Edige Destanı

Dr. Aziz Sütbaş

Kiçinеkеy хаnzаdа

dе Sеnt-Ekzyupеri

 Mаzmunu

Sеnt-Ekzyupеri özünün nаgız tаlаnt kumаrınаn cаrаlgаn çıgаrmаlаrdı cаzgаn cаnа аl çıgаrmаlаr аrkıluu sаn-esеpsiz оkurmаndаrdı bаktıluu kılgаn аşkеrе tаlаnttuu kаlеmgеrlеrdin biri. Аnın bul cоmоgu dа оkugаn аdаmdı bаlаlık dооru mеnеn dаgı bir irеt kеzdеştirip аdаmdаgı işеnim küçün dаñаzаlаyt.

                PDF:      Cüktöp аluu , Yüklə,  یوکله 

Köroğlu

Zaman-zamanda, eski zamanda bir dane at baqqan adam olğan. O at baqqan adamnı Zulumbiy padişa özüne ala at baqmağa. Ana, Zulumbiy padişanıñ bir yaylası bar eken. O, yayladan er yılı nalog bir at ala eken. Ana, künlerden bir kün Zulumbiy padişası at baqqan adamnı yibere. Bar, dey, yayladan dey begengen atıñnı al dey. At baqqan adam yaylağa kelse öyle atlar bar ki, adam aşaycaq. Birisini begenmey, bir qoturlı taynı begene. Qoturlı taynıñ üstüne minip kelse, cellâtçılar körüp, Zulumbiy padişasına yetiştireler. Ana, deyler, sizni ayıbe (Yu.A. – eriştirmek) alıp deyler, sizni külüp bir qoturlı tayın üstünde kele deyler. Çıqıñ ögüne, dey Zulumbiy padişa cellâtlarına, közüni oyıñ da atın tübüne ayaqlarını bağlap yiberiñ dey. Cellâtlar çıqalar ögüne, eki közüni oyalar at baqqan adamnı, ayaqlarını atın tübüne bağlap yibereler.

Ağ atlı oğlan

Biri var idi, biri yox idi, Döşgüvar adlı zülmkar bir padşah var idi. Dünyagörmüş qocaların dediyinə görə bu padşah elə cavanlıqdan əzazil adam imiş. Padşahlığı ələ almaq üçün qoca atasını da özü zəhərləyib öldürmüş imiş.
Bu padşah taxta çıxan gündən camaatın günü lap qara olmuşdu. O, istəyinə çatmaq üçün yüzlərcə adamı öldürər, bircə dəfə də olsun uf deməzdi. Qonşu padşahlarla da yola getməzdi. İldə bir yerə hücum edərdi. Savaşardı, vuruşardı, qanı su yerinə axıdardı. Belə ki, hamının gözünü qorxutmuşdu. Bu padşahın uşağı yox idi. Nə qədər evlənirdisə uşağı olmurdu.

Padşah ildə üç arvad alardı. Elə ki gördü uşaq olmadı, arvadın üçünü də ya öldürərdi, ya zindana saldırardı, ya da qovub ayrı üç arvad alardı.
Günlərin bir günündə bir dərviş bu padşahın yanına gəldi, dedi:
– Padşah sağ olsun, mən sənə bir dərman verərəm, hər arvaddan bir oğlun olar. Amma bir şərtim var.
Padşah soruşdu:
– Nə şərt?

Аkılduu bаlа 

İlgеri bir аtаgı çıkkаn uuru bоluptur. Аnın cаlgız bаlаsı bаr еkеn. Bаlаsı çоñоygоndо, аtаsı çаkırıp аlıp:

 — Bаlаm, mеni sıylаsаñ— uuru bоl, mındаn bölök cаkşı kеsip cоk,— dеdi.

 Bаlаsı kаpаlаnıp:

 — Аtа, еgеr mеni аdаm kılаm dеsеñ — uuruluk kеsipti üyrötpö, аndаn körö аdаl еmgеk kılаyın, — dеdi. Uuru аyabаy аçuulаndı:

 — Аtаnın cоlun cоldоbоyt dеgеn еmnе?.. Аtаnın tilin аlbаyt imiş!.. Mеnin sözüm еki еmеs, аytkаnımdаn kаytpаym. Bügün tünü tömönkü аyıldаgı Cооş-bаydın kızıl ögüzün uurdаp kеl. Uurdаbаsdñ, közümö körünböy, оşоndоn аrı cоgоl!

 Bаlа mаkul dеp üydön çıktı dа, Cооşbаydın kızıl ögüzün küzgü еgingе sаtıp kеldi. Аnı аtаsınа аytkаn cоk. «Bаlаm özümdü tаrtıp uuru bоlоt еkеn» dеp аtаsı çоñ kubаndı. Ögüzdü sоyup аlıştı.

عقل و بخت

 بیر بار اکن بیر یوق اکن، بیر زمانلارده بخت بیلن عقل جدل ادیپدیرلر. اولارینگ جدلی: بیزینگ هایسیمیز آدمه اینگ گرکلی؟ دیین دعوادان باشلانیپدیر. اولارینگ هر هایسی اوزینی بیله کی سیندن گرکلی حسافلاپدیر. آخرده بولارینگ آراسینی آچماقچی بولیارلار.

بخت باریپ ، بیر کار یاقماز اتی قووپ یرنده یاتیپ یورن یالتا اوغلانینگ باشینا غونیار. باخت اونگا غونان سونگ، عقل اوندان بوتین لی آیریلیار.

Aýaz han

Bir bar eken, bir ýok eken. Gadym zamanlarda bir patyşa bar eken, özi adyllykda bir gyly iki ýarar eken. Günlerde bir patyşa pikir edip otyrka, öz öňünde: “Ynsanyň, haýwanyň erbedini nädip tanamak bolar?” diýen soragy goýupdyr. Şol bada-da: “Hä, tapdym, adamyň erbedi patyşa, malyň erbedi gatyr, guşuň erbedi bolsa alahekge bolar” diýip, pikirini jemläp oturyberipdir.
Patyşa hemme ilatyny ýygnap:
- Meniň üç sany soragym bar, şony kim bilse, özüme wezir edip aljak - diýipdir.
Onda märeke:
- Aýt-da, aýt - bolşupdyr.
Patyşa:
- Adamyň, malyň, guşuň erbedini on günüň içinde maňa aýdyp bermeli - diýipdir.
Onda märekäniň içinden üç sany adam:
- Patyşam, rugsat bolsa, biz bir synansak - diýipdir.

Askar bola

Chingiz Aytmatov

       U besh yoshlarida otasini birinchi marta kinoda ko‘rdi.

Bu voqea har yili sovxozning jun qirqimi o‘tkaziladigan o‘sha katta qocharida sodir bo‘lgan edi. Qochar shifer bilan yopilgan, u shundoqqina adirning etagida, yo‘l yoqasida joylashgan bo‘lib, uzoqdan oqarib ko‘rinib turardi.
Avvalbek bu yerga onasiga ergashib o‘ynab kelardi. Onasi, Jiyangul, sovxozning aloqa bo‘limida telefonistka edi. Har yili qirqim mavsumi boshlangach, u qirqim punktiga yordamchi bo‘lib ishga joylashardi. Buning uchun Jiyangul o‘zining otpuskasini va ekish, qo‘zilatish mavsumida kommutatorda kechayu kunduz ish vaqtidan tashqari ishlaganligi uchun beriladigan dam olish kunlarini ham olib, bu yerda ham qirqimning to oxirgi kunlarigacha tinim bilmay mehnat qilar edi. Jun qirqishga haq to‘lash ishbay asosida bo‘lib, yaxshigina daromad olish mumkin edi. Eri urushda o‘lgan bir bechora beva uchun har bir tiyinning o‘z o‘rni bor-da axir! Haliyam oila katta emas, ular nihoyati ikki jon: o‘zi-yu, bolasi. Baribir kattami-kichikmi, oila oila-da: oziq-ovqat, o‘tin-cho‘p, kiyim-kechak va yana allaqanday narsalar deganday, hammasini o‘z vaqtida g‘amlab qo‘yish kerak.
Tashlab ketadigan kishisi bo‘lmaganligi uchun Jiyangul o‘g‘lini ham o‘zi bilan birga ishga olib borardi. U esa bu yerda qirqimchilar va cho‘ponlarning o‘zi tengi kir-chir bosgan bolalari va pahmoq yungli cho‘pon iti bilan kuni bo‘yi chopqillab o‘ynagani-o‘ynagan edi.