Narikke kelgen biy.
Aktajıdıñ Ali-biyi keldi dep,
Awlağına kart Narik,
Süyrep otaw kondırdı,
Emegine kart Narik,
Semiz koylar soydırdı.
Suwsınına kart Narik,
Arakı-ballar kuydırdı.
Otawına tupedi,
Koyınıñ etin yemedi
Arakı-balın işpedi,
At üstinnen akırıp,
Ilaw sorap turdı biy.
Arğımaktai altaw berdi – almadı,
Ebeden yetew berdi – almadı,
El yetpesti yete berdi – almadı,
Kus yetpesti kosa berdi – almadı,
Dört tuyağı tağalı,
Kuyrığı yalı kınalı,
Bozdı berdi – almadı.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

Edige Destanı

+0 BƏYƏN

Edige Destanı

Dr. Aziz Sütbaş

Bır yarlı koyşu kırda koyların bağıp yurğende, munnıng aldına adamdıng bas süyeğı ras keledı. Koyşu bas suyektı tayağıman avdarıp karaydı. Karasa: bastıng magnayına bır zatlar yazılgan. Koyşu okup yazıp bılmeydı. Bas suyektı tayakka kıyğıstıp, üyge kaytatta, avılda okıp bılgen bırevge korsetedı. Okup karasalar: Men ölmey turup san mıng adam ölturgenmen, ölğennen song kırk adam öltureremen dep yazılgan eken. Koyşu buğa seyırsınedı. Bas suyektı uyune akeledı. Aruv etıp şökışpen suyektı uvatkılaydı. Song yumusak etıp termenmen tartatta, bır şıberekke tuyup, pışesıne yıydırmaga beredı. Pışesıne ne zat ekenın, bu un kaydan şıkkanın aytadı.


آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

Kiçinеkеy хаnzаdа

+0 BƏYƏN

Kiçinеkеy хаnzаdа

dе Sеnt-Ekzyupеri

 Mаzmunu

Sеnt-Ekzyupеri özünün nаgız tаlаnt kumаrınаn cаrаlgаn çıgаrmаlаrdı cаzgаn cаnа аl çıgаrmаlаr аrkıluu sаn-esеpsiz оkurmаndаrdı bаktıluu kılgаn аşkеrе tаlаnttuu kаlеmgеrlеrdin biri. Аnın bul cоmоgu dа оkugаn аdаmdı bаlаlık dооru mеnеn dаgı bir irеt kеzdеştirip аdаmdаgı işеnim küçün dаñаzаlаyt.

 

                PDF:      Cüktöp аluu , Yüklə,  یوکله 




BÖLÜM: Kitab Yüklə,

Köroğlu

+0 BƏYƏN


 

Köroğlu

Zaman-zamanda, eski zamanda bir dane at baqqan adam olğan. O at baqqan adamnı Zulumbiy padişa özüne ala at baqmağa. Ana, Zulumbiy padişanıñ bir yaylası bar eken. O, yayladan er yılı nalog bir at ala eken. Ana, künlerden bir kün Zulumbiy padişası at baqqan adamnı yibere. Bar, dey, yayladan dey begengen atıñnı al dey. At baqqan adam yaylağa kelse öyle atlar bar ki, adam aşaycaq. Birisini begenmey, bir qoturlı taynı begene. Qoturlı taynıñ üstüne minip kelse, cellâtçılar körüp, Zulumbiy padişasına yetiştireler. Ana, deyler, sizni ayıbe (Yu.A. – eriştirmek) alıp deyler, sizni külüp bir qoturlı tayın üstünde kele deyler. Çıqıñ ögüne, dey Zulumbiy padişa cellâtlarına, közüni oyıñ da atın tübüne ayaqlarını bağlap yiberiñ dey. Cellâtlar çıqalar ögüne, eki közüni oyalar at baqqan adamnı, ayaqlarını atın tübüne bağlap yibereler.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

یالانچی پهلوانین ناغیلی

+0 BƏYƏN

یالانچی پهلوانین ناغیلی

گولزار ایبراهیمووا 

     بیری وار ایدی، بیری یوخ ایدی، شامیل آدلی گومبول بیر اوغلان وار ایدی. شامیلین آتا-آناسی بوتون گونو ساحه‌ده ایشله‌یر، او ایسه ننه‌سی ایله قالاردی. ننه‌سی ده اونو چوخ ایسته‌دیگیندن بوتون گونو یئدیردردی. اوشاغین آغزی بئکار دایانماز، بوتون گونو ایشله‌یردی. اون دؤرد یاشی اولماغینا باخمایاراق، شامیل ائله کؤکلمیشدی کی، قاپیدان یانا چئوریلیب کئچیردی. 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

غارری آتانینگ نصیحتلاری

+0 BƏYƏN

غارری آتانینگ نصیحتلاری

بیر بار اکن بیر یوق اکن ، قدیم زماندا بیر پادشاه بار اکن. او پادشاه عیال -ارکک دییمأن، غارری آدم بولسا، چؤله تاشلار اکن. بول پادشاه نینگ اؤز نوکر لریندان بیرینینگ غارری آتاسی بار اکن. اوْل بیر گون غارری آتاسینی آرقاسینا آلیب ، بیر چؤله تاشلاماق اوچین اوغرایار. باریارکا، خالیص یاداب" بیر آزجیق دینج آلاین" دییب، بیر توممِگینگ اوستونده اوتوریأر. شول وقت آتاسی لاح لاح ادیب گولیأر.

اوندا اوغلی :
آتا ، من سنی چؤله تاشلاماغا باریارین 

سن بولسا  گولیأرسینگ-لا بول نامه بولدیغی ؟ دییأر.

 

 

 





آتاسی: اوغلوم ، من هم بیر وقتلار آتامی چؤله تاشلاماق اوچین باریارکام، شول توممگینگ اوستونده دینجیمی آلیپدیم.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Garry atanyň nesihatlary

+0 BƏYƏN

 

 

 

 

Garry atanyň nesihatlary

Bir bar eken, bir ýok eken, gadym zamanda bir patyşa bar eken. Ol patyşa aýal-erkek diýmän, garry adam bolsa, çöle taşladar eken. Bu patyşanyň öz nökerlerinden biriniň garry atasy bar eken. Ol bir gün garry atasyny arkasyna alyp, bir çöle taşlamak üçin ugraýar. Barýarka, halys ýadap: “Bir azajyk dynç alaýyn” diýip, bir tümmegiň üstünde oturýar. Şol wagt atasy lah-lah edip gülýär.
Onda ogly:
- Ata, men seni çöle taşlamaga barýaryn, sen bolsa gülýärsiň-le, bu näme boldugy? - diýipdir.

 

 

 

 

 

 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Ağ atlı oğlan

+0 BƏYƏN

Ağ atlı oğlan

Biri var idi, biri yox idi, Döşgüvar adlı zülmkar bir padşah var idi. Dünyagörmüş qocaların dediyinə görə bu padşah elə cavanlıqdan əzazil adam imiş. Padşahlığı ələ almaq üçün qoca atasını da özü zəhərləyib öldürmüş imiş.
Bu padşah taxta çıxan gündən camaatın günü lap qara olmuşdu. O, istəyinə çatmaq üçün yüzlərcə adamı öldürər, bircə dəfə də olsun uf deməzdi. Qonşu padşahlarla da yola getməzdi. İldə bir yerə hücum edərdi. Savaşardı, vuruşardı, qanı su yerinə axıdardı. Belə ki, hamının gözünü qorxutmuşdu. Bu padşahın uşağı yox idi. Nə qədər evlənirdisə uşağı olmurdu.

Padşah ildə üç arvad alardı. Elə ki gördü uşaq olmadı, arvadın üçünü də ya öldürərdi, ya zindana saldırardı, ya da qovub ayrı üç arvad alardı.
Günlərin bir günündə bir dərviş bu padşahın yanına gəldi, dedi:
– Padşah sağ olsun, mən sənə bir dərman verərəm, hər arvaddan bir oğlun olar. Amma bir şərtim var.
Padşah soruşdu:
– Nə şərt?



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Suyumbike Destanı

+0 BƏYƏN

 

Suyumbike Destanı

Dr. AZİZ  SÜTBAŞ

Bir Nogay Kani bolgan Yusup Mırza Han Turk binen Tatar birligi sebepli 15 insi yuzyillikta kızı Süyümbikedı, 18 yasinda eken Kirim Kani vasitsiminan Kazan Kani'man uylendirgen. Onung Oyu uykenlegen Oris balesi bolgan Meskuv Kan'ina karsi birlik yasamak edi. Ama tavarih Yusup Kan'din oylaganinday bolmas. Nav biyit ale de soylenipturgan Tatar ma? Turk be? Nogay ma? soravina en aruv yavaptir.

Kazanga üş kayta han bolgan Safagerey ölgen vakıtında, ulı Ötemıs Gereydıng yaslıgı sebeplı, ökımet ıslerı dörtınşı hatını Süyımbikege tapşırgan. Hurşid Ana(Handın üken hatını bolsa yaray) kunlesıp, özı han hatını bolmaga ınyetlenıp, Astrahannan kazanga Yadıger Handı keltırgen. Meskuv hanı man bolgan solıklardı neşe kayta bızsalar da, ol ıslerdıng künasın "Süyımbikedıng ısı, Nogaylardın, Kırımlılardıng ısı" dep (Süyımbike üstınnen) Hurşid Ana Meskuvge hat yazgan.

Sol sebeplı, Meskuv Hanı bır kelısken vakıtta tul kalgan Nogay Yusup Mırza kızı Süyümbikedı, dört yaslık uvılı Ötemis-Gerey men ekısın, Meskuvge yesır etıp uzatuvga şart kılgan. Kazan törelerı Meskuvge doslıkları bolmasa da, özlerın ayıpsız etıp körsetuv uşun, Süyımbikedı takatınnan, vaktısınnan ayırıp, yılatıp, Meskuvge uzatkannar. Sol kün, kaladan şığarıp, Kazankı suvına yetkenşe, Kazan muzıkantlarıng oynap bargan munglı küyıne yazılgan yır Süyımbike dıng öz avzınnan söylep aytılagan deydiler.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Dəstan,

Аkılduu bаlа

+0 BƏYƏN

Аkılduu bаlа 

İlgеri bir аtаgı çıkkаn uuru bоluptur. Аnın cаlgız bаlаsı bаr еkеn. Bаlаsı çоñоygоndо, аtаsı çаkırıp аlıp:

 — Bаlаm, mеni sıylаsаñ— uuru bоl, mındаn bölök cаkşı kеsip cоk,— dеdi.

 Bаlаsı kаpаlаnıp:

 — Аtа, еgеr mеni аdаm kılаm dеsеñ — uuruluk kеsipti üyrötpö, аndаn körö аdаl еmgеk kılаyın, — dеdi. Uuru аyabаy аçuulаndı:

 — Аtаnın cоlun cоldоbоyt dеgеn еmnе?.. Аtаnın tilin аlbаyt imiş!.. Mеnin sözüm еki еmеs, аytkаnımdаn kаytpаym. Bügün tünü tömönkü аyıldаgı Cооş-bаydın kızıl ögüzün uurdаp kеl. Uurdаbаsdñ, közümö körünböy, оşоndоn аrı cоgоl!

 Bаlа mаkul dеp üydön çıktı dа, Cооşbаydın kızıl ögüzün küzgü еgingе sаtıp kеldi. Аnı аtаsınа аytkаn cоk. «Bаlаm özümdü tаrtıp uuru bоlоt еkеn» dеp аtаsı çоñ kubаndı. Ögüzdü sоyup аlıştı.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

عقل و بخت

+0 BƏYƏN

عقل و بخت

 بیر بار اکن بیر یوق اکن، بیر زمانلارده بخت بیلن عقل جدل ادیپدیرلر. اولارینگ جدلی: بیزینگ هایسیمیز آدمه اینگ گرکلی؟ دیین دعوادان باشلانیپدیر. اولارینگ هر هایسی اوزینی بیله کی سیندن گرکلی حسافلاپدیر. آخرده بولارینگ آراسینی آچماقچی بولیارلار.

بخت باریپ ، بیر کار یاقماز اتی قووپ یرنده یاتیپ یورن یالتا اوغلانینگ باشینا غونیار. باخت اونگا غونان سونگ، عقل اوندان بوتین لی آیریلیار.

 

 

 

 

 

 

 



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,

Aýaz han

+0 BƏYƏN

 

ert-06.jpg (14735 bytes)

 







Aýaz han

Bir bar eken, bir ýok eken. Gadym zamanlarda bir patyşa bar eken, özi adyllykda bir gyly iki ýarar eken. Günlerde bir patyşa pikir edip otyrka, öz öňünde: “Ynsanyň, haýwanyň erbedini nädip tanamak bolar?” diýen soragy goýupdyr. Şol bada-da: “Hä, tapdym, adamyň erbedi patyşa, malyň erbedi gatyr, guşuň erbedi bolsa alahekge bolar” diýip, pikirini jemläp oturyberipdir.
Patyşa hemme ilatyny ýygnap:
- Meniň üç sany soragym bar, şony kim bilse, özüme wezir edip aljak - diýipdir.
Onda märeke:
- Aýt-da, aýt - bolşupdyr.
Patyşa:
- Adamyň, malyň, guşuň erbedini on günüň içinde maňa aýdyp bermeli - diýipdir.
Onda märekäniň içinden üç sany adam:
- Patyşam, rugsat bolsa, biz bir synansak - diýipdir.



آردینی اوخو/Ardını oxu

BÖLÜM: Nağıl,